No More Learning

foederis heu taciti, cuius fallacia uerba
non audituri diripuere Noti.
at mihi non oculos quisquam inclamauit euntis:
unum impetrassem te reuocante diem:
nec crepuit fissa me propter harundine custos,
laesit et obiectum tegula curta caput.
denique quis nostro curuum te funere uidit,
atram quis lacrimis incaluisse togam?
si piguit portas ultra procedere, at illuc
iussisses lectum lentius ire meum.
cur uentos non ipse rogis, ingrate, petisti?
cur nardo flammae non oluere meae?
hoc etiam graue erat, nulla mercede hyacinthos
inicere et fracto busta piare cado.
Lygdamus uratur, candescat lammina uernae:
sensi ego, cum insidiis pallida uina bibi.
aut Nomas arcanas tollat uersuta saliuas:
dicet damnatas ignea testa manus.
quae modo per uilis inspecta est publica noctes,
haec nunc aurata cyclade signat humum,
et grauiora rependit iniquis pensa quasillis,
garrula de facie si qua locuta mea est;
nostraque quod Petale tulit ad monumenta coronas,
codicis immundi uincula sentit anus;
caeditur et Lalage tortis suspensa capillis,
per nomen quoniam est ausa rogare meum.
te patiente meae conflauit imaginis aurum,
ardente e nostro dotem habitura rogo.
non tamen insector, quamuis mereare, Properti:
longa mea in libris regna fuere tuis.
iuro ego fatorum nulli reuolubile carmen,
tergeminusque canis sic mihi molle sonet,
me seruasse fidem. si fallo, uipera nostris
sibilet in tumulis et super ossa cubet.
nam gemina est sedes turpem sortita per amnem,
turbaque diuersa remigat omnis aqua.
una Clytaemestrae stuprum uehit, altera Cressae
portat mentitae lignea monstra bouis.
ecce coronato pars altera rapta phaselo,
mulcet ubi Elysias aura beata rosas,
qua numerosa fides, quaque aera rotunda Cybelles
mitratisque sonant Lydia plectra choris.
Andromedeque et Hypermestre sine fraude maritae
narrant historiae pectora nota suae:
haec sua maternis queritur liuere catenis
bracchia nec meritas frigida saxa manus;
narrat Hypermestre magnum ausas esse sorores,
in scelus hoc animum non ualuisse suum.
sic mortis lacrimis uitae sanamus amores:
celo ego perfidiae crimina multa tuae.
sed tibi nunc mandata damus, si forte moueris
si te non totum Chloridos herba tenet:
nutrix in tremulis ne quid desideret annis
Parthenie: potuit, nec tibi auara fuit.
deliciaeque meae Latris, cui nomen ab usu est,
ne speculum dominae porrigat illa nouae.
et quoscumque meo fecisti nomine uersus,
ure mihi: laudes desine habere meas.
pelle hederam tumulo, mihi quae pugnante corymbo
molli contortis alligat ossa comis.
ramosis Anio qua pomifer incubat aruis,
et numquam Herculeo numine pallet ebur,
hic carmen media dignum me scribe columna,
sed breue, quod currens uector ab urbe legat:
"HIC TIBVRTINA IACET AVREA CYNTHIA TERRA:
ACCESSIT RIPAE LAVS, ANIENE, TVAE. "
nec tu sperne piis uenientia somnia portis:
cum pia uenerunt somnia, pondus habent.
nocte uagae ferimur, nox clausas liberat umbras,
errat et abiecta Cerberus ipse sera.
luce iubent leges Lethaea ad stagna reuerti:
nos uehimur, uectum nauta recenset onus.
nunc te possideant aliae: mox sola tenebo:
mecum eris et mixtis ossibus ossa teram. '
haec postquam querula mecum sub lite peregit,
inter complexus excidit umbra meos.


_178. Hylas_

HOC pro continuo te, Galle, monemus amore,
(id tibi ne uacuo defluat ex animo)
saepe imprudenti fortuna occurrit amanti:
crudelis Minyis dixerit Ascanius.
est tibi non infra speciem, non nomine dispar,
Theiodamanteo proximus ardor Hylae:
hunc tu, siue leges Vmbrae sacra flumina siluae,
siue Aniena tuos tinxerit unda pedes,
siue Gigantea spatiabere litoris ora,
siue ubicumque uago fluminis hospitio,
Nympharum semper cupidis defende rapinis
(non minor Ausoniis est amor Adryasin);
nec tibi sit curae fontes et frigida saxa,
Galle, neque expertos semper adire lacus.
namque ferunt olim Pagasae naualibus Argon
egressam longe Phasidos isse uiam,
et iam praeteritis labentem Athamantidos undis
Mysorum scopulis applicuisse ratem.
hic manus heroum, placidis ut constitit oris,
mollia composita litora fronde tegit.
at comes inuicti iuuenis processerat ultra,
raram sepositi quaerere fontis aquam.
hunc duo sectati fratres, Aquilonia proles,
hunc super et Zetes, hunc super et Calais,
oscula suspensis instabant carpere plumis,
oscula et alterna ferre supina fuga.
ille sub extrema pendens secluditur ala
et uolucres ramo summouet insidias.
iam Pandioniae cessat genus Orithyiae:
a dolor! ibat Hylas, ibat Hamadryasin.
hic erat Arganthi Pege sub uertice montis
grata domus Nymphis umida Thyniasin,
quam supra nullae pendebant debita curae
roscida desertis poma sub arboribus,
et circum irriguo surgebant lilia prato
candida purpureis mixta papaueribus.
quae modo decerpens tenero pueriliter ungui
proposito florem praetulit officio,
et modo formosis incumbens nescius undis
errorem blandis tardat imaginibus.
tandem haurire parat demissis flumina palmis
innixus dextro plena trahens umero.
cuius ut accensae Dryades candore puellae
miratae solitos destituere choros,
prolapsum leuiter facili traxere liquore:
tum sonitum rapto corpore fecit Hylas.
cui procul Alcides iterat responsa, sed illi
nomen ab extremis fontibus aura refert.
quae miser ignotis error perpessus in oris
Herculis indomito fleuerat Ascanio,
his, o Galle, tuos monitus seruabis amores;
formosum Nymphis credere cautus Hylan.


_179. Cornelia's Plea_

DESINE, Paulle, meum lacrimis urgere sepulcrum:
panditur ad nullas ianua nigra preces;
cum semel infernas intrarunt funera leges,
non exorato stant adamante uiae.
te licet orantem fuscae deus audiat aulae;
nempe tuas lacrimas litora surda bibent.
uota mouent superos: ubi portitor aera recepit,
obserat herbosos lurida porta rogos.
sic maestae cecinere tubae, cum subdita nostrum
detraheret lecto fax inimica caput.
quid mihi coniugium Paulli, quid currus auorum
profuit aut famae pignora tanta meae?
num minus immitis habuit Cornelia Parcas?
en sum, quod digitis quinque legatur, onus.
damnatae noctes et uos uada lenta paludes,
et quaecumque meos implicat unda pedes,
immatura licet, tamen huc non noxia ueni:
deprecor hic umbrae mollia iura meae:
aut si quis posita iudex sedet Aeacus urna,
is mea sortita uindicet ossa pila:
assideant fratres iuxta Minoida sellam et
Eumenidum intento turba seuera foro.
Sisyphe, mole uaces; taceant Ixionis orbes;
fallax Tantaleo corripere ore liquor;
Cerberus et nullas hodie petat improbus umbras;
et iaceat tacita laxa catena sera.
ipsa loquor pro me: si fallo, poena sororum
infelix umeros urgeat urna meos.
si cui fama fuit per auita tropaea decori,
Afra Numantinos regna loquuntur auos:
altera maternos exaequat turba Libones,
et domus est titulis utraque fulta suis.
mox, ubi iam facibus cessit praetexta maritis,
uinxit et acceptas altera uitta comas,
iungor, Paulle, tuo sic discessura cubili
ut lapide hoc uni nupta fuisse legar.
testor maiorum cineres tibi, Roma, uerendos,
sub quorum titulis, Africa, tunsa iaces,
testor qui Persen stimulantem pectus Achille,
quique ortas proauo fregit Achille domos,
me neque censurae legem mollisse neque ulla
labe mea nostros erubuisse focos.
non fuit exuuiis tantis Cornelia damnum:
quin et erat magnae pars imitanda domus.
nec mea mutata est aetas, sine crimine tota est:
uiximus insignes inter utramque facem.
mi natura dedit leges a sanguine ductas,
ne possem melior iudicis esse metu.
quaelibet austeras de me ferat urna tabellas:
turpior assessu non erit ulla meo,
uel tu, quae tardam mouisti fune Cybellen,
Claudia, turritae rara ministra deae,
uel cui, ius rapto cum Vesta reposceret igni,
exhibuit uiuos carbasus alba focos.
nec te, dulce caput, mater Scribonia, laesi:
in me mutatum quid nisi fata uelis?
maternis laudor lacrimis urbisque querelis,
defensa et gemitu Caesaris ossa mea.
ille sua nata dignam uixisse sororem
increpat, et lacrimas uidimus ire deo.
et tamen emerui generosos uestis honores,
nec mea de sterili facta rapina domo.
tu, Lepide, et tu, Paulle, meum post fata leuamen,
condita sunt uestro lumina nostra sinu.
uidimus et fratrem sellam geminasse curulem,
consul quo factus tempore rapta soror.
filia, tu specimen censurae nata paternae,
fac teneas unum nos imitata uirum.
et serie fulcite genus: mihi cumba uolenti
soluitur aucturis tot mea fata meis.
haec est feminei merces extrema triumphi,
laudat ubi emeritum libera fama torum.
nunc tibi commendo communia pignora natos:
haec cura et cineri spirat inusta meo.
fungere maternis uicibus, pater; illa meorum
omnis erit collo turba ferenda tuo.
oscula cum dederis tua flentibus, adice matris:
tota domus coepit nunc onus esse tuum.
et si quid doliturus eris, sine testibus illis!
cum uenient, siccis oscula falle genis!
sat tibi sint noctes quas de me, Paulle, fatiges,
somniaque in faciem credita saepe meam:
atque ubi secreto nostra ad simulacra loqueris,
ut responsurae singula uerba iace.
seu tamen aduersum mutarit ianua lectum
sederit et nostro casta nouerca toro,
coniugium, pueri, laudate et ferte paternum:
capta dabit uestris moribus illa manus.
nec matrem laudate nimis: collata priori
uertet in offensas libera uerba suas.
seu memor ille mea contentus manserit umbra
et tanti cineres duxerit esse meos,
discite uenturam iam nunc sentire senectam,
caelibis ad curas nec uacet ulla uia.
quod mihi detractum est, uestros accedat ad annos:
prole mea Paullum sic iuuet esse senem.
et bene habet: numquam mater lugubria sumpsi;
uenit in exsequias tota caterua meas.
causa perorata est. flentes me surgite, testes,
dum pretium uitae grata rependit humus.
moribus et caelum patuit; sim digna merendo
cuius honoratis ossa uehantur auis.


_180. The Triumphs of Augustus in the East_

SED tempus lustrare aliis Helicona choreis,
et campum Haemonio iam dare tempus equo.
iam libet et fortis memorare ad proelia turmas
et Romana mei dicere castra ducis.
quod si deficiant uires, audacia certe
laus erit: in magnis et uoluisse sat est.
aetas prima canat Veneres, extrema tumultus:
bella canam, quando scripta puella mea est.
nunc uolo subducto grauior procedere uoltu,
nunc aliam citharam me, mea Musa, doce.
surge, anima; ex humili iam carmine sumite uiris,
Pierides: magni nunc erit oris opus.
iam negat Euphrates equitem post terga tueri
Parthorum et Crassos se tenuisse dolet:
India quin, Auguste, tuo dat colla triumpho,
et domus intactae te tremit Arabiae;
et si qua extremis tellus se subtrahit oris,
sentiat illa tuas, post modo capta manus.
haec ego castra sequar; uates tua castra canendo
magnus ero: seruent hunc mihi fata diem!
ut caput in magnis ubi non est tangere signis,
ponitur hac imos ante corona pedes,
sic nos nunc, inopes par laudi condere carmen,
pauperibus sacris uilia tura damus.
nondum etiam Ascraeos norunt mea carmine fontis,
sed modo Permessi flumine lauit Amor.


_181. Elegy on the Death of Marcellus_

CLAVSVS ab umbroso qua tundit pontus Auerno
umida Baiarum stagna tepentis aquae,
qua iacet et Troiae tubicen Misenus harena,
et sonat Herculeo structa labore uia;
hic, ubi, mortalis dextra cum quaereret urbes,
cymbala Thebano concrepuere deo:--
at nunc inuisae magno cum crimine Baiae,
quis deus in uestra constitit hostis aqua? --
hic pressus Stygias uoltum demisit in undas,
errat et in uestro spiritus ille lacu.
quid genus aut uirtus aut optima profuit illi
mater, et amplexum Caesaris esse focos?
aut modo tam pleno fluitantia uela theatro,
et per maternas omnia festa domus?
occidit, et misero steterat uicesimus annus:
tot bona tam paruo clausit in orbe dies.
i nunc, tolle animos et tecum finge triumphos,
stantiaque in plausum tota theatra iuuent,
Attalicas supera uestis; laquearia magnis
gemmea sint lugdis: ignibus ista dabis.
sed tamen huc omnes, huc primus et ultimus ordo:
est mala, sed cunctis ista terenda uia est.
exoranda canis tria sunt latrantia colla,
scandenda est torui publica cumba senis.
ille licet ferro cautus se condat et aere,
mors tamen inclusum protrahit inde caput.
Nirea non facies, non uis exemit Achillem,
Croesum aut Pactoli quas parit umor, opes.
at tibi, nauta, pias hominum qui traicis umbras,
hoc animae portent corpus inane suae:
qua Siculae uictor telluris Claudius et qua
Caesar, ab humana cessit in astra uia.


_182. The Lover alone knows in what Hour Death shall come to him_

AT uos incertam, mortales, funeris horam
quaeritis, et qua sit mors aditura uia;
quaeritis et caelo, Phoenicum inuenta, sereno,
quae sit stella homini commoda quaeque mala;
seu pedibus Parthos sequimur seu classe Britannos,
et maris et siccae caeca pericla uiae;
rursus et obiectum fletis caput esse tumultu
cum Mauors dubias miscet utrimque manus;
praeterea domibus flammam domibusque ruinas,
neu subeant labris pocula nigra tuis.
solus amans nouit, quando periturus et a qua
morte, neque hic Boreae flabra neque arma timet.
iam licet et Stygia sedeat sub harundine remex,
soluat et infernae tristia uela ratis:
si modo clamantis reuocauerit aura puellae,
concessum nulla lege redibit iter.


_183. 'When I die, Cynthia. . . . '_

QVANDOCVMQVE igitur nostros mors claudet ocellos,
accipe quae serues funeris acta mei.
nec mea tunc longa spatietur imagine pompa,
nec tuba sit fati uana querela mei;
nec mihi tunc fulcro sternatur lectus eburno,
nec sit in Attalico mors mea nixa toro.
desit odoriferis ordo mihi lancibus, adsint
plebei paruae funeris exsequiae.
sat mea sit magno, si tres sint pompa libelli,
quos ego Persephonae maxima dona feram.
tu uero nudum pectus lacerata sequeris,
nec fueris nomen lassa uocare meum,
osculaque in gelidis pones suprema labellis,
cum dabitur Syrio munere plenus onyx.
deinde, ubi suppositus cinerem me fecerit ardor,
accipiat manis paruula testa meos,
et sit in exiguo laurus super addita busto,
quae tegat exstincti funeris umbra locum,
et duo sint uersus: QVI NVNC IACET HORRIDA PVLVIS,
VNIVS HIC QVONDAM SERVVS AMORIS ERAT.
nec minus haec nostri notescet fama sepulcri
funere quam Phthii busta cruenta uiri.
tu quoque si quando uenies ad fata, memento,
hoc iter ad lapides cana ueni memores.
interea caue sis nos aspernata sepultos:
non nihil ad uerum conscia terra sapit.
atque utinam primis animam me ponere cunis
iussisset quaeuis de tribus una soror!
nam quo tam dubiae seruetur spiritus horae?
Nestoris est uisus post tria saecla cinis:
qui si longa suae minuisset fata senectae
saucius Iliacis miles in aggeribus,
non ante Antilochi uidisset corpus humari
diceret aut 'O mors, cur mihi sera uenis? '
tu tamen amisso non numquam flebis amico:
fas est praeteritos semper amare uiros.
testis cui niueum quondam percussit Adonem
uenantem Idalio uertice durus aper.
illis fama ipsum iacuisse paludibus; illuc
diceris effusa tu, Venus, isse coma.
sed frustra mutos reuocabis, Cynthia, manis:
nam mea quid poterunt ossa minuta loqui?




LYGDAMVS

43-2? B. C.


_184. He dreams that Neaera is false to him_

DI meliora ferant, nec sint mihi somnia uera,
quae tulit hesterna pessima nocte quies.
ite procul, uani, falsumque auertite uisum:
desinite in nobis quaerere uelle fidem.
diui uera monent, uenturae nuntia sortis
uera monent Tuscis exta probata uiris:
somnia fallaci ludunt temeraria nocte
et pauidas mentes falsa timere iubent:
et natum in curas hominum genus omina noctis
farre pio placant et saliente sale?
et tamen, utcumque est, siue illi uera moneri
mendaci somno credere siue solent,
efficiat uanos noctis Lucina timores
et frustra immeritum pertimuisse uelit,
si mea nec turpi mens est obnoxia facto
nec laesit magnos impia lingua deos.
iam Nox aetherium nigris emensa quadrigis
mundum caeruleo lauerat amne rotas,
nec me sopierat menti deus utilis aegrae:
Somnus sollicitas deficit ante domos.
tandem, cum summo Phoebus prospexit ab ortu,
pressit languentis lumina sera quies.
hic iuuenis casta redimitus tempora lauro
est uisus nostra ponere sede pedem.
non illo quicquam formosius ulla priorum
aetas, heroum nec uidet ulla domus.
intonsi crines longa ceruice fluebant,
stillabat Syrio myrtea rore coma.
candor erat qualem praefert Latonia Luna,
et color in niueo corpore purpureus,
ut iuueni primum uirgo deducta marito
inficitur teneras ore rubente genas,
ut cum contexunt amarantis alba puellae
lilia, ut autumno candida mala rubent.
ima uidebatur talis inludere palla:
namque haec in nitido corpore uestis erat.
artis opus rarae, fulgens testudine et auro
pendebat laeua garrula parte lyra.
hanc primum ueniens plectro modulatus eburno
felicis cantus ore sonante dedit:
sed postquam fuerant digiti cum uoce locuti,
edidit haec dulci tristia uerba modo:
'salue, cura deum: casto nam rite poetae
Phoebusque et Bacchus Pieridesque fauent:
sed proles Semelae Bacchus doctaeque sorores
dicere non norunt quid ferat hora sequens:
at mihi fatorum leges aeuique futuri
euentura pater posse uidere dedit.
quare ego quae dico non fallax accipe uates
quodque deus uero Cynthius ore feram.
tantum cara tibi quantum nec filia matri,
quantum nec cupido bella puella uiro,
pro qua sollicitas caelestia numina uotis,
quae tibi securos non sinit ire dies
et, cum te fusco Somnus uelauit amictu,
uanum nocturnis fallit imaginibus,
carminibus celebrata tuis formosa Neaera
alterius mauult esse puella uiri,
diuersasque suas agitat mens impia curas,
nec gaudet casta nupta Neaera domo.
a crudele genus nec fidum femina nomen!
a pereat, didicit fallere si qua uirum.
sed flecti poterit: mens est mutabilis illis:
tu modo cum multa bracchia tende prece.
saeuus Amor docuit ualidos temptare labores,
saeuus Amor docuit uerbera posse pati.
me quondam Admeti niueas pauisse iuuencas
non est in uanum fabula ficta iocum:
tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora
nec similis chordis reddere uoce sonos;
sed perlucenti cantum meditabar auena
ille ego Latonae filius atque Iouis.
nescis quid sit amor, iuuenis, si ferre recusas
immitem dominam coniugiumque ferum.
ergo ne dubita blandas adhibere querelas:
uincuntur molli pectora dura prece.
quod si uera canunt sacris oracula templis,
haec illi nostro nomine dicta refer:
hoc tibi coniugium promittit Delius ipse;
felix hoc alium desine uelle uirum. '
dixit, et ignauus defluxit corpore somnus.
a ego ne possim tanta uidere mala.
nec tibi crediderim uotis contraria uota
nec tantum crimen pectore inesse tuo.
nam te nec uasti genuerunt aequora ponti,
nec flammam uoluens ore Chimaera fero,
nec canis anguinea redimitus terga caterua,
cui tres sunt linguae tergeminumque caput,
Scyllaque uirgineam canibus succincta figuram,
nec te conceptam saeua leaena tulit,
barbara nec Scythiae tellus horrendaue Syrtis;
sed culta et duris non habitanda domus
et longe ante alias omnes mitissima mater
isque pater quo non alter amabilior.
haec deus in melius crudelia somnia uertat
et iubeat tepidos inrita ferre Notos.


_185. From a Sickbed_

VOS tenet, Etruscis manat quae fontibus unda,
unda sub aestiuum non adeunda Canem,
nunc autem sacris Baiarum proxima lymphis,
cum se purpureo uere remittit humus.
at mihi Persephone nigram denuntiat horam:
immerito iuueni parce nocere, dea.
non ego temptaui nulli temeranda uirorum
audax laudandae sacra docere deae,
nec mea mortiferis infecit pocula sucis
dextera nec cuiquam trita uenena dedit,
nec nos sacrilegos templis admouimus ignis,
nec cor sollicitant facta nefanda meum,
nec nos insanae meditantes iurgia mentis
impia in aduersos soluimus ora deos;
et nondum cani nigros laesere capillos,
nec uenit tardo curua senecta pede:
natalem primo nostrum uidere parentes,
cum cecidit fato consul uterque pari.
quid fraudare iuuat uitem crescentibus uuis
et modo nata mala uellere poma manu?
parcite, pallentis undas quicumque tenetis
duraque sortiti tertia regna dei.
Elysios olim liceat cognoscere campos
Lethaeamque ratem Cimmeriosque lacus,
cum mea rugosa pallebunt ora senecta
et referam pueris tempora prisca senex.
atque utinam uano nequiquam terrear aestu!
languent ter quinos sed mea membra dies.
at uobis Tuscae celebrantur numina lymphae
et facilis lenta pellitur unda manu.
uiuite felices, memores et uiuite nostri,
siue erimus seu nos fata fuisse uelint
interea nigras pecudes promittite Diti
et niuei lactis pocula mixta mero.




SVLPICIA

fl. 20 B. C. ?


_186. Cerinthus' Birthday_

QVI mihi te, Cerinthe, dies dedit, hic mihi sanctus
atque inter festos semper habendus erit.
te nascente nouum Parcae cecinere puellis
seruitium et dederunt regna superba tibi.
uror ego ante alias: iuuat hoc, Cerinthe, quod uror,
si tibi de nobis mutuus ignis adest.
mutuus adsit amor, per te dulcissima furta
perque tuos oculos per Geniumque rogo.
magne Geni, cape tura libens uotisque faueto,
si modo, cum de me cogitat, ille calet.
quod si forte alios iam nunc suspiret amores,
tum precor infidos, sancte, relinque focos.
nec tu sis iniusta, Venus: uel seruiat aeque
uinctus uterque tibi uel mea uincla leua.
sed potius ualida teneamur uterque catena,
nulla queat posthac quam soluisse dies.
optat idem iuuenis quod nos, sed tectius optat:
nam pudet haec illum dicere uerba palam.
at tu, Natalis, quoniam deus omnia sentis,
adnue: quid refert, clamne palamne roget?


_187. To Phoebus: A Prayer in Sickness_

HVC ades et tenerae morbos expelle puellae,
huc ades, intonsa Phoebe superbe coma.
crede mihi, propera: nec te iam, Phoebe, pigebit
formosae medicas applicuisse manus.
effice ne macies pallentis occupet artus,
neu notet informis candida membra color,
et quodcumque mali est et quidquid triste timemus,
in pelagus rapidis euehat amnis aquis.
sancte, ueni, tecumque feras quicumque sapores,
quicumque et cantus corpora fessa leuant:
neu iuuenem torque, metuit qui fata puellae
uotaque pro domina uix numeranda facit.
interdum uouet, interdum, quod langueat illa,
dicit in aeternos aspera uerba deos.
pone metum, Cerinthe; deus non laedit amantis.
tu modo semper ama: salua puella tibi est.
nil opus est fletu: lacrimis erit aptius uti,
si quando fuerit tristior illa tibi.
at nunc tota tua est, te solum candida secum
cogitat, et frustra credula turba sedet.
Phoebe, faue: laus magna tibi tribuetur in uno
corpore seruato restituisse duos.
iam celeber, iam laetus eris, cum debita reddet
certatim sanctis laetus uterque focis.
tunc te felicem dicet pia turba deorum,
optabunt artes et sibi quisque tuas.


_188. In Sickness: to Cerinthus_

ESTNE tibi, Cerinthe, tuae pia cura puellae,
quod mea nunc uexat corpora fessa calor?
a ego non aliter tristis euincere morbos
optarim quam te si quoque uelle putem.
at mihi quid prosit morbos euincere, si tu
nostra potes lento pectore ferre mala?




ANONYMOUS

circ. 20 B. C.


_189. Foul Rumour_

RVMOR ait crebro nostram peccare puellam:
nunc ego me surdis auribus esse uelim.
crimina non haec sunt nostro sine facta dolore:
quid miserum torques, rumor acerbe? tace.




PANEGYRISTAE MESSALLAE

29 B. C.


_190. Mighty in Peace as Mighty in Arms_

_i_

TE, Messalla, canam, quamquam tua cognita uirtus
terret: ut infirmae nequeant subsistere uires,
incipiam tamen, ac meritas si carmina laudes
deficiant, humilis tantis sim conditor actis.
nec tua praeter te chartis intexere quisquam
facta queat, dictis ut non maiora supersint.
est nobis uoluisse satis; nec munera parua
respueris. etiam Phoebo gratissima dona
Cres tulit, et cunctis Baccho iucundior hospes
Icarus, ut puro testantur sidera caelo
Erigoneque Canisque, neget ne longior aetas.
quin etiam Alcides, deus ascensurus Olympum,
laeta Molorcheis posuit uestigia tectis,
paruaque caelestis placauit mica, nec illis
semper inaurato taurus cadit hostia cornu.
hic quoque sit gratus paruus labor, ut tibi possim
inde alios aliosque memor componere uersus.
alter dicat opus magni mirabile mundi,
qualis in immenso desederit aere tellus,
qualis et in curuum pontus confluxerit orbem,
et uagus, e terris qua surgere nititur, aer,
huic et contextus passim fluat igneus aether,
pendentique super claudantur ut omnia caelo:
at quodcumque meae poterunt audere camenae,
seu tibi par poterunt seu, quod spes abnuit, ultra
siue minus (certeque canent minus), omne uouemus
hoc tibi, nec tanto careat mihi nomine charta.
nam quamquam antiquae gentis superant tibi laudes,
non tua maiorum contenta est gloria fama,
nec quaeris quid quaque index sub imagine dicat,
sed generis priscos contendis uincere honores,
quam tibi maiores maius decus ipse futuris:
at tua non titulus capiet sub nomine facta,
aeterno sed erunt tibi magna uolumina uersu,
conuenientque tuas cupidi componere laudes
undique quique canent uincto pede quique soluto.
quis potior, certamen erit: sim uictor in illis,
ut nostrum tantis inscribam nomen in actis.
nam quis te maiora gerit castrisue foroue?
nec tamen hic aut hic tibi laus maiorue minorue,
iusta pari premitur ueluti cum pondere libra,
prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illa,
qualis, inaequatum si quando onus urget utrimque,
alterno instabilis nutat depressior orbe.
nam seu diuersi fremat inconstantia uulgi,
non alius sedare queat: seu iudicis ira
sit placanda, tuis poterit mitescere uerbis.
non Pylos aut Ithace tantos genuisse feruntur
Nestora uel paruae magnum decus urbis Vlixen,
uixerit ille senex quamuis, dum terna per orbem
saecula fertilibus Titan decurreret horis,
ille per ignotas audax errauerit urbes,
qua maris extremis tellus includitur undis.
nam Ciconumque manus aduersis reppulit armis,
nec ualuit lotos coeptos auertere cursus,
cessit et Aetnaeae Neptunius incola rupis
uicta Maroneo foedatus lumina baccho:
uexit et Aelios placidum per Nerea uentos:
incultos adiit Laestrygonas Antiphatenque,
nobilis Artacie gelida quos inrigat unda:
solum nec doctae uerterunt pocula Circes,
quamuis illa foret Solis genus, apta uel herbis
aptaque uel cantu ueteres mutare figuras:
Cimmerion etiam obscuras accessit ad arces,
quis numquam candente dies apparuit ortu,
seu supra terras Phoebus seu curreret infra:
uidit ut inferno Plutonis subdita regno
magna deum proles leuibus ius diceret umbris,
praeteriitque cita Sirenum litora puppi.
illum inter geminae nantem confinia mortis
nec Scyllae saeuo conterruit impetus ore,
cum canibus rabidas inter fera serperet undas,
nec uiolenta suo consumpsit more Charybdis,
uel si sublimis fluctu consurgeret imo,
uel si interrupto nudaret gurgite pontum.
non uiolata uagi sileantur pascua Solis,
non amor et fecunda Atlantidos arua Calypsus,
finis et erroris miseri Phaeacia tellus.
atque haec seu nostras inter sunt cognita terras,
fabula siue nouum dedit his erroribus orbem,
sit labor illius, tua dum facundia, maior.

_ii_

PAVCA mihi, niueo sed non incognita Phoebo,
pauca mihi doctae dicite Pegasides.
uictor adest, magni magnum decus ecce triumphi,
uictor, qua terrae quaque patent maria,
horrida barbaricae portans insignia pugnae,
magnus ut Oenides utque superbus Eryx,
nec minus idcirco uestros expromere cantus
maximus et sanctos dignus inire choros.
hoc itaque insuetis iactor magis, optime, curis,
quid de te possim scribere quidue tibi.
namque (fatebor enim) quae maxima deterrendi
debuit, hortandi maxima causa fuit.
pauca tua in nostras uenerunt carmina chartas,
carmina cum lingua, tum sale Cecropio,
carmina quae Scherium, saeclis accepta futuris,
carmina, quae Pylium uincere digna senem.
molliter hic uiridi patulae sub tegmine quercus
Moeris pastores et Meliboeus erant,
dulcia iactantes alterno carmina uersu,
qualia Trinacriae doctus amat iuuenis.
certatim ornabant omnes heroida diui,
certatim diuae munere quoque suo.
felicem ante alias o te scriptore puellam:
altera non fama dixerit esse prior:
non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,
quae uolucrem cursu uicerat Hippomenen;
candida cycneo non edita Tyndaris ouo;
non supero fulgens Cassiopea polo;
non defensa diu multum certamine equorum,
obstabant grauidae quod sibi quaeque manus,
saepe animam generi pro qua pater impius hausit,
saepe rubro similis sanguine fluxit humus;
regia non Semele, non Inachis Acrisione,
immitti expertae fulmine et imbre Iouem;
non cuius propter raptum liquere penatis
Tarquinii patrios, filius atque pater,
illo quo primum dominatus Roma superbos
mutauit placidis tempore consulibus,
multa neque immeritis donat quae praemia alumnis,
praemia Messalis maxima Poplicolis. --
nam quid ego immensi memorem studia ista laboris,
horrida quid durae tempora militiae?
castra foro, te castra Vrbi praeponere, castra
tam procul hoc gnato, tam procul hac patria;
immoderata pati iam frigora iamque calores,
sternere uel dura posse super silice;
saepe trucem aduerso perlabi sidere pontum,
saepe mare audendo uincere, saepe hiemem,
saepe etiam densos immittere corpus in hostis,
communem belli nec meminisse deum;
nunc celeris Afros, periurae milia gentis,
aurea nunc rapidi flumina adire Tagi,
nunc aliam ex alia bellando quaerere gentem,
uincere et Oceani finibus ulterius--
non nostrum est tantas, non, inquam, attingere laudes,
quin ausim hoc etiam dicere, uix hominum est:
ipsa haec, ipsa ferent rerum monumenta per orbem,
ipsa sibi egregium facta decus parient.
nos ea quae tecum finxerunt carmina diui,
Cynthius et Musae, Bacchus et Aglaie,
si laudem aspirare humilis, si adire Cyrenas,
si patrio Graios carmine adire sales
possumus, optatis plus iam procedimus ipsis.
hoc satis est: pingui nil mihi cum populo.




ANONYMOUS

40 B. C. (? )


_191. Epitaph of Heluia Prima_

TV qui secura spatiaris mente uiator
et nostri uoltus derigis inferieis,
si quaeris quae sim, cinis en et tosta fauilla,
ante obitus tristeis Heluia Prima fui.
coniuge sum Catulo fructa, actore Isocrateio,
concordesque pari uiximus ingenio.
nunc data sum Diti longum mansura per aeuum
deducta et fatali igne et aqua Stygia.




CORNELIVS SEVERVS

fl. 38 B. C.


_192. The Death of Cicero_

ORAQVE magnanimum spirantia paene uirorum
in rostris iacuere suis; sed enim abstulit omnis,
tamquam sola foret, rapti Ciceronis imago.
tunc redeunt animis ingentia consulis acta
iurataeque manus deprensaque foedera noxae
patriciumque nefas extinctum: poena Cethegi
deiectusque redit uotis Catilina nefandis.
quid fauor adscitus, pleni quid honoribus anni
profuerant, sacris et uota quid artibus aetas?
abstulit una dies aeui decus, ictaque luctu
conticuit Latiae tristis facundia linguae.
unica sollicitis quondam tutela salusque,
egregium semper patriae caput, ille senatus
uindex, ille fori, legum iurisque togaeque
publica uox, saeuis aeternum obmutuit armis!
informis uoltus sparsamque cruore nefando
canitiem sacrasque manus operumque ministras
tantorum pedibus ciuis proiecta superbis
proculcauit ouans nec lubrica fata deosque
respexit! nullo luet hoc Antonius aeuo.
hoc nec in Emathio mitis uictoria Perse,
nec te, dire Syphax, non fecerat hoste Philippo;
inque triumphato ludibria iuncta Iugurtha
afuerunt, nostraeque cadens ferus Hannibal irae
membra tamen Stygias tulit inuiolata sub umbras.




ANONYMOUS

Aetatis Augusteae.


_193. Post Mortem Nulla Voluptas_

COPA Syrisca, caput Graeca redimita mitella,
crispum sub crotalo docta mouere latus,
ebria fumosa saltat lasciua taberna,
ad cubitum raucos excutiens calamos.
'quid iuuat aestiuo defessum puluere abesse
quam potius bibulo decubuisse toro?
sunt topia et kalybae, cyathi, rosa, tibia, chordae,
et triclia umbrosis frigida harundinibus.
en et, Maenalio quae garrit dulce sub antro,
rustica pastoris fistula in ore sonat.
est et uappa, cado nuper defusa picato,
et trepidans rauco murmure riuos aquae;
sunt etiam croceo uiolae de flore corollae
sertaque purpurea lutea mixta rosa,
et quae uirgineo libata Achelois ab amne
lilia uimineis attulit in calathis;
sunt et caseoli, quos iuncea fiscina siccat,
sunt autumnali cerea pruna die,
castaneaeque nuces et suaue rubentia mala,
est hic munda Ceres, est Amor, est Bromius;
sunt et mora cruenta et lentis uua racemis
et pendet iunco caeruleus cucumis.
est tuguri custos, armatus falce saligna,
sed non et uasto est inguine terribilis.
huc kalybita ueni. lassus iam sudat asellus,
parce illi: Vestae delicium est asinus.
nunc cantu celebri rumpunt arbusta cicadae,
nunc uaria in gelida sede lacerta latet:
si sapis, aestiuo recubans nunc prolue uitro,
seu uis cristalli ferre nouos calices.
hic age pampinea fessus requiesce sub umbra
et grauidum roseo necte caput strophio,
oscula decerpens tenerae formosa puellae--
a pereat cui sunt prisca supercilia.
quid cineri ingrato seruas bene olentia serta?
anne coronato uis lapide ista tegi?
pone merum et talos. pereat qui crastina curat.
Mors aurem uellens 'uiuite', ait, 'uenio. '


9 B. C.


_194. Epicedion Drusi_

SVPPRIME iam lacrimas: non est reuocabilis istis,
quem semel umbrifera nauita lintre tulit.
Hectora tot fratres, tot defleuere sorores
et pater et coniux Astyanaxque puer
et longaeua parens: nec et ille redemptus ab igne:
nulla super Stygias umbra renauit aquas.
contigit hoc etiam Thetidi: populator Achilles
Iliaca ambustis ossibus arua premit.
illi caeruleum Panope matertera crinem
soluit et immensas fletibus auxit aquas,
consortesque deae centum longaeuaque magni
Oceani coniux Oceanusque pater,
et Thetis ante omnis: sed nec Thetis ipsa neque omnes
mutarunt auidi tristia iura dei.
prisca quid huc repeto? Marcellum Octauia fleuit
et fleuit populo Caesar utrumque palam.
sed rigidum ius est et ineuitabile mortis,
stant rata non ulla fila renenda manu.
ipse tibi emissus nebulosi litore Auerni,
si liceat, forti uerba tot ore sonet:
'quid numeras annos? uixi maturior annis:
acta senem faciunt: haec numeranda tibi,
his aeuum fuit implendum, non segnibus annis:
hostibus eueniat longa senecta meis.
hoc ataui monuere mei proauique Nerones
(fregerunt ambo Punica bella duces):
hoc domus ista docet per te mea Caesaris alti:
exitus hic, mater, debuit esse meus.
nec meritis (quamquam ipsa iuuant magis) afuit illis,
mater, honos: titulis nomina plena uides.
consul et ignoti uictor Germanicus orbis,
quoi fuerit mortis publica causa, legor.
cingor Apollinea uictricia tempora lauro
et sensi exsequias funeris ipse mei,
decursusque uirum notos mihi donaque regum
captaque per titulos oppida lecta suos,
et quo me officio portauerit illa iuuentus,
quae fuit ante meum tam generosa torum.
denique laudari sacrato Caesaris ore
emerui, lacrimas elicuique deo.
et quoiquam miserandus ero? iam comprime fletus.
hoc ego, qui flendi sum tibi causa, rogo. '
haec sentit Drusus, si quid modo sentit in umbra,
nec tu de tanto crede minora uiro.
est tibi (sitque precor) multorum filius instar,
parsque tui partus it tibi salua prior;
est coniux, tutela hominum, quo sospite uestram,
Liuia, funestam dedecet esse domum.




M. MANILIVS

fl. 8 A. D.


_195. The Science of Nature_

CARMINE diuinas artis et conscia fati
sidera diuersos hominum uariantia casus,
caelestis rationis opus, deducere mundo
aggredior primusque nouis Helicona mouere
cantibus et uiridi nutantis uertice siluas,
hospita sacra ferens nulli memorata priorum.
huc mihi tu, Caesar, patriae princepsque paterque,
qui regis augustis parentem legibus orbem
concessumque patri mundum deus ipse mereris,
daque animum uirisque satis da tanta canendo.
iam propiusque fauet mundus scrutantibus ipsum
et cupit aetherios per carmina pandere census.
hoc sub pace uacat tantum. iuuat ire per ipsum
aera et inmenso spatiantem uiuere caelo
signaque et aduersos stellarum noscere cursus.
quod solum nouisse parum est. impensius ipsa
scire iuuat magni penitus praecordia mundi,
quaque regat generetque suis animalia signis
cernere et in numerum Phoebo modulante referre.
bina mihi positis lucent altaria flammis,
ad duo templa precor duplici circumdatus aestu
carminis et rerum: certa cum lege canentem
mundus et inmenso uatem circumstrepit orbe
uixque soluta suis inmittit uerba figuris.
quem primum interius licuit cognoscere stellas
munere caelestum? quis enim condentibus illis
clepisset furto mundum, quo cuncta reguntur?
quis foret humano conatus pectore tantum,
inuitis ut dis cuperet deus ipse uideri,
sublimis aperire uias imumque sub orbem
et per inane suis parentia finibus astra?
tu princeps auctorque sacri, Cyllenie, tanti.
per te iam caelum interius, iam sidera nota
nominaque et cursus signorum, pondera, uires,
maior uti facies mundi foret et ueneranda
non species tantum sed et ipsa potentia rerum,
sentirentque deum gentes qua maximus esset.
quin natura dedit uires seque ipsa reclusit
regalis animos primum dignata mouere
proxima tangentis rerum fastigia caelo,
qui domuere feras gentis oriente sub ipso,
quas secat Euphrates, in quas et Nilus inundat,
qua mundus redit et nigras super euolat urbis;
tum qui templa sacris coluerunt omne per aeuum
delectique sacerdotes in publica uota
officio uinxere deum, quibus ipsa potentis
numinis accendit castam praesentia mentem,
inque deum deus ipse tulit patuitque ministris:
hi tantum mouere decus primique per artem
sideribus uidere uagis pendentia fata.
singula nam proprio signarunt tempora casu
longa per assiduas complexi saecula curas,
nascendi quae cuique dies, quae uita fuisset,
in quas fortunae leges quaeque hora ualeret,
quantaque quam parui facerent discrimina motus.
postquam omnis caeli species redeuntibus astris
percepta in proprias sedis, et reddita certis
fatorum ordinibus sua cuique potentia formae,
per uarios usus artem experientia fecit
exemplo monstrante uiam speculataque longe
deprendit tacitis dominantia legibus astra
et totum aeterna mundum ratione moueri
fatorumque uices certis discernere signis.
nam rudis ante illos nullo discrimine uita
in speciem conuersa operum ratione carebat,
et stupefacta nouo pendebat lumine mundi:
tum uelut amissis maerens, tum laeta renatis
sideribus, uariosque dies incertaque noctis
tempora, nec similis umbras iam sole regresso,
iam propiore, suis poterat qua discere causis?
necdum etiam doctas sollertia fecerat artis,
terraque sub rudibus cessabat uasta colonis;
tumque in desertis habitabat montibus aurum,
ignotusque nouos pontus subduxerat orbis;
nec uitam pelago nec uentis credere uota
audebant; se quisque satis nouisse putabant.
sed cum longa dies acuit mortalia corda,
et labor ingenium miseris dedit, et sua quemque
aduigilare sibi iussit fortuna premendo,
seducta in uarias certarunt pectora curas,
et quodcumque sagax temptando repperit usus,
in commune bonum laeti commenta dederunt.
tunc et lingua suas accepit barbara leges,
et fera diuersis exercita frugibus arua,
et uagus in caecum penetrauit nauita pontum,
fecit et ignotis linter commercia terris.
tum belli pacisque artis commenta uetustas;
semper enim ex aliis alias proseminat usus.
ne uulgata canam: linguas didicere uolucrum,
consultare fibras et rumpere uocibus anguis,
sollicitare umbras imumque Acheronta mouere
in noctemque dies, in lucem uertere noctis.
omnia conando docilis sollertia uicit.
nec prius imposuit rebus finemque modumque
quam caelum ascendit ratio cepitque profundam
naturam rerum et causas uiditque quod usquam est:
nubila cur tanto quaterentur pulsa fragore,
hiberna aestiua nix grandine mollior esset,
arderent terrae solidusque tremesceret orbis,
cur imbres ruerent, uentos quae causa moueret,
peruidit soluitque animis miracula rerum
eripuitque Ioui fulmen uirisque Tonanti
et sonitum uentis concessit, nubibus ignem.


_196. The Milky Way_

NAMQVE in caeruleo candens nitet orbita mundo
ceu missura diem subito caelumque recludens.
ac ueluti uiridis discernit semita campos,
quam terit assiduo renouans iter orbita tractu;
ut freta canescunt sulcum ducente carina
accipiuntque uiam fluctus spumantibus undis,
quam tortus uerso mouit de gurgite uertex,
candidus in nigro lucet sic limes Olympo,
caeruleum findens ingenti lumine mundum.
utque suos arcus per nubila circinat Iris,
sic superincumbit signato culmine limes
candidus et resupina facit mortalibus ora,
dum noua per caecam mirantur lumina noctem,
inquiruntque sacras humano pectore causas,
num se diductis conetur soluere moles
segminibus, raraque labent compagine rimae
admittantque nouum laxato tegmine lumen;
(quid sibi non timeant, magni cum uulnera caeli
conspiciant, feriatque oculos iniuria mundi? )
an coeat mundus, duplicisque extrema cauernae
conueniant caelique oras et segmina iungant,
perque ipsos fiat nexus manifesta cicatrix
fusuram faciens mundi, stipatus et orbis
aeriam in nebulam clara compagine uersus
in cuneos alto cogat fundamina caeli?
an melius manet illa fides per saecula prisca
illac solis equos diuersis cursibus isse
atque aliam triuisse uiam, longumque per aeuum
exustas sedis incoctaue sidera flammis
caeruleam uerso speciem mutasse colore,
infusumque loco cinerem mundumque sepultum?
fama etiam antiquis ad nos descendit ab annis,
Phaethontem patrio curru per signa uolantem,
dum noua miratur propius spectacula mundi
et puer in caelo ludit curruque superbus
luxuriat mundo cupit et maiora parente,
deflexum solito cursu curuisque quadrigis
monstratas liquisse uias orbemque recentem
imposuisse polo; nec signa insueta tulisse
errantis nutu flammas cursumque solutum.
quid querimur, flammas totum saeuisse per orbem,
terrarumque rogum cunctas arsisse per urbis,
cum uaga dispersi fluitarunt fragmina currus,
et caelum exustum est? luit ipse incendia mundus,
et noua uicinis flagrarunt sidera flammis
nunc quoque praeteriti faciem referentia casus.
nec mihi celanda est famae uulgata uetustas
mollior, e niueo lactis fluxisse liquorem
pectore reginae diuum caelumque colore
infecisse suo. quapropter lacteus orbis
dicitur, et nomen causa descendit ab ipsa.
an maior densa stellarum turba corona
contexit flammas et crasso lumine candet,
et fulgore nitet collato clarior orbis?
an fortes animae dignataque nomina caelo
corporibus resoluta suis terraeque remissa
huc migrant ex orbe suumque habitantia caelum
aetherios uiuunt annos mundoque fruuntur?
atque hic Aeacidas, hic et ueneramur Atridas
Tydidenque ferum terraeque marisque triumphis
naturae uictorem Ithacum Pyliumque senecta
insignem triplici, Danaumque ad Pergama reges
Auroraeque nigrum partum stirpemque Tonantis
rectorem Lyciae; nec te, Mauortia uirgo,
praeteream regesque alios, quos Thraecia misit
atque Asiae gentes et Magno maxima Pella;
quique animi uiris et strictae pondera mentis
prudentes habuere uiri, quibus omnis in ipsis
census erat, iustusque Solon fortisque Lycurgus,
aetheriusque Platon et qui fabricauerat illum
damnatusque suas melius damnauit Athenas,
Persidis et uictor, strarat quae classibus aequor.
Romanique uiri, quorum iam maxima turba est:
Tarquinioque minus reges, et Horatia proles
tota acies, parti nec non et Scaeuola trunca
nobilior, maiorque uiris tu, Cloelia, uirgo,
et Romana ferens, quae texit, moenia Cocles,
et commilitio uolucris Coruinus adeptus
et spolia et nomen, qui gestat in alite Phoebum,
et Ioue qui meruit caelum Romamque Camillus
seruando posuit, Brutusque a rege receptae
conditor, et Pyrrhi per bella Papirius ultor,
Fabricius Curiusque pares et tertia palma
Marcellus, Cossusque prior de rege necato,
certantesque Deci uotis similesque triumphis,
inuictusque mora Fabius, uictorque ferocis
Liuius Hasdrubalis socio per bella Nerone,
uel duo Scipiadae, fatum Carthaginis unum,
Pompeiusque orbis domitor per trisque triumphos
ante diem princeps, et censu Tullius oris
emeritus caelum, et tu, Claudi magna propago,
Aemiliaeque domus proceres, clarique Metelli,
et Cato fortunae uictor, matrisque sub armis
miles Agrippa suae; Venerisque ab origine proles
Iulia descendit caelo caelumque repleuit,
quod regit Augustus socio per signa Tonante,
cernit et in coetu diuum agnouitque Quirinum
altius aetherii quam candet circulus orbis:
illa deis sedes, haec illis, proxima diuum
qui uirtute sua similes fastigia tangunt.


_197. Comets_

SIVE igitur ratio praebentis semina terrae
in uolucris ignis potuit generare cometas;
siue illas natura facis ut cuncta creauit
sidera per tenuis caelo lucentia flammas,
sed trahit ad semet rapido Titanius aestu
inuoluitque suo flammantis igne cometas,
ac modo dimittit (sicut Cyllenius orbis
et Venus, accenso cum ducit uespere noctem
sera nitens, falluntque oculos rursusque reuisunt);
seu deus instantis fati miseratus in orbem
signa per affectus caelique incendia mittit;
futtilibus non umquam excanduit ignibus aether:
squalidaque elusi deplorant arua coloni,
et sterilis inter sulcos defessus arator
ad iuga maerentis cogit frustrata iuuencos.
aut grauibus morbis et lenta corpora tabe
corripit exustis letalis flamma medullis
labentisque rapit populos, totasque per urbis
publica succensis peraguntur iusta sepulcris:
qualis Erechtheos pestis populata colonos
extulit antiquas per funera pacis Athenas,
alter in alterius labens cum fata ruebant.
nec locus artis erat medicae nec uota ualebant;
cesserat officium morbis, et funera deerant
mortibus et lacrimae; lassus defecerat ignis,
et coaceruatis ardebant corpora membris,
ac tanto quondam populo uix contigit heres.
talia significant lucentes saepe cometae:
funera cum facibus ueniunt terrisque minantur
ardentis sine fine rogos, cum mundus et ipsa
aegrotet natura nouum sortita sepulcrum.
quin et bella canunt ignes subitosque tumultus
et clandestinis surgentia fraudibus arma;
externas modo per gentis, ut foedere rupto
cum fera ductorem rapuit Germania Varum
infecitque trium legionum sanguine campos,
arserunt toto passim minitantia mundo
lumina, et ipsa tulit bellum natura per ignis
opposuitque suas uiris finemque minata est.
ne mirere grauis rerumque hominumque ruinas,
saepe domi culpa est, nescimus credere caelo.
ciuilis etiam motus cognataque bella
significant. nec plura alias incendia mundus
sustinuit, quam cum ducibus iurata cruentis
arma Philippeos implerunt agmine campos,
uixque etiam sicca miles Romanus harena
ossa uirum lacerosque prius superastitit artus,
imperiumque suis conflixit uiribus ipsum,
perque patris pater Augustus uestigia uicit.
necdum finis erat: restabant Actia bella
dotali commissa acie, repetitaque rerum
alea, et in ponto quaesitus rector Olympi,
femineum sortita iugum cum Roma pependit,
atque ipsa Isiaco certarunt fulmina sistro.
restabant profugo seruilia milite bella,
cum patrios armis imitatus filius hostis
aequora Pompeius cepit defensa parenti.
sed satis hoc fatis fuerit. iam bella quiescant,
atque adamanteis Discordia uincta catenis
aeternos habeat frenos in carcere clausa.
sit pater inuictus patriae, sit Roma sub illo:
cumque deum caelo dederit, non quaerat in orbe.


_198. The Theme of the Astrological Poet_

MAXIMVS Iliacae gentis certamina uates
et quinquaginta regum regemque patremque,
castra decem aestatum uictamque sub Hectore Troiam
erroremque ducis totidem quot uicerat annis
instantem bello geminataque Pergama ponto
ultimaque in patria captisque penatibus arma
ore sacro cecinit; patriam quoi cura petentum
dum dabat eripuit, cuiusque ex ore profusos
omnis posteritas latices in carmina duxit
amnemque in tenuis ausa est diducere riuos,
unius fecunda bonis. sed proximus illi
Hesiodus memorat diuos diuumque parentes
et chaos enixum terras orbemque sub illo
infantem et primos titubantia sidera cursus
Titanasque senes Iouis et cunabula magni
et sub fratre uiri nomen sine matre parentis
atque iterum patrio nascentem corpore Bacchum
omniaque inmenso uolitantia lumina mundo.
quin etiam ruris cultus legesque notauit
militiamque soli; quod collis Bacchus amaret,
quod fecunda Ceres campos, quod Pallas utrumque,
atque arbusta uagis essent quod adultera pomis,
siluarumque deos sacrataque flumina nymphis,
pacis opus magnos naturae condit in usus.
astrorum quidam uarias dixere figuras
signaque diffuso passim labentia caelo
in proprium cuiusque genus causasque tulere:
Persea et Andromedan poena matremque dolentem
solantemque patrem raptuque Lycaone natam
officioque Iouis Cynosuram, lacte Capellam
et furto Cycnum, pietate ad sidera ductam
Erigonen ictuque Nepam spolioque Leonem
et morsu Cancrum, Pisces Cythereide uersa,
Lanigerum uicto ducentem sidera ponto
ceteraque ex uariis pendentia casibus astra
aethera per summum uoluerunt fixa reuolui.
quorum carminibus nihil est nisi fabula caelum,
terraque composuit caelum, quae pendet ab illo.
quin etiam pecorum ritus et Pana sonantem
in calamos Sicula memorat tellure creatus;
nec siluis siluestre canit perque horrida motus
rura serit dulcis musamque inducit in arua.
ecce alius pictas uolucris ac bella ferarum,
ille uenenatos anguis aconitaque et herbas
fata refert uitamque sua radice ferentis.
quin etiam tenebris immersum Tartaron atra
in lucem de nocte uocant orbemque reuoluunt
interius uersum naturae foedere rupto.
omne genus rerum doctae cecinere sorores,
omnis ad accessus Heliconis semita trita est,
et iam confusi manant de fontibus amnes
nec capiunt haustum turbamque ad nota ruentem.
integra quaeramus rorantis prata per herbas
undamque occultis meditantem murmur in antris,
quam neque durato gustarint ore uolucres,
ipse nec aetherio Phoebus libauerit igni.
nostra loquar; nulli uatum debebimus ora,
nec furtum, sed opus ueniet, soloque uolamus
in caelum curru, propria rate pellimus undas.
namque canam tacita naturam mente potentem
infusumque deum caelo terrisque fretoque
ingentem aequali moderantem foedere molem,
totumque alterno consensu uiuere mundum
et rationis agi motu, cum spiritus unus
per cunctas habitet partis atque irriget orbem
omnia peruolitans corpusque animale figuret.
quod nisi cognatis membris contexta maneret
machina et imposito pareret tota magistro,
ac tantum mundi regeret prudentia censum,
non esset statio terris, non ambitus astris,
haereretque uagus mundus standoque rigeret,
nec sua dispositos seruarent sidera cursus,
noxque alterna diem fugeret rursumque fugaret;
non imbres alerent terras, non aethera uenti,
nec pontus grauidas nubis, nec flumina pontum,
nec pelagus fontis, nec staret summa per omnis
par semper partis aequo digesta parente,
ut neque deficerent undae nec sideret orbis,
nec caelum iusto maiusue minusue uolaret.
motus alit, non mutat opus; sic omnia toto
dispensata manent mundo dominumque sequuntur.
hic igitur deus et ratio, quae cuncta gubernat,
ducit ab aetheriis terrena animalia signis:
quae quamquam longo cogit summota recessu
sentiri tamen, ut uitas ac fata ministrent
gentibus ac proprios per singula corpora mores.
nec nimis est quaerenda fides: sic temperat arua
caelum, sic uarias fruges redditque rapitque,
sic pontum mouet ac terris immittit et aufert:
atque haec seditio pelagus nunc sidere lunae
mota tenet nunc diuerso stimulata recessu,
nunc anni spatio Phoebum comitata uolantem;
sic submersa fretis concharum et carcere clausa
ad lunae motum uariant animalia corpus
et tua damna, tuas imitantur, Delia, uiris;
tu quoque fraternis sic perdis in oribus ora
atque iterum ex eisdem repetis, quantumque reliquit
aut dedit ille, refers et sidus sidere constas.
denique sic pecudes et muta animalia terris,
cum maneant ignara sui legisque per aeuum,
natura tamen ad mundum reuocante parentem
attollunt animos caelumque et sidera seruant
corporaque ad lunae nascentis cornua lustrant
uenturasque uident hiemes, reditura serena:
quis dubitet post haec hominem coniungere caelo?
consilium natura dedit linguamque capaxque
ingenium uolucremque animum, quem denique in unum
descendit deus atque habitat seque ipse requirit.
mitto alias artis, quarum est permissa facultas,
infidas adeo nec nostri munera census,
mitto, quod aequali nihil est sub lege tributum,
quod patet auctores summi non pectoris esse,
mitto quod et certum est et ineuitabile fatum,
materiaeque datum est cogi, sed cogere mundo.
quis caelum possit nisi caeli munere nosse
et reperire deum nisi qui pars ipse deorum est?
quisue hanc conuexi molem sine fine patentis
signorumque choros ac mundi flammea templa
aeternum et stellis aduersus sidera bellum
cernere et angusto sub pectore claudere posset,
ni tantos animis oculos natura dedisset
cognatamque sui mentem uertisset ad ipsam
et tantum dictasset opus, caeloque ueniret
quod uocat in caelum sacra ad commercia rerum
et primas quas dant leges nascentibus astra?
quis neget esse nefas inuitum prendere mundum
et uelut in semet captum deducere in orbem?
sed ne circuitu longo manifesta probentur,
ipsa fides operi faciet pondusque fidemque.
nam neque decipitur ratio nec decipit umquam;
rite sequenda uia est ueris accredita causis,
euentusque datur qualis praedicitur ante.
quod fortuna ratum faciat, quis dicere falsum
audeat et tantae suffragia uincere sortis?
haec ego diuino cupiam cum ad sidera flatu
ferre, nec in turba nec turbae carmina condam,
sed solus uacuo ueluti uectatus in orbe
liber agam currus, non occursantibus ullis
nec per iter socios commune gerentibus actus,
sed caelo noscenda canam mirantibus astris
et gaudente sui mundo per carmina uatis:
uel quibus illa sacros non inuidere meatus
notitiamque sui, minima est quae turba per orbem.
illa fluit, quae diuitias, quae diligit aurum,
imperia et fascis mollemque per otia luxum
et blandis diuersa sonis dulcemque per auris
affectum, ut modico noscenda ad fata labore.
hoc quoque fatorum est, legem perdiscere fati.


_199. The Rarity of True Friendship_

PER tot signorum species contraria surgunt
corpora totque modis quotiens inimica creantur.
idcirco nihil ex semet natura creauit
pectore amicitiae maius nec rarius umquam.
unus erat Pylades, unus qui mallet Orestes
ipse mori; lis una fuit per saecula mortis:
optauitque reum sponsor non posse reuerti,
sponsoremque reus timuit, ne solueret ipsum.
perque tot aetates hominum, tot tempora et annos,
tot bella et uarios etiam sub pace labores,
cum fortuna fidem quaerat, uix inuenit usquam.
at quanta est scelerum moles per saecula cuncta,
quamque onus inuidiae non excusabile terris!
quid loquar infectos fraterno sanguine fratres,
uenalis ad fata patres matrumque sepulcra?
quid loquar ut subitam sceleratis gentibus olim
imposuit Phoebus noctem terrasque reliquit?