Day cori
đaythuưcòQ
thu.
Phong-hoá-tân-biên-phụ-Huấn-nữ-ca.ocr
^ v Dều cbi chồng chẳng bằug lộng,
Cím ngăn, thi ‘ >1 hãy*
16* — Phảỉ nhịn nhục nhau mọi khi lám lỏi.
Khi chồng cóng giản ta rằy.
Vợ khỏn, nin nlnn, dưng nay cn cò.
Chờ hè h&o Su hồ Trù treo lớn tiếng, xò bồ mầy lao.
Vự chồng ch«ỉi)g biỂl nhịn nhao,
At là đảnh lộn, xỉểt bao nối sầu.
DAnb nhau bầm mặt u dầu,
Nguôi ngoai hi t giậu, tniỉốc dầu bop Ihoa.
DAuằi đau, lãng xổm kèiỉ la,
Itoí cơn, chạy vạ, dóng ha quan liên.
Trong nhà dò dạc nvẻn thiéo,
Giận nhau độp Sậch, tốn Ỉỉca sâm ra.
Lại còn một nỏỉ thiết tha,
Giàn chồng bỏ phế việc nhủ mặc ai.
Lây dương, giậu gắt, giận tlaí,
Chảng thẻm An uống, nấm hoài trong cung.
Vợ chòng, phát biếl chế dung,
Chống nén chấp nbừt, gbỉ lòng giận láo.
— 137 —
Mựa bề lim chước độc sâu,
Hại chồng máng khồ, mang rầu khó toan.
N£u mình ỉà cỉứa gái ngoan,
Cơn chồng sốt giẠn, lim đãng lảm thinh.
Cơn chống hốt hòa lòi dinh, >
I-àm gi mộc nỏ, phận minh nia khe.
Dầu chồng sùi nải tríìm bề,
Cắn rang nin nhịn, mựu bề nhích mòi.
ĐÊ khỉ dịnb tinh, ngnổi ròi,
Lúc nâv pbản tỏ, kbùc nồi sự tinh.
Bầu đuổi, gốc ngọn, phán minh,
Chòng nghe, biễt lồi, làm thinh pbea nầy>
Mặc tinh, nhiếc, nhóc, mang, ray,
Chòng say nước lồi. từ dAv chịu mềm.
Gài khôn, gỉ£r vậy, Ibỉ èrarx\ /
Thuận trong gia đạo, liii thétn an hòa.
Giận rồi kiễm cbuv^n phui pha,
Dừng đèii. cẫng nhang, ngõi r\)à Qổi nhầy.
I •
Àt chồng líiêngsẸ” lại 'dăy íõ. ig thương.
i7*— ThẩY chững hiồn lồr>h, dừng ồn hìẽp.
Như chổrrg ỉà dửa bièn lương,
Chẳng nén hiếp dáp, ngang xương chưởi cảo.
Ha Vỏ lấn lơởt ảo ào,
Muốn sao dạng vậv, chồng cào dám cbì.
Chờ rằug: phn xưởng phụ tủy,
Chòng sai, vợ dạ, mởỉ tbl phải cho.
Nhớ lời trong sách chữ nho :
< Tiên căn bào hỷu » khá ỉo ghi lỏng,
Nnièu người buùi trước hiếp chòng.
Sang qua dờỉ khác, trủog chồng hiềm sào.
Dánh tbôi bất kỉ dit đàu,
Gậy hèo, lức gỉíin dập ubSu phang ngang.
Lại côn chưỡi mắng đã vang, ông bề ỏng vải, nốt tan chuôi cồo.
Xưa kia hỗo ầu ảo ào,
Hỉếp chòng lấn lưới, mày lao ngang tàng.
Biiy giở roac pbải khốn oàn,
Lảng dĩĩng rẳng : đồng, xôm lảng r&Dg : ưng.
Xưa kia lởn tiễng lung bứng,
RÀy sâo chẳng cượng, chẳng xirng thử chơi.
Xưa kỉa nhiều tiếng nhiều ỉờỉ, llày sao ẽm thấm, như trời lặng trang.
Xiết bao những sự gian nao,
Nợ dời vav Irầ, rõ ràng chẳng chơi.
Hê vav thk phải cố lòỉ,
Ngồv xưa vay một, trả ruười ngàỵ nay.
Nay mai chẲng kíp thi chày,
Ắl trời Ira bủo, cổ ngày kbỏng tha.
18'— Can gỉỏn chòng, khi tbỒY dểu chi quăỵ>
Hoặc chồng rộng răi tiéu pha,
Ngàn cao, ẳt cũng nế la nbỉèd bí.
Hoặc chồng Jà kỏ rượu chè,
Hạc bài bủt xàbh. sa mê chơi bời.
Gián kbuydn. li^Q 1 •, liệu lở\
Một lăn chang đăng, tliằ đòỉ ba lần.
DỄU hơn aự thiết khnyỏn lơn,
Một ngây một ki, Ưu [ì dồn cũng nghe.
TT ubir minh muốn uổn tre,
Nếu mã già quổ, sợ <? không toàn.
VẠy nén khá ỏ cho ngoan,
Kbuvrìn chồng li£u lê, tim đảng cbo hay.
Lúc chông hội hiệp sum vầy,
Củng anh em bạn, tỏ bày cuộc cbơỉ.
Thấy thi đừng cỏ dĩ hơi,
Cung đừng xụ mật, buông lờỉ dẳng cay.
Hẻ om mẵng nhiẽc ỉà rây,
Nếu lam nbư vậy. hồ nay cho chdủg,
Anh em chùng hạn cũng dông,
Tbắv vằv, Ốt cũng phiền lòng dời chơn.
Xẵu chồng, sinh giận sinh hờn,
Tửc minh, nỏ lại phả bơn nhi? u bẽ.
— m
19’ - Chảng nén đòng ổc tư-crng tế cùng chồng trong sự quày.
Laỉ cồn đều nữa pbai nghe,
Chẳng nen dồng lõ», hiệp phe cũng chồng.
Kưựu chè cờ bac dồng lòng,
Di đâu đủ tui, ai hòng nói ai.
Ráp Ròng, me lủ, bnc bài.
Chòng trong, đột cừa. vợ ngoai đãl khe,
Ráp vò sòng lú sòng me,
Chồng thi ngòi đảnh, vợ kè theo coi.
Đởn bá mà cũng hẵn hòi, \
Biểt mc tròi sụt nỏi thổi tưng bừng. *.
Ràng : me qua thiệt in chưn.
Ray chồng, Rao cỏ lừng khirng cbo thua.
Hai dòng, trung chẽn nghe khua,
Dặt yêu, dí> lưọrng, chúng 4ùa sach tron.
Kèn rang : mả nỏ lãm ưn,
Dưa tao dung nữa, phỉÊn hừo lồm chi.
Chảng quíị thiíi \ĩu> sin vi.
Dè thua ẽhrir-ịrriot*. IIỈÙ etv. 1 .
Mằv cnVcon ntra dưa iôo,
Còn rằng : s(hcb nhAch, còn dỏu hỏi hoồi.
tíieụ ríVng t thc dữ hoa taỉ,
Đặng tao cở gõ, họa may ti nhieu.
Niỉt, bổng cà rố cũng tỉèu,
Màng lo theo gõ, thua nhiên hic-t bao.
Cầm thỏi khửng sỏt inòn nào,
Khản, dây, quan, áo, lột trao liền liền.
Lai cỏn đặt vĩ uy én thiêu,
Lởp thi vay hỏi bạc tiền ngưôô ta.
20* Cò* bạc sinh ra muôn vàn tai
m
hại phần xảc phùn hổn.
Thua rồi dìu,dác về nhả,
Chồng bèn tlian Ihỏr, thốt ra lời này.
Nọr nân thỏi dã dầy đăy,
Rầy giở lao hỏi, bung mày linh sao
cỏn bòn đàp lại mau mau.
Tinh sao minh tinh, tòi nào cải đâu.
Dòng lòng, liỗtn, mun, cầu âu.
Hao nhiêu móc rảo, đặt nhầu sạch lưng.
Còn ăn, hết nhịn, cũng ưng,
Dồng chơi, đổng chiu, cực chung báy giò Chú chàng, chẳng chút đợỉ chèr.
Bén đi kêu chùng, làm tờ mau mau,
Hạ tờ đoạn mãi trưởc sau,
Ruộng vườn, chín mổu. num sào, cò dư.
Trong tờ dứt giã ngán tư,
Nơ nau tinh gộp, cấn trừ ngun hai.
Bao nhicu cỉư lai chia tnv,
Cách chừng mộl ựìâug, lũy quày sạch (rơn. Phen nay vợ giận chổng hờn,
J t n * n w
Tréch nhau, sao chống khuvéu icni la rầy/ Bây giờ túng tiu như yìợ, •
Cliồng hay trộm cirởp, vợ hay gian lu.
But kỳ con vịt con gù,
I I I ;l VI t:; i t. hjl u:t ii! :. • i:j.
Ke chi toi p|ũr Ve nrn ihAtig. ỉlcV chi líy IIúV, hãn vầu không tha.
Bở nì lởn- nhô loài ta,
Cuộc chqt nhu vốy* hrun mà lùm chi.
Cuộc cIká tỏi lỗi lV bỉ,
Sanh nghèo sanh khò, sanh di gian là.
Cuộc chơi nát cữa hai nhà,
Cuộc chơi như vây, coi mà làm chỉ.
Thay thí phai tranh nô di,
Bừng rằng ; coi, chung hệ gi ở đáu.
Coi chơi, thấy ngộ, coi tàu,
Rồi tht đạt thừ, han dau vái su.
ỊMết rồi, khỏ bo, khô tn,
Sa mẻ theo riết, tu bít ngáy đém,
Cuộc chm rất đỗi hư hòn, •
Nữ nam h>n xộn, lấn chen xa cà.
Cuộc chơi mất nốt DiSỉt na.
Cuộc choi, lớn, bé, tre, giã, ngang nhau.
— 141 —
Xúm chùm một đổng lau chau,
Lírp trong, IcVp trưởc, lớp sau, lởp ngoài.
Chen nhau khít vế ki’ vai, l. ỉíu tịUtt xit lại, chi nái mỏỉ«mẻ. '
Laỉ còn một nối chín ghỗ,
Con thi cặp nách, cũng mô Iheo hài,
Cop thi dòỉ hủ kbỏc hoài,
Ngồi trong chàng đụng, ra ngoải lum khum. Chởm tr£n dầu chúng rẻo um.
Nè né chú chủ, dụt giùm cho tôi.
Án Ihi còn đứng cỏn ngồi, V
Thua thi giựt chav, rầy thổi om trời.
21 Khỏng nén chừa bài bạc,
Nhiều người duc lợi ham UVỊ,
Cliứu bài chửa hạc, tội thời bĩírtrtỉọ, Cuộc clmi chầng biírt cUiĩt nào, 4 Mồ mình năng chửa, ắt saucưbg tuxrng* l iu I ' '"'I : I Ịịmì . 1. 1 n-. mg,
Chiia dìii: theo r|ot, uun urưíig VU. V :iha.
Chang ráng lèn \u6ng vò ra,
Nhã trén nhà dưới, xuỏng pha di cùng.
Khảc chi như liu: của chung,
Vật kia màn Ì1Ọ, tíy dùng mạc aỉ,
Bò gi ngộ ngó vữa tav,
Nủm đí bò lủi; ai hay chủt não.
Xâu ton diùt dinh chẴng bao,
Má minh phái chịu hại hao trong nhà.
Nhiều khi sinh s\r rầy rà,
Chơi rồi dành lộn, vây má ỉa om.
Lảm cho dộng dụng trong thổn,
Bao nhièu tội vạ, dồ dân chủ gia.
Xiet bao tội lỏi hông hảt Bồ vỉ? chủ chừa, vậv mà phải mang.
Nhicu khi mác phai gian nan, ơ tù ò rạc, nhiều đung nhuốc nha.
Già như cờ dừa gian tã,
Nó đi trộm cướp, vảy mà của aỉ.
— 142 -
IXồi ve thua lủ thua bài.
Bẽn sau bị bát, nỏ khai tam ruồng.
Người chơi, chủ chửa, khai luòn,
Lãng hên bat ráo: giâkỉuồn lén toa.
Phen nằv bỏ cừa bỏ nhã,
Ở lũ it tháng, mời là thẩt kinh.
Ngậm ngùi nghĩ lai tức minh.
Quyết lỏng chứa cỗi, dốc ttnh thôi thôi.
22 Ờ cho cỏ nhơn cùng tôi tó- trong nhà.
Như ai đặng phước vỏ hồi,
Trúng chồng sang cả, cao ngôi chức qnửii.
Chằng nén làm sự bất nhơn,
Câv lồi, CÍIV the, hiếp dân ngang tâng.
Mựa hp ao ỏ kiỗu díttg.
Khinh kin nghèo kho, phu phiHỊỊ kho kUĩií'*
Ỷ y lấn hrới hung hàng.
Lường cỏng cưứp của, ngtíồ-í hbng kèn rẻu.
Gắt gao miư mò nhiều dều,
Ngtíới . 1 ■ *M ■■ -ÍỴT- ! ,\ MJ, kinh.
Ờ sao thì' sự dừng khiuh,
Người thưomg ke m£u, hết tình kinh vưng.
Ở cho CQ mựé cò chửng Bừng baỵ nôi vát, cững dứng nổi^gian.
Côn$. binh chánh trực mọi đang.
Kèo mãvkẻ dtrởỉ, luân han khiuli khi.
Thưựug mu bát chánh ra gi,
Nối tá, nỏ ghét, sã chỉ lời mmh.
Trước mịt bàui da thưa trinh,
Sau lưng nhao báng, coi minh như khổng.
23 ơ cùng eha mẹ. anh chị, em út bẻn chòng.
Thở chòog đao íy dâ xong,
Còn dạo phụ mau bẠn chồng, day luồn.
Mẹ chồng con phải yêu đương,
Hốt lòng rưng kmb, cũig dương mẹ con.
Giữ aao cho đặng vuông tròn,
Phượng thờ trọn dao, chiu lòn hồm mai.
Sàng ogãy rữa một rửa tay.
Trong ngoối các việc, lảm thay mẹ chõng.
Ghi lõog hai chữ : nữ cồng,
Siéqg năng cbỉn chắn, mới xong phận minh.
Việc chi đẽu phải tỏ Irtob,
Dặng nghe dáo bân, sợ tinh Ihề nao.
Chủng nèo lơ ltr. ỉg phơ pháo,
Nghe sao cữ vậy, mau mau tàm liền.
Phước nhã dụng dừa dàu hiẽn,
Cầm bống ngọc qni, ngân lièn ốẳm ra.
Dảu biên lả bốo Irong nhồ, t ha ỵẻn mẹ m^n, chồng mà irọng timgr tía con cổ bác khen mừng,
X6. 10 diềng, aí nấv cũrg ưng bụj? g thinh,
Xem xecn ngó ngỏ nbin nhĩn,'
Tái năng dừc hạnh, thột lỉạU tr<tn xong.
ơ cung uuiriịTn lu‘1 ch-:in;;, lìm trai ctn gái. phải phỏug phải kiêng.
Nbò nhoi nhịn nhục chớ phiền,
Thuận trén hù« dư<i', TntVÍ vôn thản minh.
• Lớp lang thử tự giữ ghi,
X6 bồ trà trộTr, trã» tỉnh khỏ coi.
Em tôi Uioí du trộng ròi, ■
Cbẳng nén trinìg gìon, ciiơi bởi xuỏng pha.
Em trai em gài trong nhà. ĩbẵy lam chi quấy, miuh mà phải kbutca.
Nếu lố đẽu dữ chẫng hiền,
Thấy thi con phải, tò hẽn mẹ cha.
tìiết mủ con chảng tò ra;
Mẹ cha hay dạng, lồi mầ tới con.
24 — Gộp gian nan khòn khỏ phải cam chỉu.
Lại còn nhiều nồi thon von,
Lum đáu cực klỉồ, béo Uon tấm lòng.
— 144 —
Mẹ chàng niẳc mỏ vồ *ODg,
Hành bà sàt phạt, cực lòng xiổt chỉ.
Cbữ rẵng : « Nữ lữ vu qui, »
Lảm thân con gái pbẳi di tbco chồng.
Mơởi hai bển nước dục trong,
Biết đầu may rủi đặng hỏng dưa thán.
Hủi may may rủi mòt lần,
Hực trong phải chịu, ktió phàn thảo lui.
Kề ra nhiễu nỗi khúc uôi,
Thân phận ngơừi nữ, vò bồi dâng cay,
Tbửc khuya dệy ăởm chầy ngàv, ỉ. àm kkóng lập tho, iin rày khỏng nhai.
Việc làm lièn kế tbeo tay,
Vủi đẫu vùi ốc, vỏ gầy xanh xao.
Cbàng ai nghĩ tời cổng lao,
Lại còn mung chưòi, xiẽt bao cổi sần.
Mẹ chong dộc ãc hiêm sâu*
Lhòug cilng một bimg, biẽt hau nhờ ai,
Ha vảo than ivạn thớ iHi.
Ngàv dí'. Ti luổr:g tbịu, ch/ bui ntijeư íởi.
Chung qua sổ vãu ò trỏí,
Dẽ ai tim dục; trong ỉbòi lanh di.
25. —Gặp may ehó* khá Irrn mảt dề ngưtrL
Kẻ sao dăng pbươc lọ kĩ,
Làm dân sung snớng, ai bì cbo qua.
Àn rồi, lén xuống vô ra,
ỌuSn dồỉ áo rộng, thât lã thíình thưi.
Ruòn thi dao xỏm di chơi,
Việc nhà, chẫng cỏ dựng thời mỏng tay.
Lại thêm thirờng bữa ngù ngày,
Mẹ chòng tháy tổr, kôu rây : <lộy con.
Mấy «i vận đỏ như son,
Mười người đặng một, khó trông dăng nhiều.
. Sướng rồi sinh tộ tthỉềii đều,
Hôn hào ngang dọc, chang chiu kỉỏng aỉ.
Nỏl thi vặt một vặt bai,
Mạnh ai nấy nỏi, thứ tồi dỏ hav.
ThutVn thi chung cha lâu ngày,
Nghịch tht bổ ốcb, l<m nài ra riêng.
Nhtèu gương thấy đi! nhàn tien.
Mụ chong trừ lại HỢ kiỏng dảti minh.
Nhu-u con thiệt dữ tưởng tinh,
Mẹ chong non an, dam kỉnh vửi đâu,
Châng qua tại lúc ban dần,
Ùng bâ tưng trọng, yèu dán qná chừng,
Lại thém. thảng, nó cGng cưng,
Cho nôn khó trị, khỏ trừng, khỏ răn.
Phái niồ trước dà chào ngán.
Ba oai dân mạt, vài lần thử coi.
Khác chi uliư ngựa nặng roi, —^ /
Mua vè cb&ng trị, chúng ròi quen đi.
Dâu con nhiều dứa trqrm tri,
Nen hay dung tùng, nỏ thi iơ mơ.
Day cori đaythuưcòQ thu.
Dạy dâu, dav Umỗr han sor in*7i \è.
— -ị_ „
26 — Phải b*-Ị— tế qiir dưỡng nuôi con từ cùn trong dạ mẹ
Vợ chồng tay-ếp. «iifl kề,
Trọn nicm tin qglịĩú, mựa lu' say sai.
ơn trèn cho dạng thọ thai,
Từ đây kin) nhọc, cbớ nồi chờ than.
Cử kiiVig chin chân mọt dàng,
Lỏ bo hảo ‘hrửng. thai an hoài hoài.
Mỏn kia mòn nọ kị thai,
Ăn ngang uống đai. hại tai tthỉều dường.
Nám ngòi con phai ló lưỡng,
Xét xem, ghế, vốn, vỏng, gỉưởng, cbắc chăng.
Dừng bưng, dừng gánh, nặng quàn.
Vói cao. Iro nhỉỉVt l«ni nhãng, liaì minh.
càú tre. càu kbl, gạp ghinh,
Dưímg trơn, nẻo Irựl, gỉữ gìn liíy thán.
Nưi nfto hung dữ chở gần,
Bừng khi buồn quá, dừng Ị m gi An lung.
Ttrựng hinli vật thủ lạ lùng,
Xấu xa qu«ù dị, con đửug X(! U) coi.
27’ — Sinh thai ròi, bé bào dirừng cồng phải kỷ cang hon nữa
CiTtt tnang ngày tháng đú rồi,
Đốn ki man ngnyột* cực bòi tử đây Vi con ngẠm đồng, uổng cay,
Lo bề bão dương, tlurửng ngốy cần chuyẻu.
Miếng ăn miếng uống cũ kiêng,
Kèo vương lấv binh, sang truyỉĩn ốu Ihơ Siỏng nâng chớ khả bo thờ,
Bôi liiay, tỉm giặt, xông ha ắrn ndug.
Bừng năng ốm &m trong lòng, cho thong thá, nằra kbồng một mioli.
Đ£m ngáy săn sốc giữ gin, \ /
Lo cho trè dạng, an binh ăn clniì.
Những khi con trẻ^iấc u£ơĩ,
Quạt ruồi đuôi muỗi, mùng thơi ẽm giăng.
Những khi cbo bủ cho *ưi.
Cử giờ cử khắc* phủi hAng giừ ghL Con khởi—1—íỊần
Bừng cho an bu. ti ái tlii. ỉ'Ịuh : p:i.
Phát lên <^ýnĩ >fch đã dành,
Bung thi binh rinh, gàn xanh kéo dẫy.
Lim dim con rnẬi Cii ngày,
Ngồi dẢư guc dỏ. 5m gầy xanh xao.
cồb an bát kẽ mỏn nào,
Trái cảy sổug sỉt, đút nhào lo chi.
(ĩỉảp tôi, ỉo bò bà đi,
Cbo ồn cơm chảo, vậy thi chơ quen.
Mặt mảy dừng đe mũi ghèn,
Miệng hay nhíu nháo, khả siêng lan chúi.
Bừng cho vọc đất lấm vùi.
Têm lum tèm luốc, den thtti đen sl.
Tiíu tỉửu, bốc Uổl trét trỉ,
Nuôi con như VHV, khác gl nuối heo.
Lại còn một nỗi cheo leo,
IW> nham o kiến, cấn deo đầy minh.
Thát loài ki cu lứa dữ tinli.
Can rồi nôi mut, h6a sinh ghè sài.
Lai cỏn nỏi khAc lừảttl thay,
Con nhào ao giếng lUo hay não ngờ.
Mít cỏn chạy kiem xơ vợ,
LẶn mỏ ao giếng, cứng ctơ chất ròỉ.
Cững vi lư dĩnh lôi thôi,
Bò con chắt nòi chết trôi như viìy.
Chép sao cho bết rn đây,
Muôn đèu nguy hiềm, thế nay cổch kia.
Giữ chttn cồn tuẫn sởni khuya,
Con còn Ihơ bè. chở litt đấu xa.
28*— TẠp ãn tập nỏi. day kinh ptuin, chữ nghĩa nghẻ nghiệp^
Con vừa trộug ttiòl, num. hỉi. ^ /
Khố lua luvện tập, vậy mà kỷ^àng;
Nỏi cho cbỉnh đinh rt> ráog/
I Un 11. bả
Những IừtỊtTc tm ạliớp Nghe con nói đèn, rtH fjni7 smv H£n.
Bứng, đi, dừíi£ iV xco xiên,
Nồm, ngồi, cùm* pkíU bẳo khuyên chinh tề.
Bũa càniday trẢi chở bề.
Bốt cằm taỹ^mật thuồng lề thuơ nay, tạp gắp, quen tay,
Bìia hơ dổỉ cặp, trư day tiúng dồn.
Ẫn com thấy tbật phát râu,
Ngồi chơi nhoi nhà, un lAu quổ chừng.
Lội cùn đô Ihùo, áo, quàn,
Cả kho mrớr m ím, lay chim vấy dày.
Bừng cho ati uống bầv hầy,
Hai Uy bốc hổt, bỏi trủy ghố bâu.
Tuồi vừa. tám, chm, phầi toan,
Nháp trường học đạo, theo đỏng đửc nhơn.
Kinh, phần, xưng lội, chịu ơn,
Kinh Bá, thờ ( hủa, kco hơn uiội lông.
Nghè kĩa nghiẹp nọ cho ròng Lập Ihân dỏ khrìu, Ihco còng việc dời.
— 148 —
Nỏm na quftc ngữ it lời, r. hrp lốni một bon, xcrn chơi giùi phiền.
Muốn cho con thánh, con hien,
Cử theo bồn đỏ, liợy troycn gàn xa* Dám khuyên lứn hẻ trê gtố,
Ổn nhuần Huắn-Nừ mỏi lả rang khồn.
Mỏri trồng thởi thạnh gia môn,
Mời trỏng biểu tử, hiền lởn nối truyền.
Cím ngăn, thi ‘ >1 hãy*
16* — Phảỉ nhịn nhục nhau mọi khi lám lỏi.
Khi chồng cóng giản ta rằy.
Vợ khỏn, nin nlnn, dưng nay cn cò.
Chờ hè h&o Su hồ Trù treo lớn tiếng, xò bồ mầy lao.
Vự chồng ch«ỉi)g biỂl nhịn nhao,
At là đảnh lộn, xỉểt bao nối sầu.
DAnb nhau bầm mặt u dầu,
Nguôi ngoai hi t giậu, tniỉốc dầu bop Ihoa.
DAuằi đau, lãng xổm kèiỉ la,
Itoí cơn, chạy vạ, dóng ha quan liên.
Trong nhà dò dạc nvẻn thiéo,
Giận nhau độp Sậch, tốn Ỉỉca sâm ra.
Lại còn một nỏỉ thiết tha,
Giàn chồng bỏ phế việc nhủ mặc ai.
Lây dương, giậu gắt, giận tlaí,
Chảng thẻm An uống, nấm hoài trong cung.
Vợ chòng, phát biếl chế dung,
Chống nén chấp nbừt, gbỉ lòng giận láo.
— 137 —
Mựa bề lim chước độc sâu,
Hại chồng máng khồ, mang rầu khó toan.
N£u mình ỉà cỉứa gái ngoan,
Cơn chồng sốt giẠn, lim đãng lảm thinh.
Cơn chống hốt hòa lòi dinh, >
I-àm gi mộc nỏ, phận minh nia khe.
Dầu chồng sùi nải tríìm bề,
Cắn rang nin nhịn, mựu bề nhích mòi.
ĐÊ khỉ dịnb tinh, ngnổi ròi,
Lúc nâv pbản tỏ, kbùc nồi sự tinh.
Bầu đuổi, gốc ngọn, phán minh,
Chòng nghe, biễt lồi, làm thinh pbea nầy>
Mặc tinh, nhiếc, nhóc, mang, ray,
Chòng say nước lồi. từ dAv chịu mềm.
Gài khôn, gỉ£r vậy, Ibỉ èrarx\ /
Thuận trong gia đạo, liii thétn an hòa.
Giận rồi kiễm cbuv^n phui pha,
Dừng đèii. cẫng nhang, ngõi r\)à Qổi nhầy.
I •
Àt chồng líiêngsẸ” lại 'dăy íõ. ig thương.
i7*— ThẩY chững hiồn lồr>h, dừng ồn hìẽp.
Như chổrrg ỉà dửa bièn lương,
Chẳng nén hiếp dáp, ngang xương chưởi cảo.
Ha Vỏ lấn lơởt ảo ào,
Muốn sao dạng vậv, chồng cào dám cbì.
Chờ rằug: phn xưởng phụ tủy,
Chòng sai, vợ dạ, mởỉ tbl phải cho.
Nhớ lời trong sách chữ nho :
< Tiên căn bào hỷu » khá ỉo ghi lỏng,
Nnièu người buùi trước hiếp chòng.
Sang qua dờỉ khác, trủog chồng hiềm sào.
Dánh tbôi bất kỉ dit đàu,
Gậy hèo, lức gỉíin dập ubSu phang ngang.
Lại côn chưỡi mắng đã vang, ông bề ỏng vải, nốt tan chuôi cồo.
Xưa kia hỗo ầu ảo ào,
Hỉếp chòng lấn lưới, mày lao ngang tàng.
Biiy giở roac pbải khốn oàn,
Lảng dĩĩng rẳng : đồng, xôm lảng r&Dg : ưng.
Xưa kia lởn tiễng lung bứng,
RÀy sâo chẳng cượng, chẳng xirng thử chơi.
Xưa kỉa nhiều tiếng nhiều ỉờỉ, llày sao ẽm thấm, như trời lặng trang.
Xiết bao những sự gian nao,
Nợ dời vav Irầ, rõ ràng chẳng chơi.
Hê vav thk phải cố lòỉ,
Ngồv xưa vay một, trả ruười ngàỵ nay.
Nay mai chẲng kíp thi chày,
Ắl trời Ira bủo, cổ ngày kbỏng tha.
18'— Can gỉỏn chòng, khi tbỒY dểu chi quăỵ>
Hoặc chồng rộng răi tiéu pha,
Ngàn cao, ẳt cũng nế la nbỉèd bí.
Hoặc chồng Jà kỏ rượu chè,
Hạc bài bủt xàbh. sa mê chơi bời.
Gián kbuydn. li^Q 1 •, liệu lở\
Một lăn chang đăng, tliằ đòỉ ba lần.
DỄU hơn aự thiết khnyỏn lơn,
Một ngây một ki, Ưu [ì dồn cũng nghe.
TT ubir minh muốn uổn tre,
Nếu mã già quổ, sợ <? không toàn.
VẠy nén khá ỏ cho ngoan,
Kbuvrìn chồng li£u lê, tim đảng cbo hay.
Lúc chông hội hiệp sum vầy,
Củng anh em bạn, tỏ bày cuộc cbơỉ.
Thấy thi đừng cỏ dĩ hơi,
Cung đừng xụ mật, buông lờỉ dẳng cay.
Hẻ om mẵng nhiẽc ỉà rây,
Nếu lam nbư vậy. hồ nay cho chdủg,
Anh em chùng hạn cũng dông,
Tbắv vằv, Ốt cũng phiền lòng dời chơn.
Xẵu chồng, sinh giận sinh hờn,
Tửc minh, nỏ lại phả bơn nhi? u bẽ.
— m
19’ - Chảng nén đòng ổc tư-crng tế cùng chồng trong sự quày.
Laỉ cồn đều nữa pbai nghe,
Chẳng nen dồng lõ», hiệp phe cũng chồng.
Kưựu chè cờ bac dồng lòng,
Di đâu đủ tui, ai hòng nói ai.
Ráp Ròng, me lủ, bnc bài.
Chòng trong, đột cừa. vợ ngoai đãl khe,
Ráp vò sòng lú sòng me,
Chồng thi ngòi đảnh, vợ kè theo coi.
Đởn bá mà cũng hẵn hòi, \
Biểt mc tròi sụt nỏi thổi tưng bừng. *.
Ràng : me qua thiệt in chưn.
Ray chồng, Rao cỏ lừng khirng cbo thua.
Hai dòng, trung chẽn nghe khua,
Dặt yêu, dí> lưọrng, chúng 4ùa sach tron.
Kèn rang : mả nỏ lãm ưn,
Dưa tao dung nữa, phỉÊn hừo lồm chi.
Chảng quíị thiíi \ĩu> sin vi.
Dè thua ẽhrir-ịrriot*. IIỈÙ etv. 1 .
Mằv cnVcon ntra dưa iôo,
Còn rằng : s(hcb nhAch, còn dỏu hỏi hoồi.
tíieụ ríVng t thc dữ hoa taỉ,
Đặng tao cở gõ, họa may ti nhieu.
Niỉt, bổng cà rố cũng tỉèu,
Màng lo theo gõ, thua nhiên hic-t bao.
Cầm thỏi khửng sỏt inòn nào,
Khản, dây, quan, áo, lột trao liền liền.
Lai cỏn đặt vĩ uy én thiêu,
Lởp thi vay hỏi bạc tiền ngưôô ta.
20* Cò* bạc sinh ra muôn vàn tai
m
hại phần xảc phùn hổn.
Thua rồi dìu,dác về nhả,
Chồng bèn tlian Ihỏr, thốt ra lời này.
Nọr nân thỏi dã dầy đăy,
Rầy giở lao hỏi, bung mày linh sao
cỏn bòn đàp lại mau mau.
Tinh sao minh tinh, tòi nào cải đâu.
Dòng lòng, liỗtn, mun, cầu âu.
Hao nhiêu móc rảo, đặt nhầu sạch lưng.
Còn ăn, hết nhịn, cũng ưng,
Dồng chơi, đổng chiu, cực chung báy giò Chú chàng, chẳng chút đợỉ chèr.
Bén đi kêu chùng, làm tờ mau mau,
Hạ tờ đoạn mãi trưởc sau,
Ruộng vườn, chín mổu. num sào, cò dư.
Trong tờ dứt giã ngán tư,
Nơ nau tinh gộp, cấn trừ ngun hai.
Bao nhicu cỉư lai chia tnv,
Cách chừng mộl ựìâug, lũy quày sạch (rơn. Phen nay vợ giận chổng hờn,
J t n * n w
Tréch nhau, sao chống khuvéu icni la rầy/ Bây giờ túng tiu như yìợ, •
Cliồng hay trộm cirởp, vợ hay gian lu.
But kỳ con vịt con gù,
I I I ;l VI t:; i t. hjl u:t ii! :. • i:j.
Ke chi toi p|ũr Ve nrn ihAtig. ỉlcV chi líy IIúV, hãn vầu không tha.
Bở nì lởn- nhô loài ta,
Cuộc chqt nhu vốy* hrun mà lùm chi.
Cuộc cIká tỏi lỗi lV bỉ,
Sanh nghèo sanh khò, sanh di gian là.
Cuộc chơi nát cữa hai nhà,
Cuộc chơi như vây, coi mà làm chỉ.
Thay thí phai tranh nô di,
Bừng rằng ; coi, chung hệ gi ở đáu.
Coi chơi, thấy ngộ, coi tàu,
Rồi tht đạt thừ, han dau vái su.
ỊMết rồi, khỏ bo, khô tn,
Sa mẻ theo riết, tu bít ngáy đém,
Cuộc chm rất đỗi hư hòn, •
Nữ nam h>n xộn, lấn chen xa cà.
Cuộc chơi mất nốt DiSỉt na.
Cuộc choi, lớn, bé, tre, giã, ngang nhau.
— 141 —
Xúm chùm một đổng lau chau,
Lírp trong, IcVp trưởc, lớp sau, lởp ngoài.
Chen nhau khít vế ki’ vai, l. ỉíu tịUtt xit lại, chi nái mỏỉ«mẻ. '
Laỉ còn một nối chín ghỗ,
Con thi cặp nách, cũng mô Iheo hài,
Cop thi dòỉ hủ kbỏc hoài,
Ngồi trong chàng đụng, ra ngoải lum khum. Chởm tr£n dầu chúng rẻo um.
Nè né chú chủ, dụt giùm cho tôi.
Án Ihi còn đứng cỏn ngồi, V
Thua thi giựt chav, rầy thổi om trời.
21 Khỏng nén chừa bài bạc,
Nhiều người duc lợi ham UVỊ,
Cliứu bài chửa hạc, tội thời bĩírtrtỉọ, Cuộc clmi chầng biírt cUiĩt nào, 4 Mồ mình năng chửa, ắt saucưbg tuxrng* l iu I ' '"'I : I Ịịmì . 1. 1 n-. mg,
Chiia dìii: theo r|ot, uun urưíig VU. V :iha.
Chang ráng lèn \u6ng vò ra,
Nhã trén nhà dưới, xuỏng pha di cùng.
Khảc chi như liu: của chung,
Vật kia màn Ì1Ọ, tíy dùng mạc aỉ,
Bò gi ngộ ngó vữa tav,
Nủm đí bò lủi; ai hay chủt não.
Xâu ton diùt dinh chẴng bao,
Má minh phái chịu hại hao trong nhà.
Nhiều khi sinh s\r rầy rà,
Chơi rồi dành lộn, vây má ỉa om.
Lảm cho dộng dụng trong thổn,
Bao nhièu tội vạ, dồ dân chủ gia.
Xiet bao tội lỏi hông hảt Bồ vỉ? chủ chừa, vậv mà phải mang.
Nhicu khi mác phai gian nan, ơ tù ò rạc, nhiều đung nhuốc nha.
Già như cờ dừa gian tã,
Nó đi trộm cướp, vảy mà của aỉ.
— 142 -
IXồi ve thua lủ thua bài.
Bẽn sau bị bát, nỏ khai tam ruồng.
Người chơi, chủ chửa, khai luòn,
Lãng hên bat ráo: giâkỉuồn lén toa.
Phen nằv bỏ cừa bỏ nhã,
Ở lũ it tháng, mời là thẩt kinh.
Ngậm ngùi nghĩ lai tức minh.
Quyết lỏng chứa cỗi, dốc ttnh thôi thôi.
22 Ờ cho cỏ nhơn cùng tôi tó- trong nhà.
Như ai đặng phước vỏ hồi,
Trúng chồng sang cả, cao ngôi chức qnửii.
Chằng nén làm sự bất nhơn,
Câv lồi, CÍIV the, hiếp dân ngang tâng.
Mựa hp ao ỏ kiỗu díttg.
Khinh kin nghèo kho, phu phiHỊỊ kho kUĩií'*
Ỷ y lấn hrới hung hàng.
Lường cỏng cưứp của, ngtíồ-í hbng kèn rẻu.
Gắt gao miư mò nhiều dều,
Ngtíới . 1 ■ *M ■■ -ÍỴT- ! ,\ MJ, kinh.
Ờ sao thì' sự dừng khiuh,
Người thưomg ke m£u, hết tình kinh vưng.
Ở cho CQ mựé cò chửng Bừng baỵ nôi vát, cững dứng nổi^gian.
Côn$. binh chánh trực mọi đang.
Kèo mãvkẻ dtrởỉ, luân han khiuli khi.
Thưựug mu bát chánh ra gi,
Nối tá, nỏ ghét, sã chỉ lời mmh.
Trước mịt bàui da thưa trinh,
Sau lưng nhao báng, coi minh như khổng.
23 ơ cùng eha mẹ. anh chị, em út bẻn chòng.
Thở chòog đao íy dâ xong,
Còn dạo phụ mau bẠn chồng, day luồn.
Mẹ chồng con phải yêu đương,
Hốt lòng rưng kmb, cũig dương mẹ con.
Giữ aao cho đặng vuông tròn,
Phượng thờ trọn dao, chiu lòn hồm mai.
Sàng ogãy rữa một rửa tay.
Trong ngoối các việc, lảm thay mẹ chõng.
Ghi lõog hai chữ : nữ cồng,
Siéqg năng cbỉn chắn, mới xong phận minh.
Việc chi đẽu phải tỏ Irtob,
Dặng nghe dáo bân, sợ tinh Ihề nao.
Chủng nèo lơ ltr. ỉg phơ pháo,
Nghe sao cữ vậy, mau mau tàm liền.
Phước nhã dụng dừa dàu hiẽn,
Cầm bống ngọc qni, ngân lièn ốẳm ra.
Dảu biên lả bốo Irong nhồ, t ha ỵẻn mẹ m^n, chồng mà irọng timgr tía con cổ bác khen mừng,
X6. 10 diềng, aí nấv cũrg ưng bụj? g thinh,
Xem xecn ngó ngỏ nbin nhĩn,'
Tái năng dừc hạnh, thột lỉạU tr<tn xong.
ơ cung uuiriịTn lu‘1 ch-:in;;, lìm trai ctn gái. phải phỏug phải kiêng.
Nbò nhoi nhịn nhục chớ phiền,
Thuận trén hù« dư<i', TntVÍ vôn thản minh.
• Lớp lang thử tự giữ ghi,
X6 bồ trà trộTr, trã» tỉnh khỏ coi.
Em tôi Uioí du trộng ròi, ■
Cbẳng nén trinìg gìon, ciiơi bởi xuỏng pha.
Em trai em gài trong nhà. ĩbẵy lam chi quấy, miuh mà phải kbutca.
Nếu lố đẽu dữ chẫng hiền,
Thấy thi con phải, tò hẽn mẹ cha.
tìiết mủ con chảng tò ra;
Mẹ cha hay dạng, lồi mầ tới con.
24 — Gộp gian nan khòn khỏ phải cam chỉu.
Lại còn nhiều nồi thon von,
Lum đáu cực klỉồ, béo Uon tấm lòng.
— 144 —
Mẹ chàng niẳc mỏ vồ *ODg,
Hành bà sàt phạt, cực lòng xiổt chỉ.
Cbữ rẵng : « Nữ lữ vu qui, »
Lảm thân con gái pbẳi di tbco chồng.
Mơởi hai bển nước dục trong,
Biết đầu may rủi đặng hỏng dưa thán.
Hủi may may rủi mòt lần,
Hực trong phải chịu, ktió phàn thảo lui.
Kề ra nhiễu nỗi khúc uôi,
Thân phận ngơừi nữ, vò bồi dâng cay,
Tbửc khuya dệy ăởm chầy ngàv, ỉ. àm kkóng lập tho, iin rày khỏng nhai.
Việc làm lièn kế tbeo tay,
Vủi đẫu vùi ốc, vỏ gầy xanh xao.
Cbàng ai nghĩ tời cổng lao,
Lại còn mung chưòi, xiẽt bao cổi sần.
Mẹ chong dộc ãc hiêm sâu*
Lhòug cilng một bimg, biẽt hau nhờ ai,
Ha vảo than ivạn thớ iHi.
Ngàv dí'. Ti luổr:g tbịu, ch/ bui ntijeư íởi.
Chung qua sổ vãu ò trỏí,
Dẽ ai tim dục; trong ỉbòi lanh di.
25. —Gặp may ehó* khá Irrn mảt dề ngưtrL
Kẻ sao dăng pbươc lọ kĩ,
Làm dân sung snớng, ai bì cbo qua.
Àn rồi, lén xuống vô ra,
ỌuSn dồỉ áo rộng, thât lã thíình thưi.
Ruòn thi dao xỏm di chơi,
Việc nhà, chẫng cỏ dựng thời mỏng tay.
Lại thêm thirờng bữa ngù ngày,
Mẹ chòng tháy tổr, kôu rây : <lộy con.
Mấy «i vận đỏ như son,
Mười người đặng một, khó trông dăng nhiều.
. Sướng rồi sinh tộ tthỉềii đều,
Hôn hào ngang dọc, chang chiu kỉỏng aỉ.
Nỏl thi vặt một vặt bai,
Mạnh ai nấy nỏi, thứ tồi dỏ hav.
ThutVn thi chung cha lâu ngày,
Nghịch tht bổ ốcb, l<m nài ra riêng.
Nhtèu gương thấy đi! nhàn tien.
Mụ chong trừ lại HỢ kiỏng dảti minh.
Nhu-u con thiệt dữ tưởng tinh,
Mẹ chong non an, dam kỉnh vửi đâu,
Châng qua tại lúc ban dần,
Ùng bâ tưng trọng, yèu dán qná chừng,
Lại thém. thảng, nó cGng cưng,
Cho nôn khó trị, khỏ trừng, khỏ răn.
Phái niồ trước dà chào ngán.
Ba oai dân mạt, vài lần thử coi.
Khác chi uliư ngựa nặng roi, —^ /
Mua vè cb&ng trị, chúng ròi quen đi.
Dâu con nhiều dứa trqrm tri,
Nen hay dung tùng, nỏ thi iơ mơ.
Day cori đaythuưcòQ thu.
Dạy dâu, dav Umỗr han sor in*7i \è.
— -ị_ „
26 — Phải b*-Ị— tế qiir dưỡng nuôi con từ cùn trong dạ mẹ
Vợ chồng tay-ếp. «iifl kề,
Trọn nicm tin qglịĩú, mựa lu' say sai.
ơn trèn cho dạng thọ thai,
Từ đây kin) nhọc, cbớ nồi chờ than.
Cử kiiVig chin chân mọt dàng,
Lỏ bo hảo ‘hrửng. thai an hoài hoài.
Mỏn kia mòn nọ kị thai,
Ăn ngang uống đai. hại tai tthỉều dường.
Nám ngòi con phai ló lưỡng,
Xét xem, ghế, vốn, vỏng, gỉưởng, cbắc chăng.
Dừng bưng, dừng gánh, nặng quàn.
Vói cao. Iro nhỉỉVt l«ni nhãng, liaì minh.
càú tre. càu kbl, gạp ghinh,
Dưímg trơn, nẻo Irựl, gỉữ gìn liíy thán.
Nưi nfto hung dữ chở gần,
Bừng khi buồn quá, dừng Ị m gi An lung.
Ttrựng hinli vật thủ lạ lùng,
Xấu xa qu«ù dị, con đửug X(! U) coi.
27’ — Sinh thai ròi, bé bào dirừng cồng phải kỷ cang hon nữa
CiTtt tnang ngày tháng đú rồi,
Đốn ki man ngnyột* cực bòi tử đây Vi con ngẠm đồng, uổng cay,
Lo bề bão dương, tlurửng ngốy cần chuyẻu.
Miếng ăn miếng uống cũ kiêng,
Kèo vương lấv binh, sang truyỉĩn ốu Ihơ Siỏng nâng chớ khả bo thờ,
Bôi liiay, tỉm giặt, xông ha ắrn ndug.
Bừng năng ốm &m trong lòng, cho thong thá, nằra kbồng một mioli.
Đ£m ngáy săn sốc giữ gin, \ /
Lo cho trè dạng, an binh ăn clniì.
Những khi con trẻ^iấc u£ơĩ,
Quạt ruồi đuôi muỗi, mùng thơi ẽm giăng.
Những khi cbo bủ cho *ưi.
Cử giờ cử khắc* phủi hAng giừ ghL Con khởi—1—íỊần
Bừng cho an bu. ti ái tlii. ỉ'Ịuh : p:i.
Phát lên <^ýnĩ >fch đã dành,
Bung thi binh rinh, gàn xanh kéo dẫy.
Lim dim con rnẬi Cii ngày,
Ngồi dẢư guc dỏ. 5m gầy xanh xao.
cồb an bát kẽ mỏn nào,
Trái cảy sổug sỉt, đút nhào lo chi.
(ĩỉảp tôi, ỉo bò bà đi,
Cbo ồn cơm chảo, vậy thi chơ quen.
Mặt mảy dừng đe mũi ghèn,
Miệng hay nhíu nháo, khả siêng lan chúi.
Bừng cho vọc đất lấm vùi.
Têm lum tèm luốc, den thtti đen sl.
Tiíu tỉửu, bốc Uổl trét trỉ,
Nuôi con như VHV, khác gl nuối heo.
Lại còn một nỗi cheo leo,
IW> nham o kiến, cấn deo đầy minh.
Thát loài ki cu lứa dữ tinli.
Can rồi nôi mut, h6a sinh ghè sài.
Lai cỏn nỏi khAc lừảttl thay,
Con nhào ao giếng lUo hay não ngờ.
Mít cỏn chạy kiem xơ vợ,
LẶn mỏ ao giếng, cứng ctơ chất ròỉ.
Cững vi lư dĩnh lôi thôi,
Bò con chắt nòi chết trôi như viìy.
Chép sao cho bết rn đây,
Muôn đèu nguy hiềm, thế nay cổch kia.
Giữ chttn cồn tuẫn sởni khuya,
Con còn Ihơ bè. chở litt đấu xa.
28*— TẠp ãn tập nỏi. day kinh ptuin, chữ nghĩa nghẻ nghiệp^
Con vừa trộug ttiòl, num. hỉi. ^ /
Khố lua luvện tập, vậy mà kỷ^àng;
Nỏi cho cbỉnh đinh rt> ráog/
I Un 11. bả
Những IừtỊtTc tm ạliớp Nghe con nói đèn, rtH fjni7 smv H£n.
Bứng, đi, dừíi£ iV xco xiên,
Nồm, ngồi, cùm* pkíU bẳo khuyên chinh tề.
Bũa càniday trẢi chở bề.
Bốt cằm taỹ^mật thuồng lề thuơ nay, tạp gắp, quen tay,
Bìia hơ dổỉ cặp, trư day tiúng dồn.
Ẫn com thấy tbật phát râu,
Ngồi chơi nhoi nhà, un lAu quổ chừng.
Lội cùn đô Ihùo, áo, quàn,
Cả kho mrớr m ím, lay chim vấy dày.
Bừng cho ati uống bầv hầy,
Hai Uy bốc hổt, bỏi trủy ghố bâu.
Tuồi vừa. tám, chm, phầi toan,
Nháp trường học đạo, theo đỏng đửc nhơn.
Kinh, phần, xưng lội, chịu ơn,
Kinh Bá, thờ ( hủa, kco hơn uiội lông.
Nghè kĩa nghiẹp nọ cho ròng Lập Ihân dỏ khrìu, Ihco còng việc dời.
— 148 —
Nỏm na quftc ngữ it lời, r. hrp lốni một bon, xcrn chơi giùi phiền.
Muốn cho con thánh, con hien,
Cử theo bồn đỏ, liợy troycn gàn xa* Dám khuyên lứn hẻ trê gtố,
Ổn nhuần Huắn-Nừ mỏi lả rang khồn.
Mỏri trồng thởi thạnh gia môn,
Mời trỏng biểu tử, hiền lởn nối truyền.
