et sic R sed ut
_t_ super rasuram sit
41 _quaemulcens aurefirma_ T
Post hunc u.
_t_ super rasuram sit
41 _quaemulcens aurefirma_ T
Post hunc u.
Latin - Catullus
xv:
_ludere_ ?
204 _Et ludite et lubet ? :_ corr. Parthenius
208 _ingenerati_ OD
209 _Torcu_(_quu_ h2)_tus_ Oh2
210 _e_] _et_ O: fortasse _ex_
213 _semihiante_ Scaliger: _sed mihi ante_ ? : _semhiante_ Lucian
Mueller
215 _mallio_ A: _maulio_ O: _manlio_ GRVen || _inscieis_ Lachm. :
_insciis_ corr. R, a: _insciens_ ?
216 _omnibus_ ? : _obuieis_ Pleitner: _et omnibus n. ab inscieis_
Dawes, Haupt
217 _Et_ ? : _Sic_ Hermann || _suo_ a Baehrens, Postgate: _suam_
? : _suae_ Calp. 1481, uulgo
219, 220 sic leguntur in ? _Talis illius a bona matre 220 Laus_
(_Zaus_ RVen) _genus_ (_egenus_ O) _approbet_, in Da sic _Talis
illius a bona 220 Matrizans_ (_-zando_ a) _genus approbet_
221 _ab_ om. O
222 _theleamaco_ ? : _thelamacho_ O
223 _penolopeo_ GRVenBAD
224 _hostia_ ?
225 _ad bonei_ D: _ad bolnei_ (_al. bonei_ Ven et marg. G, _ad
bonlei_ O) ?
226 _bene uiuite_ a: _bone uite_ ? : _Veneris bonae_ Froehlich,
Halbertsma || fort. _bene mutuo ex_
227 _assiduo_ a: _Mutue assiduei_ Huleatt
228 _exercere_ O
Deinde _Explicit epithalamium_ O
LXII
IVVENES
Vesper adest, iuuenes, consurgite: Vesper Olympo
exspectata diu uix tandem lumina tollit.
surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,
iam ueniet uirgo, iam dicetur hymenaeus.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 5
VIRGINES
Cernitis, innuptae, iuuenes? consurgite contra;
nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes.
sic certest; uiden ut perniciter exsiluere?
non temere exsiluere, canent quod uisere par est.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 10
IVVENES
Non facilis nobis, aequalis, palma parata est,
aspicite, innuptae secuta ut meditata requirunt.
non frustra meditantur, habent memorabile quod sit,
nec mirum, penitus quae tota mente laborant.
nos alio mentes, alio diuisimus aures, 15
iure igitur uincemur, amat uictoria curam.
quare nunc animos saltem committite uestros,
dicere iam incipient, iam respondere decebit.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee.
VIRGINES
Hespere, qui caelo fertur crudelior ignis? 20
qui natam possis complexu auellere matris,
complexu matris retinentem auellere natam,
et iuueni ardenti castam donare puellam.
quid faciunt hostes capta crudelius urbe?
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 25
IVVENES
Hespere, qui caelo lucet iucundior ignis?
qui desponsa tua firmes conubia flamma,
quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes,
nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.
quid datur a diuis felici optatius hora? 30
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
VIRGINES
Hesperus e nobis, aequalis, abstulit unam.
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
[Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
IVVENES
. . . . . . . .
. . . . . . . .
Namque tuo aduentu uigilat custodia semper,
nocte latent fures, quos idem saepe reuertens,
Hespere, mutato comprendis nomine eosdem. 35
at libet innuptis ficto te carpere questu.
quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
VIRGINES
Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis,
ignotus pecori, nullo contusus aratro, 40
quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;
multi illum pueri, multae optauere puellae:
idem cum tenui carptus defloruit ungui,
nulli illum pueri, nullae optauere puellae:
sic uirgo, dum intacta manet, dum cara suis est; 45
cum castum amisit polluto corpore florem,
nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
IVVENES
Vt uidua in nudo uitis quae nascitur aruo,
numquam se extollit, numquam mitem educat uuam, 50
sed tenerum prono deflectens pondere corpus,
iam iam contingit summum radice flagellum,
hanc nulli agricolae, nulli coluere iuuenci:
at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,
multi illam agricolae, multi accoluere iuuenci: 55
sic uirgo dum intacta manet, dum inculta senescit;
cum par conubium maturo tempore adepta est,
cara uiro magis et minus est inuisa parenti.
et tu ne pugna cum tali coniuge uirgo,
non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse. 60
ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.
. . . . . . . .
uirginitas non tota tua est, ex parte parentum est,
tertia pars patrist, pars est data tertia matri,
tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
qui genero sua iura simul cum dote dederunt. 65
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
LXII Hoc unum carmen seruatum est in codice saeculi ix Thuaneo,
nunc Parisino Lat. 8071 (T), in quo inscriptum est _Epithalamium
Catulli_.
EXAMETRVM CARMEN NVPTIALE_ ? _
1 in marg. _turba uirorum_ G: _turba uirginum_ (suprascr.
_orum_) R: _t. uirum_ BVen || _Vesper adest_] _Varro L. L. vii.
50 Vesperugo stella quae uespere oritur, a quo eam Opilius
scribit Vesperum, itaque dicitur alterum_ (_alternum_ Riese)
_Vesper adest_.
2 _expect. _ T?
3 _tempus iam_ (suprascr. _est_) G || _pinguis_ TO: _pingues_ GR
et cett.
5 _hymens? _ (sic) R
6 in marg. _Puelle_ GRVen || _consurgi eretera_ T: _consurgere
contra_ Iac. Mowat Cantabrigiensis, quod ipsum in cod. Canon.
Lat. 33 inueni
7 _oeta eos_ T: _haec eos_ O: _hoc eos_ ? || _ignes_ Ald. I:
_imbres_ T: _imber_ uel _ymber_ ?
8, 9 _exsiluere_ scripsi: _exil. _ codd.
8 _sic certest_ Haupt: _siccer tes . i. _ T: _sic certe si_ O:
_sic certe_ GR sed ut in utroque post _certe_ rasura sit: _sic
certe_ cett.
9 _canent quod uisere par est_ T Voss: _canent_ (_cauent_ La1)
_quo uisere parent_ ? : _c. quos uincere par est_ Bapt. Guarinus:
_canent quo uincere par est_ Auantius: _c. quod uincere par est_
Passeratius: _c. quod uespere par est_ B. Venator
11 in marg. _puelle_ GRBVen || _nobilis_ T || _aequales_ Lachm.
12 _innupte secum ut meditata requi_(_ae_ D)_runt_ TD: _in_(_i_
Ba)_nupte que_ (_que? ? ? ? _ O) _secum ut meditare querunt_ ?
13 _memora psile_ T
14 habet T solus. Spurium putarunt Scal. Naeke Lachm. ed. 1
15 _nos_] _non_ T || _diuisimus_ (suprascr. _diuidamus_) G
17 _nunc_ T: _non_ ? || _co(m)mittite_ ? : _conuertite_ T
18 _incipiaent_ T
20 in marg. _Puelle_ GRBVen || _quis_ T || _fertur_] _potuit_ A:
_patuit_ Bergk
21 _conplexua uel{l}ere_ T || _amatris_ O
22 fort. _conplexu a matris_ || _auelle_ T
24 _credelius_ T
25 _Kymeno kymene? kymenades o kymene? _ T, prima littera per k,
non per usitatiorem h, notata
26 in marg. _Iuuenes_ GRBVen || _quis_ T || _iucundior_ T:
_ioc. _ ?
27 _fines_ T: _signes_ Palmer || _conubia_ T: _conn. _ ?
28 _quae_ T: _quod_ h2: _quo_ ? , etiam R, quamuis _{d_} post
inlatum sit || _uir_ T
29 _uinxere_ O
30 _a_ om. T
31 _Kymeno kymeneae kymenades o kymene? _ T
32 in marg. _Puelle_ GRBVen || _aequalis_ T: _equales_ O:
_equale? _ (suprascr. _m_) GR: _aequalem en_ Giri
Post 32 excidisse nonnulla iam uidit Auantius. Lacunam sex
uersuum posui, quam secutus sit uersus intercalaris _Hymen o
Hymenaee Hymen ades o Hymenaee_, quamuis nec in T nec in ?
legatur
35 _comperendis_ T: _conprendis_ O et nunc G || _eosdem_ ? :
_eospem_ T: _Eous_ Schrader
36 _at libet_ ? : _adlucet_ T
37 _quittum_ T: _quod al. quid tamen_ GVen: _quem_ D: _quema_ T:
_quam_ ?
38 _Kymeno kymeneae kymenales kymeno kymene? _ T
39 in marg. _Puelle_ GRVenB || _saeptis_ T: _septis_ ?
40 _conuolsus_ T: _conclusus_ O: _contusus_ ?
et sic R sed ut
_t_ super rasuram sit
41 _quaemulcens aurefirma_ T
Post hunc u. excidisse unum uersum censebant Spengel et Hermann:
sed nullum lacunae uestigium praebent codices
42 _obtauere_ T
43, 4 om. TO
45 Quintil. Inst. Orat. ix. 3. 16 Catullus in Epithalamio 'dum
innupta manet, dum cara suis est,' cum prius dum significat
quoad, sequens usque eo || _intacta_ ? : _innupta_ Quintilianus
|| _dum cara_ Quintilianus, BLa1: _tum cara_ TGORVenADa || _suis
est_ Quintilianus, T: _sui sed_ BLa1AC: _sui. sed_ GOVen et R
m. pr.
46 _amisit_ R, _s_ super rasuram
48 _Kymeneo kymene? kymenades kymene? _ T
49 in marg. _Iuuenes_ GRVenB
50 _Numquam se extollit quam mun{i}team ducat uuam_ T
51 _per flectens_ T
52 _flacellum_ T
53 _han{c} nulli agri? . cul{l}? multi acoluere_ T: _nulli
coluere_ (_accol. _ La1) ?
54-55 om. Da
54 _apsi_ T || _marita_ T, Ballin
55 _agricul? _ T || _accol. _ ? : _acol. _ T
56 _dum innupta manet_ Weber: _tum inculta senescit_ T
57 _conubium_ TB
58 _cura_ TGOD Pleitner || _uiro_ TGOD: _uirgo_ RVenC: _cara
uiro magis est, minus est inuisa p. _ Sonny
Post hunc u. excidisse intercalarem duce Hermanno multi
crediderunt
59 _et tua nec_ T: _et tu nec_ ? : _at tu ne_ Ald. I: _at nec tu_
Postgate
Post 59 unum u. Rossbach, post 65 Haupt et Pleitner putarunt
excidisse ut quemadmodum amoebaeum carmen (20-58) nouem uersus
iuuenum praecedebant, eodem modo nouem sequerentur. Ego post 61
potius lacunam indicaui
60 _equom_ T: _(a)equo_ ? || _cum_ B
61 _ipse_ prius om. , postea in marg. add. RVen
62 om. T
63 sic Muretus nisi quod praetulit _patris est_ || _tertia
patris pars est data tertia matri_ T: _tercia pars patri est
data tercia matri_ O: _tertia pars patri data pars data t. m. _
? : _T. pars patris_ Schuler
64 _solit tu est noli tuignare_ T
66 _Kymeno kymene? kymenades . o. kymeneae_ T
LXIII
Super alta uectus Attis celeri rate maria,
Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,
adiitque opaca siluis redimita loca deae,
stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis,
deuoluit ile acuto sibi pondere silicis. 5
itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro,
etiam recente terrae sola sanguine maculans,
niueis citata cepit manibus leue typanum,
typanum, tubam Cybelles, tua, mater, initia,
quatiensque terga taurei teneris caua digitis, 10
canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.
agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
simul ite, Dindimenae dominae uaga pecora,
aliena quae petentes uelut exules loca,
sectam meam exsecutae duce me mihi comites, 15
rapidum salum tulistis truculentaque pelagi,
et corpus euirastis Veneris nimio odio;
hilarate aere citatis erroribus animum.
mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora deae, 20
ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant,
tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo,
ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,
ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors, 25
quo nos decet citatis celerare tripudiis.
simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant,
uiridem citus adit Idam properante pede chorus. 30
furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens
comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi:
rapidae ducem secuntur Gallae properipedem.
itaque, ut domum Cybelles tetigere lassulae, 35
nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
piger his labante languore oculos sopor operit:
abit in quiete molli rabidus furor animi.
sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum, 40
pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus,
ibi Somnus excitum Attin fugiens citus abiit:
trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
ita de quiete molli rapida sine rabie
simul ipse pectore Attis sua facta recoluit, 45
liquidaque mente uidit sine queis ubique foret,
animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit.
ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis,
patriam allocuta maestast ita uoce miseriter.
'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, 50
ego quam miser relinquens, dominos ut herifugae
famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem,
et earum omnia adirem furibunda latibula,
ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? 55
cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem,
rabie fera carens dum breue tempus animus est.
egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
abero foro, palaestra, stadio et gymnasiis? 60
miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
quod enim genus figuraest, ego non quod obierim?
ego mulier, ego adolescens, ego ephebus, ego puer,
ego gymnasei fui flos, ego eram decus olei:
mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, 65
mihi floridis corollis redimita domus erat,
linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.
ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero?
ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam? 70
ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus?
iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet. '
roseis ut huic labellis sonitus citus abiit,
geminas deorum ad auris noua nuntia referens, 75
ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus
laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
'agedum' inquit 'age ferox i, face ut hunc furor agitet,
face uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80
age caede terga cauda, tua uerbera patere,
face cuncta mugienti fremitu loca retonent,
rutilam ferox torosa ceruice quate iubam. '
ait haec minax Cybelle religatque iuga manu.
ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, 85
uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago.
at ubi umida albicantis loca litoris adiit,
tenerumque uidit Attin prope marmora pelagei,
facit impetum: ille demens fugit in nemora fera:
ibi semper omne uitae spatium famula fuit. 90
dea, magna dea, Cybelle, dea, domina Dindimei,
procul a mea tuos sit furor omnis, hera, domo:
alios age incitatos, alios age rabidos.
LXIII _DE BERECINTHIA ET ATHI_ ? : nullum spatium in O
1 _Attis_ Marius Victorinus 212 Gaisford, 154 Keil: _actis_ ? :
_athis_ AD || _celeri_ Terent. Maur. 2899 et Victorinus:
_celere_ ?
2 _ut_ om. Caesius Bassus 262 K.
3 _loca dee i_ ed. antiquissima saec. xv: _i_, ut uidetur, a u.
78 tralata
4 _ibi_ ed. Trinc. : _ubi_ ? || _animis_ Lachm. : _amnis_ ? , nisi
quod La1 habet _aius_: _animi_ Scal.
5 _deuoluit iletas_ (_illectas_ Da) _acuto sibi pondere silices_
codd. : _ile_ Lachm. : _icta_ Statius: _illa_ Scal. : _pondere
silicis_ Passeratius: _pondera silice_ Auantius: _ilei a. s.
pondera silice_ Bergk
7 _maculas_ ?
8, 9 _ti(y)mpanum_ ? : corr. Scaliger
9 _tubam_ ? : _typum_ Munro: fort. _tabal_ uel _tablam_: Hesych.
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ,
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? .
|| _cibe_(_i_ La1)_les_ GORLa1: _cybel{l}es_ B: _Cybebes_
Bentley || _tua_ Calp. 1481: _tu_ codd.
10 _que_] _quod_ GORVenLaurentiani || _taurei_ Lachm. : _tauri
et_ ?
12 _Ci_(_y_ A)_belles_ OA
13 _dindimenee_ G (sed ut secunda _e_ addita post uideatur), Ven
|| _pecora_ Auantius: _pectora_ ?
14 _alienaque_ ? || post _loca_ codd. addunt _celeri_ quod
uocabulum transferebat omissa _i_ ad finem u. 74 Lachm.
15 _execute_ GO: _execute_ R: _excute_ BLa1Ven
16 _pelage_ Victorius, Bentley: _pellage?
_ludere_ ?
204 _Et ludite et lubet ? :_ corr. Parthenius
208 _ingenerati_ OD
209 _Torcu_(_quu_ h2)_tus_ Oh2
210 _e_] _et_ O: fortasse _ex_
213 _semihiante_ Scaliger: _sed mihi ante_ ? : _semhiante_ Lucian
Mueller
215 _mallio_ A: _maulio_ O: _manlio_ GRVen || _inscieis_ Lachm. :
_insciis_ corr. R, a: _insciens_ ?
216 _omnibus_ ? : _obuieis_ Pleitner: _et omnibus n. ab inscieis_
Dawes, Haupt
217 _Et_ ? : _Sic_ Hermann || _suo_ a Baehrens, Postgate: _suam_
? : _suae_ Calp. 1481, uulgo
219, 220 sic leguntur in ? _Talis illius a bona matre 220 Laus_
(_Zaus_ RVen) _genus_ (_egenus_ O) _approbet_, in Da sic _Talis
illius a bona 220 Matrizans_ (_-zando_ a) _genus approbet_
221 _ab_ om. O
222 _theleamaco_ ? : _thelamacho_ O
223 _penolopeo_ GRVenBAD
224 _hostia_ ?
225 _ad bonei_ D: _ad bolnei_ (_al. bonei_ Ven et marg. G, _ad
bonlei_ O) ?
226 _bene uiuite_ a: _bone uite_ ? : _Veneris bonae_ Froehlich,
Halbertsma || fort. _bene mutuo ex_
227 _assiduo_ a: _Mutue assiduei_ Huleatt
228 _exercere_ O
Deinde _Explicit epithalamium_ O
LXII
IVVENES
Vesper adest, iuuenes, consurgite: Vesper Olympo
exspectata diu uix tandem lumina tollit.
surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,
iam ueniet uirgo, iam dicetur hymenaeus.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 5
VIRGINES
Cernitis, innuptae, iuuenes? consurgite contra;
nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes.
sic certest; uiden ut perniciter exsiluere?
non temere exsiluere, canent quod uisere par est.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 10
IVVENES
Non facilis nobis, aequalis, palma parata est,
aspicite, innuptae secuta ut meditata requirunt.
non frustra meditantur, habent memorabile quod sit,
nec mirum, penitus quae tota mente laborant.
nos alio mentes, alio diuisimus aures, 15
iure igitur uincemur, amat uictoria curam.
quare nunc animos saltem committite uestros,
dicere iam incipient, iam respondere decebit.
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee.
VIRGINES
Hespere, qui caelo fertur crudelior ignis? 20
qui natam possis complexu auellere matris,
complexu matris retinentem auellere natam,
et iuueni ardenti castam donare puellam.
quid faciunt hostes capta crudelius urbe?
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 25
IVVENES
Hespere, qui caelo lucet iucundior ignis?
qui desponsa tua firmes conubia flamma,
quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes,
nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.
quid datur a diuis felici optatius hora? 30
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
VIRGINES
Hesperus e nobis, aequalis, abstulit unam.
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
[Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
IVVENES
. . . . . . . .
. . . . . . . .
Namque tuo aduentu uigilat custodia semper,
nocte latent fures, quos idem saepe reuertens,
Hespere, mutato comprendis nomine eosdem. 35
at libet innuptis ficto te carpere questu.
quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?
Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee!
VIRGINES
Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis,
ignotus pecori, nullo contusus aratro, 40
quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;
multi illum pueri, multae optauere puellae:
idem cum tenui carptus defloruit ungui,
nulli illum pueri, nullae optauere puellae:
sic uirgo, dum intacta manet, dum cara suis est; 45
cum castum amisit polluto corpore florem,
nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
IVVENES
Vt uidua in nudo uitis quae nascitur aruo,
numquam se extollit, numquam mitem educat uuam, 50
sed tenerum prono deflectens pondere corpus,
iam iam contingit summum radice flagellum,
hanc nulli agricolae, nulli coluere iuuenci:
at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,
multi illam agricolae, multi accoluere iuuenci: 55
sic uirgo dum intacta manet, dum inculta senescit;
cum par conubium maturo tempore adepta est,
cara uiro magis et minus est inuisa parenti.
et tu ne pugna cum tali coniuge uirgo,
non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse. 60
ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.
. . . . . . . .
uirginitas non tota tua est, ex parte parentum est,
tertia pars patrist, pars est data tertia matri,
tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
qui genero sua iura simul cum dote dederunt. 65
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
LXII Hoc unum carmen seruatum est in codice saeculi ix Thuaneo,
nunc Parisino Lat. 8071 (T), in quo inscriptum est _Epithalamium
Catulli_.
EXAMETRVM CARMEN NVPTIALE_ ? _
1 in marg. _turba uirorum_ G: _turba uirginum_ (suprascr.
_orum_) R: _t. uirum_ BVen || _Vesper adest_] _Varro L. L. vii.
50 Vesperugo stella quae uespere oritur, a quo eam Opilius
scribit Vesperum, itaque dicitur alterum_ (_alternum_ Riese)
_Vesper adest_.
2 _expect. _ T?
3 _tempus iam_ (suprascr. _est_) G || _pinguis_ TO: _pingues_ GR
et cett.
5 _hymens? _ (sic) R
6 in marg. _Puelle_ GRVen || _consurgi eretera_ T: _consurgere
contra_ Iac. Mowat Cantabrigiensis, quod ipsum in cod. Canon.
Lat. 33 inueni
7 _oeta eos_ T: _haec eos_ O: _hoc eos_ ? || _ignes_ Ald. I:
_imbres_ T: _imber_ uel _ymber_ ?
8, 9 _exsiluere_ scripsi: _exil. _ codd.
8 _sic certest_ Haupt: _siccer tes . i. _ T: _sic certe si_ O:
_sic certe_ GR sed ut in utroque post _certe_ rasura sit: _sic
certe_ cett.
9 _canent quod uisere par est_ T Voss: _canent_ (_cauent_ La1)
_quo uisere parent_ ? : _c. quos uincere par est_ Bapt. Guarinus:
_canent quo uincere par est_ Auantius: _c. quod uincere par est_
Passeratius: _c. quod uespere par est_ B. Venator
11 in marg. _puelle_ GRBVen || _nobilis_ T || _aequales_ Lachm.
12 _innupte secum ut meditata requi_(_ae_ D)_runt_ TD: _in_(_i_
Ba)_nupte que_ (_que? ? ? ? _ O) _secum ut meditare querunt_ ?
13 _memora psile_ T
14 habet T solus. Spurium putarunt Scal. Naeke Lachm. ed. 1
15 _nos_] _non_ T || _diuisimus_ (suprascr. _diuidamus_) G
17 _nunc_ T: _non_ ? || _co(m)mittite_ ? : _conuertite_ T
18 _incipiaent_ T
20 in marg. _Puelle_ GRBVen || _quis_ T || _fertur_] _potuit_ A:
_patuit_ Bergk
21 _conplexua uel{l}ere_ T || _amatris_ O
22 fort. _conplexu a matris_ || _auelle_ T
24 _credelius_ T
25 _Kymeno kymene? kymenades o kymene? _ T, prima littera per k,
non per usitatiorem h, notata
26 in marg. _Iuuenes_ GRBVen || _quis_ T || _iucundior_ T:
_ioc. _ ?
27 _fines_ T: _signes_ Palmer || _conubia_ T: _conn. _ ?
28 _quae_ T: _quod_ h2: _quo_ ? , etiam R, quamuis _{d_} post
inlatum sit || _uir_ T
29 _uinxere_ O
30 _a_ om. T
31 _Kymeno kymeneae kymenades o kymene? _ T
32 in marg. _Puelle_ GRBVen || _aequalis_ T: _equales_ O:
_equale? _ (suprascr. _m_) GR: _aequalem en_ Giri
Post 32 excidisse nonnulla iam uidit Auantius. Lacunam sex
uersuum posui, quam secutus sit uersus intercalaris _Hymen o
Hymenaee Hymen ades o Hymenaee_, quamuis nec in T nec in ?
legatur
35 _comperendis_ T: _conprendis_ O et nunc G || _eosdem_ ? :
_eospem_ T: _Eous_ Schrader
36 _at libet_ ? : _adlucet_ T
37 _quittum_ T: _quod al. quid tamen_ GVen: _quem_ D: _quema_ T:
_quam_ ?
38 _Kymeno kymeneae kymenales kymeno kymene? _ T
39 in marg. _Puelle_ GRVenB || _saeptis_ T: _septis_ ?
40 _conuolsus_ T: _conclusus_ O: _contusus_ ?
et sic R sed ut
_t_ super rasuram sit
41 _quaemulcens aurefirma_ T
Post hunc u. excidisse unum uersum censebant Spengel et Hermann:
sed nullum lacunae uestigium praebent codices
42 _obtauere_ T
43, 4 om. TO
45 Quintil. Inst. Orat. ix. 3. 16 Catullus in Epithalamio 'dum
innupta manet, dum cara suis est,' cum prius dum significat
quoad, sequens usque eo || _intacta_ ? : _innupta_ Quintilianus
|| _dum cara_ Quintilianus, BLa1: _tum cara_ TGORVenADa || _suis
est_ Quintilianus, T: _sui sed_ BLa1AC: _sui. sed_ GOVen et R
m. pr.
46 _amisit_ R, _s_ super rasuram
48 _Kymeneo kymene? kymenades kymene? _ T
49 in marg. _Iuuenes_ GRVenB
50 _Numquam se extollit quam mun{i}team ducat uuam_ T
51 _per flectens_ T
52 _flacellum_ T
53 _han{c} nulli agri? . cul{l}? multi acoluere_ T: _nulli
coluere_ (_accol. _ La1) ?
54-55 om. Da
54 _apsi_ T || _marita_ T, Ballin
55 _agricul? _ T || _accol. _ ? : _acol. _ T
56 _dum innupta manet_ Weber: _tum inculta senescit_ T
57 _conubium_ TB
58 _cura_ TGOD Pleitner || _uiro_ TGOD: _uirgo_ RVenC: _cara
uiro magis est, minus est inuisa p. _ Sonny
Post hunc u. excidisse intercalarem duce Hermanno multi
crediderunt
59 _et tua nec_ T: _et tu nec_ ? : _at tu ne_ Ald. I: _at nec tu_
Postgate
Post 59 unum u. Rossbach, post 65 Haupt et Pleitner putarunt
excidisse ut quemadmodum amoebaeum carmen (20-58) nouem uersus
iuuenum praecedebant, eodem modo nouem sequerentur. Ego post 61
potius lacunam indicaui
60 _equom_ T: _(a)equo_ ? || _cum_ B
61 _ipse_ prius om. , postea in marg. add. RVen
62 om. T
63 sic Muretus nisi quod praetulit _patris est_ || _tertia
patris pars est data tertia matri_ T: _tercia pars patri est
data tercia matri_ O: _tertia pars patri data pars data t. m. _
? : _T. pars patris_ Schuler
64 _solit tu est noli tuignare_ T
66 _Kymeno kymene? kymenades . o. kymeneae_ T
LXIII
Super alta uectus Attis celeri rate maria,
Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,
adiitque opaca siluis redimita loca deae,
stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis,
deuoluit ile acuto sibi pondere silicis. 5
itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro,
etiam recente terrae sola sanguine maculans,
niueis citata cepit manibus leue typanum,
typanum, tubam Cybelles, tua, mater, initia,
quatiensque terga taurei teneris caua digitis, 10
canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.
agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
simul ite, Dindimenae dominae uaga pecora,
aliena quae petentes uelut exules loca,
sectam meam exsecutae duce me mihi comites, 15
rapidum salum tulistis truculentaque pelagi,
et corpus euirastis Veneris nimio odio;
hilarate aere citatis erroribus animum.
mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora deae, 20
ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant,
tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo,
ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,
ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors, 25
quo nos decet citatis celerare tripudiis.
simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant,
uiridem citus adit Idam properante pede chorus. 30
furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens
comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi:
rapidae ducem secuntur Gallae properipedem.
itaque, ut domum Cybelles tetigere lassulae, 35
nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
piger his labante languore oculos sopor operit:
abit in quiete molli rabidus furor animi.
sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum, 40
pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus,
ibi Somnus excitum Attin fugiens citus abiit:
trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
ita de quiete molli rapida sine rabie
simul ipse pectore Attis sua facta recoluit, 45
liquidaque mente uidit sine queis ubique foret,
animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit.
ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis,
patriam allocuta maestast ita uoce miseriter.
'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, 50
ego quam miser relinquens, dominos ut herifugae
famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem,
et earum omnia adirem furibunda latibula,
ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? 55
cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem,
rabie fera carens dum breue tempus animus est.
egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
abero foro, palaestra, stadio et gymnasiis? 60
miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
quod enim genus figuraest, ego non quod obierim?
ego mulier, ego adolescens, ego ephebus, ego puer,
ego gymnasei fui flos, ego eram decus olei:
mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, 65
mihi floridis corollis redimita domus erat,
linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.
ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero?
ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam? 70
ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus?
iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet. '
roseis ut huic labellis sonitus citus abiit,
geminas deorum ad auris noua nuntia referens, 75
ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus
laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
'agedum' inquit 'age ferox i, face ut hunc furor agitet,
face uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80
age caede terga cauda, tua uerbera patere,
face cuncta mugienti fremitu loca retonent,
rutilam ferox torosa ceruice quate iubam. '
ait haec minax Cybelle religatque iuga manu.
ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, 85
uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago.
at ubi umida albicantis loca litoris adiit,
tenerumque uidit Attin prope marmora pelagei,
facit impetum: ille demens fugit in nemora fera:
ibi semper omne uitae spatium famula fuit. 90
dea, magna dea, Cybelle, dea, domina Dindimei,
procul a mea tuos sit furor omnis, hera, domo:
alios age incitatos, alios age rabidos.
LXIII _DE BERECINTHIA ET ATHI_ ? : nullum spatium in O
1 _Attis_ Marius Victorinus 212 Gaisford, 154 Keil: _actis_ ? :
_athis_ AD || _celeri_ Terent. Maur. 2899 et Victorinus:
_celere_ ?
2 _ut_ om. Caesius Bassus 262 K.
3 _loca dee i_ ed. antiquissima saec. xv: _i_, ut uidetur, a u.
78 tralata
4 _ibi_ ed. Trinc. : _ubi_ ? || _animis_ Lachm. : _amnis_ ? , nisi
quod La1 habet _aius_: _animi_ Scal.
5 _deuoluit iletas_ (_illectas_ Da) _acuto sibi pondere silices_
codd. : _ile_ Lachm. : _icta_ Statius: _illa_ Scal. : _pondere
silicis_ Passeratius: _pondera silice_ Auantius: _ilei a. s.
pondera silice_ Bergk
7 _maculas_ ?
8, 9 _ti(y)mpanum_ ? : corr. Scaliger
9 _tubam_ ? : _typum_ Munro: fort. _tabal_ uel _tablam_: Hesych.
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ,
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? .
|| _cibe_(_i_ La1)_les_ GORLa1: _cybel{l}es_ B: _Cybebes_
Bentley || _tua_ Calp. 1481: _tu_ codd.
10 _que_] _quod_ GORVenLaurentiani || _taurei_ Lachm. : _tauri
et_ ?
12 _Ci_(_y_ A)_belles_ OA
13 _dindimenee_ G (sed ut secunda _e_ addita post uideatur), Ven
|| _pecora_ Auantius: _pectora_ ?
14 _alienaque_ ? || post _loca_ codd. addunt _celeri_ quod
uocabulum transferebat omissa _i_ ad finem u. 74 Lachm.
15 _execute_ GO: _execute_ R: _excute_ BLa1Ven
16 _pelage_ Victorius, Bentley: _pellage?
