A Council of War--and War_
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat.
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat.
Oxford Book of Latin Verse
'
ast Amor euigilans dixit 'mea pinna, uolemus'.
PSEVDO-AVSONIVS
350-400(? ) A. D.
_348. 'Gather ye Rosebuds'_
VER erat et blando mordentia frigora sensu
spirabat croceo mane reuecta dies:
strictior Eoos praecesserat aura iugalis
aestiferum suadens anticipare diem.
errabam riguis per quadrua compita in hortis
maturo cupiens me uegetare die.
uidi concretas per gramina flexa pruinas
pendere aut holerum stare cacuminibus.
uidi Paestano gaudere rosaria cultu
exoriente nouo roscida Lucifero.
rara pruinosis canebat gemma frutetis
ad primi radios interitura die.
ambigeres raperetne rosis Aurora ruborem
an daret et flores tingeret orta dies.
ros unus, color unus et unum mane duorum:
sideris et floris nam domina una Venus.
forsan et unus odor: sed celsior ille per auras
difflatur, spirat proximus iste magis.
communis Paphie dea sideris et dea floris
praecipit unius muricis esse habitum.
momentum intererat, quo se nascentia florum
germina conparibus diuiderent spatiis.
haec uiret angusto foliorum tecta galero,
hanc tenui folio purpura rubra notat,
haec aperit primi fastigia celsa obelisci
mucronem absoluens purpurei capitis.
uertice collectos illa exsinuabat amictus
iam meditans foliis se numerare suis:
nec mora: ridentis calathi patefecit honorem
prodens inclusi semina densa croci.
ac modo quae toto rutilauerat igne comarum
pallida conlapsis deseritur foliis.
mirabar celerem fugitiua aetate rapinam
et dum nascuntur consenuisse rosas:
ecce et defluxit rutili coma punica floris,
dum loquor, et tellus tecta rubore micat.
tot species tantosque ortus uariosque nouatus
una dies aperit, conficit una dies.
conquerimur, Natura, breuis quod gratia talis:
ostentata oculis ilico dona rapis.
quam longa una dies, aetas tam longa rosarum,
quas pubescentis iuncta senecta premit.
quam modo nascentem rutilus conspexit Eous,
hanc rediens sero uespere uidit anum.
sed bene, quod paucis licet interitura diebus
succedens aeuum prorogat ipsa suum.
collige, uirgo, rosas, dum flos nouus et noua pubes,
et memor esto aeuum sic properare tuum.
_349. For a Statue of Dido_
ILLA ego sum Dido, uultu quem conspicis, hospes,
assimilata modis pulcraque mirificis.
talis eram, sed non Maro quam mihi finxit erat mens
uita nec incestis laesa cupidinibus.
namque nec Aeneas uidit me Troïus umquam
nec Libyam aduenit classibus Iliacis,
sed furias fugiens atque arma procacis Hiarbae
seruaui, fateor, morte pudicitiam,
pectore transfixo, castus quod perculit ensis,
non furor aut laeso crudus amore dolor.
sic cecidisse iuuat: uixi sine uulnere famae,
ulta uirum positis moenibus oppetii.
inuida, cur in me stimulasti, Musa, Maronem,
fingeret ut nostrae damna pudicitiae?
uos magis historicis, lectores, credite de me
quam qui furta deum concubitusque canunt
falsidici uates, temerant qui carmine uerum
humanisque deos assimilant uitiis.
_350. A Pretty Boy_
DVM dubitat natura marem faceretne puellam,
factus es, o pulcher, paene puella, puer.
_351. Galla_
VADO, sed sine me, quia te sine, nec nisi tecum
totus ero, pars cum sim altera, Galla, tui.
uado tamen, sed dimidius, uado minor ipso
dimidio nec me iam locus unus habet:
nam tecum fere totus ero, quocumque recedam
pars ueniet mecum quantulacumque mei.
separor unus ego, sed partem sumo minorem
ipse mei, tecum pars mea maior abit.
si redeam, tibi totus ero: pars nulla uacabit,
quae mox non redeat in tua iura. uale.
AVIENVS
fl. 380 A. D.
_352. Prologue to the Aratea_
CARMINIS incentor mihi Iuppiter! auspice terras
linquo Ioue et celsam reserat dux Iuppiter aethram.
imus in astra Iouis monitu, Iouis omine caelum
et Iouis imperio mortalibus aethera pando.
Hic statio, hic sedes primi patris. iste paterni
principium motus, uis fulminis iste corusci,
uita elementorum, mundi calor, aetheris ignis
astrorumque uigor, perpes substantia lucis
et numerus celsi modulaminis. hic tener aer
materiaeque grauis concretio, sucus ab alto
corporibus caelo, cunctarum alimonia rerum,
flos et flamma animae. qui discurrente meatu
mentis primigenae penetralia dura resoluens
impleuit largo uenas operatus amore,
ordinis ut proprii foedus daret. iste calorem,
quo digesta capax solidaret semina mundus,
inseruit. rite hunc primum, medium adque secundum
uox secreta canit sibi, nam permixtus utrimque
et fultus sese geminum latus unus et idem est,
auctor agendorum propriique patrator amoris
et mundi uere factus pater. hic chaos altum
lumine perrupit, tenebrarum hic uincula primus
soluit et ipse parens rerum fluitantia fixit.
hic dispersa locis statuit primordia iustis,
hic digestorum speciem dedit, iste colorem
inposuit rebus sexuque inmixtus utroque
adque aeui pariter gemini, simul omnia lustrans,
sufficit alterno res semine. rerum opifex hic,
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
cuius et extremum tellus opus, ignea cuius
lumina sunt late sol et soror: ille diei
tendat ut infusi rutilum iubar, altera noctis
ut face flammanti tenebrosos rumpat amictus,
ne desit genitis pater ullo in tempore rebus.
istius ille anni pulcer chorus, alta ut hebescat
terra gelu, uer ut blandis adrideat auris,
puluerulenta siti tellurem ut torreat aestas
et grauis autumni redeat fetura parentis.
hoc duce per tumidi ferimur freta gurgitis, isto
praeceptore solum grauibus uersamus aratris.
iste modum statuit signis, hic rebus honorem
infundit, tenebris hic interlabitur aethrae,
uiscera et aetherios animans genitabilis artus.
denique ne longum marcentia corda iacerent
mundanique ortus mens inmemor omnia sensim
uilia conciperet neque se subduceret umquam
fontis in aeterni primordia, quo uelut amnis,
quem festina citis urget natura fluentis,
lapsu continuo ruiturae in corpora nostra
prorumpunt animae seriemque per aethera nectunt:
hic primum Cnidii radium senis intulit astris
mortalemque loqui docuit conuexa deorum,
cur Hyperionios nepa circumflecteret ignis,
autumni reditu cur sub gelido Capricorno
bruma pruinosi iuga tristia solueret anni,
cur spatium lucis, madidae cur tempora noctis
Libra celerque Aries demenso pondere Olympi
aequarent, qua parte polus sublimior alto
cardine caeruleas Thetidis non tangeret undas,
quis polus umbrifero lateat decliuis in axe
et uaga palanti cur signa errore ferantur.
quae rursum ingenio numerisque Solensibus idem
Iuppiter efferri melius dedit, incola Tauri
musa ut Cecropios raperetur et Aonas agros.
Me quoque nunc similis stimulat furor edere uersu
tempora, cum duris uersare ligonibus arua
conueniat, cum ueliuolo dare carbasa ponto
et cum uiticomo crinem tondere Lyaeo.
o mihi nota adyti iam numina Parnasei!
o per multa operum mea semper cura Camenae!
iam placet in superum uisus sustollere caelum
adque oculis reserare uiam per sidera. maior,
maior agit mentem solito deus, ampla patescit
Cirra mihi et totis se Helicon inspirat ab antris.
ANONYMOUS
384 A. D.
_353. Epitaph of M. Vettius Agorius Praetextatus and Paulina his Wife_
SPLENDOR parentum nil mihi maius dedit,
quam quod marito digna iam tum uisa sum.
sed lumen omne uel decus nomen uiri,
Agori, superbo qui creatus germine
patriam, senatum coniugemque inluminas
probitate mentis, moribus, studiis simul,
uirtutis apicem quis supremum nanctus es.
tu namque quidquid lingua utraque est proditum
cura soforum, porta quis caeli patet,
uel quae periti condidere carmina
uel quae solutis uocibus sunt edita,
meliora reddis quam legendo sumpseras.
sed ista parua: tu pius mystes sacris
teletis reperta mentis arcano premis
diuumque numen multiplex doctus colis,
sociam benigne coniugem nectens sacris
hominum deumque consciam ac fidam tibi.
quid nunc honores aut potestates loquar
hominumque uotis adpetita gaudia?
quae tu caduca ac parua semper autumans
diuum sacerdos infulis celsus clues.
tu me, marite, disciplinarum bono
puram ac pudicam sorte mortis eximens
in templa ducis ac famulam diuis dicas.
te teste cunctis imbuor mysteriis,
tu Dindymenes Atteosque antistitem
teletis honoras taureis consors pius.
Hecates ministram trina secreta edoces
Cererisque Graiae tu sacris dignam paras.
te propter omnes me beatam, me piam
celebrant, quod ipse me bonam disseminas,
totum per orbem ignota noscor omnibus.
nam te marito cur placere non queam?
exempla de me Romulae matres petunt
subolemque pulcram, si tuae similis, putant.
optant probantque nunc uiri nunc feminae
quae tu magister indidisti insignia.
his nunc ademptis maesta coniunx maceror,
felix, maritum si superstitem mihi
diui dedissent, sed tamen felix, tua
quia sum fuique postque mortem mox ero.
'Paulina nostri pectoris consortio,
fomes pudoris, castitatis uinculum
amorque purus et fides caelo sata,
arcana mentis cui reclusa credidi,
munus deorum qui maritalem torum
nectunt amicis et pudicis nexibus,
pietate matris, coniugali gratia,
nexu sororis, filiae modestia
et quanta amicis iungimur fiducia,
aetatis usu, consecrandi foedere,
iugi fideli simplici concordia
iuuans maritum, diligens ornans colens;
Paulina ueri et castitatis conscia,
dicata templis atque amica numinum,
sibi maritum praeferens, Romam uiro,
pudens fidelis pura mente et corpore,
benigna cunctis, utilis penatibus. . . '
ASMENIVS
circa 400 A. D.
_354. Thoughts in a Garden_
ADESTE Musae, maximi proles Iouis,
laudem feracis praedicemus hortuli.
hortus salubris corpori praebet cibos
uariosque fructus saepe cultori refert,
holus suaue, multiplex herbae genus,
uuas nitentis atque fetus arborum.
non defit hortis et uoluptas maxima
multisque mixta commodis iocunditas.
aquae strepentis uitreus lambit liquor
sulcoque ductus irrigat riuus sata.
flores nitescunt discolore germine
pinguntque terram gemmeis honoribus.
apes susurro murmurant gratae leui,
cum summa florum uel nouos rores legunt.
fecunda uitis coniuges ulmos grauat
textasue inumbrat pampinis harundines.
opaca praebent arbores umbracula
prohibentque densis feruidum solem comis.
aues canorae garrulos fundunt sonos
et semper auris cantibus mulcent suis.
oblectat hortus, auocat pascit tenet
animoque maesto demit angores grauis;
membris uigorem reddit et uisus capit,
refert labori pleniorem gratiam,
tribuit colenti multiforme gaudium.
THE ASMENIDAE
_I_
ASCLEPIADIVS
circa 400 A. D.
_355. Fortune_
O FORTVNA potens, at nimium leuis,
tantum iuris atrox quae tibi uindicas,
euertisque bonos, erigis improbos,
nec seruare potes muneribus fidem.
Fortuna immeritos auget honoribus,
Fortuna innocuos cladibus afficit.
iustos illa uiros pauperie grauat,
indignos eadem diuitiis beat.
haec aufert iuuenes ac retinet senes,
iniusto arbitrio tempora diuidens.
quod dignis adimit, traicit ad inpios.
nec discrimen habet rectaue iudicat:
inconstans fragilis perfida lubrica
nec quos clarificat perpetuo fouet,
nec quos deseruit perpetuo premit.
_II_
PALLADIVS
_356. Orpheus_
THREICIVS quondam uates fide creditur canora
mouisse sensus tristium ferarum
atque amnis tenuisse uagos, sed et alites uolantis,
et surda cantu concitasse saxa,
suauisonaeque modos testudinis arbores secutae
umbram feruntur praebuisse uati.
scilicet haud potuit, quae sunt sine, permouere, sensu
(finxere docti fabulam poetae),
sed placidis hominum dictis fera corda mitigauit
doctaque uitam uoce temperauit;
iustitiam docuit, coetu uaga congregauit uno,
moresque agrestis expoliuit Orpheus.
_III_
_357. Vergil Distichs_
_(a) Palladius. _
CONDITVS hic ego sum, cuius modo rustica Musa
per siluas, per rus uenit ad arma uirum.
_(b) Vomanius. _
A siluis ad agros, ab agris ad proelia uenit
Musa Maroneo nobilis ingenio.
_(c) Maximinus. _
Carminibus pecudes et rus et bella canendo
nomen inexstinctum Vergilius merui.
_IV_
_358. Vergil Quatrains_
_(a) Asclepiadius. _
SICANIVS uates siluis, Ascraeus in aruis,
Maeonius bellis ipse poeta fui.
Mantua se uita praeclari iactat alumni,
Parthenope famam morte Maronis habet.
_(b) Vitalis. _
Prima mihi Musa est sub fagi Tityrus umbra.
ad mea nauus humum iussa colonus arat.
proeliaque expertos cecini Troiana Latinos;
perque meos cineres inclita Parthenope.
_(c) Euphorbius. _
Romuleum Sicula qui fingit carmen auena
ruricolasque docet qua ratione serant,
quique Latinorum memorat fera bella Phrygumque,
hic cubat, hic meruit perpetuam requiem.
ANONYMOUS
circa 400 A. D. (? ).
_359. Carpe Diem_
CONVIVAE, tetricas hodie secludite curas,
ne maculent niueum nubila corda diem:
omnia sollicitae uertantur murmura mentis,
ut uacet indomitum pectus amicitiae.
non semper gaudere licet: fugit hora, iocemur:
difficile est fatis subripuisse diem.
_360. Epithalamium_
ITE, uerecundo coniungite foedera lecto
atque Cupidineos discite ferre iocos;
alliget amplexus tenerorum mater Amorum,
quae regit Idalium, quae Cnidon alma regit,
concordisque tegens cum maiestate benigna
constituat, patres et cito reddat auos.
_361. The Grave of Nymphius_
NYMPHIVS aeterno deuinctus membra sopore
hic situs est, caelo mens pia perfruitur.
mens uidet astra, quies tumuli conplectitur artus,
calcauit tristis sancta fides tenebras.
te tua pro meritis uirtutis ad astra uehebat
intuleratque alto debita fama polo.
immortalis eris, nam multa laude uigebit
uiuax uenturos gloria per populos.
te coluit proprium prouincia cuncta parentem,
optabant uitam publica uota tuam.
exseruere tuo quondam data munera sumptu
plaudentis populi gaudia per cuneos.
concilium procerum per te patria alma uocauit
seque tuo duxit sanctius ore loqui.
publicus orbatas modo luctus conficit urbis
confusique sedent, anxia turba, patres,
ut capite erepto torpentia membra rigescunt,
ut grex amisso principe maeret iners.
parua tibi, coniunx, magni solaria luctus
hunc tumuli titulum maesta Serena dicat.
haec indiuidui semper comes addita fulcri
unanimam tibi se lustra per octo dedit.
dulcis uita fuit tecum: comes anxia lucem
aeternam sperans hanc cupit esse breuem.
_362. Roses and Thorns_
QVIS deus hoc medium uallauit uepribus aurum,
iussit et inclusam sentibus esse rosam?
aspicite ut magni coeant in foedus amantes:
Martem spina refert, flos Veneris speculum est.
quid tibi cum magnis, puer, est, lasciue, sagittis?
hoc melius telo pungere corda potes!
nec flammas quaeras, sit ut alti pectoris ignis,
set tibi tormentum praebeat ista facis.
pallens herba rubet: color est hic semper amantum;
tam fugitiua rosa est quam fugitiuus amor
nam quod floricomis gaudet lasciua metallis,
aurum significat uilius esse rosa.
SVLPICIVS LVPERCVS SERVASIVS IVNIOR
circa 400 A. D. (? ).
_363. The Work of Time_
OMNE quod Natura parens creauit,
quamlibet firmum uideas, labascit:
tempore ac longo fragile et caducum
soluitur usu.
amnis insueta solet ire ualle.
mutat et rectos uia certa cursus,
rupta cum cedit male pertinaci
ripa fluento.
decidens scabrum cauat unda tofum,
ferreus uomis tenuatur agris,
splendet adtrito digitos honorans
anulus auro.
_364. On Avarice_
HEV misera in nimios hominum petulantia census!
caecus inutilium quo ruit ardor opum,
auri dira fames et non expleta libido,
ferali pretio uendat ut omne nefas?
sic latebras Eriphyla uiri patefecit, ubi aurum
accepit, turpis materiam sceleris;
sic quondam Acrisiae in gremium per claustra puellae
corruptore auro fluxit adulterium.
o quam mendose uotum insaturabile habendi
imbuit infami pectora nostra malo!
quamlibet immenso diues uigil incubet auro,
aestuat augendae dira cupido rei.
heu mala paupertas numquam locupletis auari.
dum struere inmodice quod tenet optat, eget.
quis metus huic legum quaeue est reuerentia ueri?
crescentis nummi si mage cura subest,
cognatorum animas promptum est fratrumque cruorem
fundier: affectus uincit auara fames.
diuitis est semper fragilis male quaerere gazas:
nulla huic in lucro cura pudoris erit.
istud templorum damno excidioque requirit;
hoc caelo iubeas ut petat: inde petet.
mirum ni pulcras artis Romana iuuentus
discat et egregio sudet in eloquio,
ut post iurisonae famosa stipendia linguae
barbaricae ingeniis anteferantur opes?
set tamen ex cultu adpetitur spes grata nepotum?
saltim istud nostri forsan honoris habent?
at qui sunt, quos propter honestum rumpere foedus
audeat inlicite pallida auaritia?
Romani sermonis egent, ridendaque uerba
frangit ad horrificos turbida lingua sonos.
ambusti torris species exesaque saeclo:
rapta putes priscis corpora de tumulis!
perplexi crines, frons improba, tempora pressa,
exstantes malae deficiente gena,
simantur uietae pando sinuamine nares,
territat os nudum caesaque labra tument.
defossum in uentrem propulso pondere tergum
frangitur et uacuo crure tument genua.
discolor in manibus species, ac turpius illud,
quod cutis obscure pallet in inuidiam.
CLAVDIVS CLAVDIANVS
fl. 400 A. D.
_365. An Eagle of Roman Song_
PARVOS non aquilis fas est educere fetus
ante fidem solis iudiciumque poli.
nam pater, excusso saluit cum tegmine proles
ouaque maternus rupit hiulca tepor,
protinus implumis conuertit ad aethera nidos
et recto flammas imperat ore pati.
consulit ardentis radios et luce magistra
natorum uiris ingeniumque probat.
degenerem refugo torsit qui lumine uisum,
unguibus hunc saeuis ira paterna ferit.
exploratores oculis qui pertulit ignis
sustinuitque acie nobiliore diem,
nutritur uolucrumque potens et fulminis heres,
gesturus summo tela trisulca Ioui.
me quoque Pieriis temptatum saepius antris
audet magna suo mittere Roma deo.
iam dominas auris, iam regia tecta meremur
et chelys Augusto iudice nostra sonat.
_366.
A Council of War--and War_
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui
lasciuique senes, quibus est insignis edendi
gloria corruptasque dapes uariasse decorum,
qui uentrem inuitant pretio traduntque palato
sidereas Iunonis auis et si qua loquendi
gnara coloratis uiridis defertur ab Indis,
quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam
ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis,
non freta longinquis Maeotia piscibus explent.
uestis odoratae studium; laus maxima risum
per uanos mouisse sales minimeque uiriles
munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa
serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas,
solliciti scaenae; Romam contemnere sueti
mirarique suas (quas Bosphorus obruat! ) aedis;
saltandi dociles aurigarumque periti.
pars humili de plebe duces; pars compede suras
cruraque signati nigro liuentia ferro
iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet
seque suo prodat titulo. sed prima potestas
Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.
dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi
iuris et admoto qui temperet omnia fumo,
feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.
considunt apices gemini dicionis Eoae,
hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga,
seruitio, non arte pares, hic saepius emptus,
alter ad Hispanos nutritus uerna penatis.
ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis
consulerent tantisque darent solacia morbis,
obliti subito Phrygiae bellisque relictis
ad solitos coepere iocos et iurgia Circi
tendere. nequiquam magna confligitur ira,
quis melius uibrata puer uertigine molli
membra rotet, uerrat quis marmora crine supino,
quis magis enodis laterum detorqueat artus,
quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet.
hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus,
his necdum commissa choro cantatur Agaue.
increpat Eutropius: non haec spectacula tempus
poscere; nunc alias armorum incumbere curas;
se satis Armenio fessum pro limite cingi
nec tantis unum subsistere posse periclis;
ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant:
qualis pauperibus nutrix inuisa puellis
assidet et tela communem quaerere uictum
rauca monet; festis illae lusisse diebus
orant et positis aequaeuas uisere pensis,
irataeque operi iam lasso pollice fila
turbant et teneros detergent stamine fletus.
emicat extemplo cunctis trepidantibus audax
crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum
aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno
uinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.
acer in absentis linguae iactator, abundans
corporis exiguusque animi, doctissimus artis
quondam lanificae: moderator pectinis unci
non alius lanam purgatis sordibus aeque
praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam
uellera per tenuis ferri producere rimas.
tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,
non septem uasto quatiens umbone iuuencos,
sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili
inter anus interque colos onerauerat, aluum.
adsurgit tandem uocemque expromit anhelam:
'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus
femineis clausi thalamis patimurque periclum
gliscere desidia? grauiorum turba malorum
texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.
me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis
ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis,
inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem
qui grauat efficiam leuiorem pondere lanae;
Tarbigilum timidum desertoresque Gruthungos
ut miseras populabor ouis et pace relata
pristina restituam Phrygias ad stamina matres. '
his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens
concilii clamor, qualis resonantibus olim
exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus
aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.
protinus excitis iter inremeabile signis
adripit infaustoque iubet bubone moueri
agmina Mygdonias mox impletura uolucris.
pulcer et urbanae cupiens exercitus umbrae,
assiduus ludis, auidus splendere lauacris
nec soles imbrisue pati multumque priori
dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,
dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe
sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.
cum duce mutatae uires. Byzantia robur
fregit luxuries Ancyranique triumphi.
non peditem praecedit eques; non commoda castris
eligitur regio; uicibus custodia nullis
aduigilat uallo; non explorantur eundae
uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt
ordine: confusi passim per opaca uagantur
lustra, per ignotas angusto tramite uallis.
sic uacui rectoris equi, sic orba magistro
fertur in abruptum casu, non sidere, puppis;
sic ruit in rupes amisso pisce sodali
belua, sulcandas qui praeuius edocet undas
inmensumque pecus paruae moderamine caudae
temperat et tanto coniungit foedera monstro;
illa natat rationis inops et caeca profundi;
iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti
palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.
Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis
spe nutrire leuis improuisusque repente,
dum grauibus marcent epulis hostique catenas
inter uina crepant, largo sopita Lyaeo
castra subit. pereunt alii, dura membra cubili
tarda leuant; alii leto iunxere soporem;
ast alios uicina palus sine more ruentis
excipit et cumulis inmanibus aggerat undas.
ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat
sudanti tremibundus equo: qui pondere postquam
decidit, implicitus limo cunctantia pronus
per uada reptabat. caeno subnixa tenaci
mergitur et pingui suspirat corpore moles
more suis, dapibus quae iam deuota futuris
turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco
armatur cingitque sinus secumque uolutat
quas figat uerubus partis, quae frusta calenti
mandet aquae quantoque cutem distendat echino:
flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu;
contexit uarius penetrans Chalcedona nidor.
ecce leuis frondes a tergo concutit aura:
credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror
impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem
integer et sola formidine saucius efflat.
quis tibi tractandos pro pectine, degener, ensis,
quis solio campum praeponere suasit auito?
quam bene texentum laudabas carmina tutus
et matutinis pellebas frigora mensis!
hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas,
tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.
iam uaga pallentem densis terroribus aulam
fama quatit; stratas acies, deleta canebat
agmina, Maeonios foedari caedibus agros,
Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni
Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum
in Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.
sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,
sunt qui correptis ratibus terraque marique
aduentare ferant; geminantur uera pauoris
ingenio: longe spectari e puppibus urbis
accensas, lucere fretum uentoque citatas
omnibus in pelago uelis haerere fauillas.
_367. The Marriage of Honorius and Maria_
HAVSERAT insolitos promissae uirginis ignis
Augustus primoque rudis flagrauerat aestu;
nec nouus unde calor nec quid suspiria uellent,
nouerat incipiens et adhuc ignarus amandi.
non illi uenator equus, non spicula curae,
non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat
in uulnus quod fixit Amor. quam saepe medullis
erupit gemitus! quotiens incanduit ore
confessus secreta rubor nomenque beatum
iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae
praeparat, et pulcros, Mariae sed luce minores,
eligit ornatus, quidquid uenerabilis olim
Liuia diuorumque nurus gessere superbae.
incusat spes aegra moras longique uidentur
stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe.
Scyria sic tenerum uirgo flammabat Achillem
fraudis adhuc expers bellatricisque docebat
ducere fila manus et, mox quos horruit Ide,
Thessalicos roseo nectebat pollice crinis.
haec etiam queritur secum: 'quonam usque uerendus
cunctatur mea uota socer? quid iungere differt
quam pepigit, castasque preces implere recusat?
non ego luxuriem regum moremque secutus
quaesiui uultum thalamis, ut nuntia formae
lena per innumeros iret pictura penatis,
nec uariis dubium thalamis laturus amorem
ardua commisi falsae conubia cerae.
non rapio praeceps alienae foedera taedae,
sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta
mandatis uno materni sanguinis ortu
communem partitur auum. fastidia supplex
deposui gessique procum; de limine sacro
oratum misi proceres, qui proxima nobis
iura tenent. fateor, Stilicho, non parua poposci,
sed certe mereor princeps hoc principe natus,
qui sibi te generum fraterna prole reuinxit,
cui Mariam debes. faenus mihi solue paternum,
redde suos aulae. mater fortasse rogari
mollior. o patrui germen, cui nominis heres
successi, sublime decus torrentis Hiberi,
stirpe soror, pietate parens, tibi creditus infans
inque tuo creui gremio partuque remoto
tu potius Flacilla mihi. quid diuidis ergo
pignora? quid iuueni natam non reddis alumno?
optatusne dies aderit? dabiturne iugalis
nox umquam? '
tali solatur uulnera questu.
risit Amor placidaeque uolat trans aequora matri
nuntius et totas iactantior explicat alas.
mons latus Ionium Cypri praeruptus obumbrat,
inuius humano gressu, Phariumque cubile
Proteos et septem despectat cornua Nili.
hunc neque canentes audent uestire pruinae
nec uenti pulsare, timent hunc laedere nimbi;
Luxuriae Venerique uacat. pars acrior anni
exsulat; aeterni patet indulgentia ueris.
in campum se fundit apex; hunc aurea saepes
circuit et fuluo defendit prata metallo.
Mulciber, ut perhibent, his oscula coniugis emit
moenibus et talis uxorius obtulit arces.
intus rura micant, manibus quae subdita nullis
perpetuum florent, Zephyro contenta colono,
umbrosumque nemus, quo non admittitur ales,
ni probet ante suos diua sub iudice cantus:
quae placuit, fruitur ramis; quae uicta, recedit.
uiuunt in Venerem frondes omnisque uicissim
felix arbor amat; nutant ad mutua palmae
foedera, populeo suspirat populus ictu
et platani platanis alnoque adsibilat alnus.
labuntur gemini fontes, hic dulcis, amarus
alter et infusis corrumpens mella uenenis,
unde Cupidineas armari fama sagittas.
mille pharetrati ludunt in margine fratres,
ore pares, aeuo similes, gens mollis Amorum.
hos Nymphae pariunt, illum Venus aurea solum
edidit. ille deos caelumque et sidera cornu
temperat et summos dignatur figere reges;
hi plebem feriunt. nec cetera numina desunt.
hic habitat nullo constricta Licentia nodo
et flecti faciles Irae uinoque madentes
Excubiae Lacrimaeque rudes et gratus amantum
Pallor et in primis titubans Audacia furtis
iucundique Metus et non secura Voluptas;
et lasciua uolant leuibus Periuria uentis.
quos inter petulans alta ceruice Iuuentas
excludit Senium luco procul.
atria diuae
permutant radios siluaque obstante uirescunt.
Lemnius haec etiam gemmis exstruxit et auro
admiscens artem pretio trabibusque smaragdi
supposuit caesas hyacinthi rupe columnas.
beryllo paries et iaspide lubrica surgunt
limina despectusque solo calcatur achates.
in medio glaebis redolentibus area diues
praebet odoratas messis; hic mitis amomi,
hic casiae matura seges, Panchaeaque turgent
cinnama, nec sicco frondescunt uimina costo
tardaque sudanti prorepunt balsama riuo.
quo postquam delapsus Amor longasque peregit
penna uias, alacer passuque superbior intrat.
caesariem tunc forte Venus subnixa corusco
fingebat solio. dextra laeuaque sorores
stabant Idaliae: largos haec nectaris imbris
irrigat, haec morsu numerosi dentis eburno
multifidum discrimen arat; sed tertia retro
dat uarios nexu nec iusto diuidit orbis
ordine neglectam partem studiosa relinquens:
plus error decuit. speculi nec uultus egebat
iudicio; similis tecto monstratur in omni
et rapitur, quocumque uidet, dum singula cernit
seque probat. nati uenientis conspicit umbram
ambrosioque sinu puerum complexa ferocem
'quid tantum gauisus? ' ait; 'quae proelia sudas,
improbe? quis iacuit telis? iterumne Tonantem
inter Sidonias cogis mugire iuuencas?
an Titana domas? an pastoralia Lunam
rursus in antra uocas? durum magnumque uideris
debellasse deum. '
suspensus in oscula matris
ille refert: 'Laetare, parens; inmane tropaeum
rettulimus, nostrum iam sensit Honorius arcum.
scis Mariam patremque ducem, qui cuspide Gallos
Italiumque fouet, nec te praeclara Serenae
fama latet. propera; regalibus adnue uotis:
iunge toros. '
gremio natum Cytherea remouit
et crinis festina ligat peplumque fluentem
adleuat et blando spirantem numine ceston
cingitur, impulsos pluuiis quo mitigat amnis,
quo mare, quo uentos irataque fulmina soluit.
ut stetit ad litus, paruos adfatur alumnos:
'heus! quis erit, pueri, uitreas qui lapsus in undas
huc rapidum Tritona uocet, quo uecta per altum
deferar? haud umquam tanto mihi uenerit usu.
sacri, quos petimus, thalami. pernicius omnes
quaerite, seu concha Libycum circumsonat aequor,
Aegaeas seu frangit aquas. quicumque repertum
duxerit, aurata donabitur ille pharetra. '
dixerat et sparsi diuisa plebe feruntur
exploratores pelagi. sub fluctibus ibat
Carpathiis Triton obluctantemque petebat
Cymothoen. timet illa ferum seseque sequenti
subripit et duris elabitur uda lacertis.
'heus', inquit speculatus Amor, 'non uestra sub imis
furta tegi potuere uadis. accingere nostram
uecturus dominam: pretium non uile laboris
Cymothoen facilem, quae nunc detrectat, habebis.
hac mercede ueni. '
prorupit gurgite toruus
semifer; undosi uerrebant bracchia crines;
hispida tendebant bifido uestigia cornu,
qua pistrix commissa uiro. ter pectora mouit;
iam quarto Paphias tractu sulcabat harenas.
umbratura deam retro sinuatur in arcum
belua; tum uiuo squalentia murice terga
purpureis mollita toris: hoc nauigat antro
fulta Venus; niueae delibant aequora plantae.
prosequitur uolucer late comitatus Amorum
tranquillumque choris quatitur mare. serta per omnem
Neptuni dispersa domum Cadmeia ludit
Leucothoe, frenatque rosis delphina Palaemon;
alternas uiolis Nereus interserit algas;
canitiem Glaucus ligat inmortalibus herbis.
nec non et uariis uectae Nereides ibant
audito rumore feris (hanc pisce soluto
subleuat Oceani monstrum Tartesia tigris;
hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas
trux aries; haec caeruleae suspensa leaenae
innatat; haec uiridem trahitur complexa iuuencum),
certatimque nouis onerant conubia donis.
cingula Cymothoe, rarum Galatea monile
et grauibus Psamathe bacis diadema ferebat
intextum, Rubro quas legerat ipsa profundo.
mergit se subito uellitque corallia Doto;
uimen erat dum stagna subit; processerat undis:
gemma fuit.
nudae Venerem cinxere cateruae
plaudentesque simul tali cum uoce sequuntur:
'hos Mariae cultus, haec munera nostra precamur
reginae regina feras. dic talia numquam
promeruisse Thetin nec cum soror Amphitrite
nostro nupta Ioui. deuotum sentiat aequor,
agnoscat famulum uirgo Stilichonia pontum.
uictricis nos saepe ratis classemque paternam
ueximus, attritis cum tenderet ultor Achiuis. '
iam Ligurum terris spumantia pectora Triton
adpulerat lassosque fretis extenderat orbis.
continuo sublime uolans ad moenia Gallis
condita, lanigeri suis ostentantia pellem,
peruenit. aduentu Veneris pulsata recedunt
nubila, clarescunt puris Aquilonibus Alpes.
laetaturque tamen; Mauortia signa rubescunt
floribus et subitis animantur frondibus hastae.
illa suum dictis adfatur talibus agmen:
'Gradiuum, nostri comites, arcete parumper,
ut soli uacet aula mihi. procul igneus horror
thoracum, gladiosque tegat uagina minacis.
stent bellatrices aquilae saeuique dracones;
fas sit castra meis hodie succumbere signis.
tibia pro lituis et pro clangore tubarum
molle lyrae festumque canant. epulentur ad ipsas
excubias; mediis spirent crateres in armis.
laxet terribilis maiestas regia fastus
et sociam plebem non indignata potestas
confundat turbae proceres. soluantur habenis
gaudia nec leges pudeat ridere seueras.
'tu festas, Hymenaee, facis, tu, Gratia, flores
elige, tu geminas, Concordia, necte coronas.
uos, pennata cohors, quo quemque uocauerit usus,
diuisa properate manu, neu marceat ulla
segnities: alii funalibus ordine ductis
plurima uenturae suspendite lumina nocti;
hi nostra nitidos postis obducere myrto
contendant; pars nectareis adspergite tecta
roribus et flamma lucos adolete Sabaeos;
pars infecta croco uelamina lutea Serum
pandite Sidoniasque solo praesternite uestis.
ast alii thalamum docto componite textu;
stamine gemmato picturatisque columnis
aedificetur apex, qualem non Lydia diues
erexit Pelopi nec quem struxere Lyaeo
Indorum spoliis et opaco palmite Bacchae.
illic exuuias omnis cumulate parentum:
quidquid auus senior Mauro uel Saxone uictis,
quidquid ab innumeris socio Stilichone tremendus
quaesiuit genitor bellis, quodcumque Gelonus
Armeniusue dedit; quantum crinita sagittis
attulit extremo Meroe circumflua Nilo;
misit Achaemenio quidquid de Tigride Medus,
cum supplex emeret Romanam Parthia pacem.
nobilibus gazis opibusque cubilia surgant
barbaricis; omnes thalamo conferte triumphos. '
sic ait et sponsae petit improuisa penatis.
illa autem secura tori taedasque parari
nescia diuinae fruitur sermone parentis
maternosque bibit mores exemplaque discit
prisca pudicitiae, Latios nec uoluere libros
desinit aut Graios, ipsa genetrice magistra,
Maeonius quaecumque senex aut Thracius Orpheus
aut Mytilenaeo modulatur pectine Sappho
(sic Triuiam Latona monet; sic mitis in antro
Mnemosyne docili tradit praecepta Thaliae):
cum procul augeri nitor et iucundior aer
attonitam lustrare domum fundique comarum
gratus odor. mox uera fides numenque refulsit.
cunctatur stupefacta Venus; nunc ora puellae
flammea, nunc niueo miratur uertice matrem.
haec modo crescenti, plenae par altera lunae:
adsurgit ceu forte minor sub matre uirenti
laurus et ingentis ramos olimque futuras
promittit iam parua comas; uel flore sub uno
ceu geminae Paestana rosae per iugera regnant:
haec largo matura die saturataque uernis
roribus indulget spatio; latet altera nodo
nec teneris audet foliis admittere soles.
adstitit et blande Mariam Cytherea salutat:
'salue sidereae proles augusta Serenae,
magnorum suboles regum parituraque reges:
te propter Paphias sedis Cyprumque reliqui,
te propter libuit tantos explere labores
et tantum transnare maris, ne uilior ultra
priuatos paterere lares neu tempore longo
dilatos iuuenis nutriret Honorius ignis.
accipe fortunam generis, diadema resume,
quod tribuas natis, et in haec penetralia rursus,
unde parens progressa, redi. fac nulla subesse
uincula cognatae: quamuis aliena fuisses
principibus, regnum poteras hoc ore mereri.
quae propior sceptris facies? qui dignior aula
uultus erat? non labra rosae, non colla pruinae,
non crinis aequant uiolae, non lumina flammae.
quam iuncti leuiter sese discrimine confert
umbra supercilii! miscet quam iusta pudorem
temperies nimio nec sanguine candor abundat!
Aurorae uincis digitos umerosque Dianae;
ipsam iam superas matrem. si Bacchus amator
dotali potuit caelum signare corona,
cur nullis uirgo redimitur pulcrior astris?
iam tibi molitur stellantia serta Bootes
inque decus Mariae iam sidera parturit aether.
o digno nectenda uiro tantique per orbem
consors imperii! iam te uenerabitur Hister;
nomen adorabunt Thulani; Rhenus et Albis
seruiet; in medios ibis regina Sygambros.
quid numerem gentis Atlanteosque recessus
oceani? toto pariter donabere mundo. '
dixit et ornatus, dederant quos nuper ouantes
Nereides, collo membrisque micantibus aptat.
ipsa caput distinguit acu, substringit amictus;
flammea uirgineis accommodat ipsa capillis.
ante fores iam pompa sonat, pilentaque sacra
praeradiant ductura nurum. calet obuius ire
iam princeps tardumque cupit discedere solem:
nobilis haud aliter sonipes, quem primus amoris
sollicitauit odor, tumidus quatiensque decoras
curuata ceruice iubas Pharsalia rura
peruolat et notos hinnitu flagitat amnis
naribus accensis; mulcet fecunda magistros
spes gregis et pulcro gaudent armenta marito.
candidus interea positis exercitus armis
exsultat socerum circa; nec signifer ullus
nec miles pluuiae flores dispergere ritu
cessat purpureoque ducem perfundere nimbo.
haec quoque uelati lauro myrtoque canebant:
'diue parens, seu te complectitur axis Olympi,
seu premis Elysias, animarum praemia, uallis,
en promissa tibi Stilicho iam uota peregit;
iam gratae rediere uices; cunabula pensat;
acceptum reddit thalamum, natoque reponit
quod dederat genitor. numquam te, sancte, pigebit
iudicii nec te pietas suprema fefellit.
dignus cui leges, dignus cui pignora tanti
principis et rerum commendarentur habenae.
dicere possemus quae proelia gesta sub Haemo
quaeque cruentarint fumantem Strymona pugnae,
quam notus clipeo, quanta ui fulminet hastam,
ni prohiberet Hymen. quae tempestiua relatu,
nunc canimus. quis consilio, quis iuris et aequi
nosse modum melior? quod semper dissilit, in te
conuenit, ingenio robur, prudentia marti.
fronte quis aequali? quem sic Romana decerent
culmina? sufficerent tantis quae pectora curis?
stes licet in populo, clamet quicumque uidebit:
hic est, hic Stilicho! sic se testatur et offert
celsa potestatis species, non uoce feroci,
non alto simulata gradu, non improba gestu.
affectant alii quidquid fingique laborant,
hoc donat natura tibi. pudor emicat una
formosusque rigor uultusque auctura uerendos
canities festina uenit. cum sorte remota
contingat senio grauitas uiresque iuuentae,
utraque te cingit propriis insignibus aetas.
ornatur Fortuna uiro. non ulla nocendi
tela nec infecti iugulis ciuilibus enses.
non odium terrore moues nec frena resoluit
gratia; diligimus pariter pariterque timemus.
ipse metus te noster amat, iustissime legum
arbiter, egregiae pacis fidissime custos,
optime ductorum, fortunatissime patrum.
plus iam, plus domino cuncti debere fatemur,
quod gener est, inuicte, tuus. uincire corona;
insere te nostris contempto iure choreis.
sic puer Eucherius superet uirtute parentem;
aurea sic uideat similis Thermantia taedas;
sic uterus crescat Mariae; sic natus in ostro
paruus Honoriades genibus considat auitis. '
_368. The Recluse_
FELIX, qui propriis aeuum transegit in aruis,
ipsa domus puerum quem uidet, ipsa senem,
qui baculo nitens in qua reptauit harena
unius numerat saecula longa casae.
ilium non uario traxit fortuna tumultu,
nec bibit ignotas mobilis hospes aquas.
non freta mercator tremuit, non classica miles,
non rauci lites pertulit ille fori.
indocilis rerum, uicinae nescius urbis,
adspectu fruitur liberiore poli.
frugibus alternis, non consule computat annum:
autumnum pomis, uer sibi flore notat.
idem condit ager soles idemque reducit,
metiturque suo rusticus orbe diem,
ingentem meminit paruo qui germine quercum
aequaeuumque uidet consenuisse nemus,
proxima cui nigris Verona remotior Indis
Benacumque putat litora Rubra lacum.
sed tamen indomitae uires firmisque lacertis
aetas robustum tertia cernit auum.
erret et extremos alter scrutetur Hiberos:
plus habet hic uitae, plus habet ille uiae.
_369. Epistle to Serena_
ORPHEA cum primae sociarent omina taedae
ruraque compleret Thracia festus Hymen,
certauere ferae picturataeque uolucres,
dona suo uati quae potiora darent,
quippe antri memores, cautes ubi saepe sonorae
praebuerant dulci mira theatra lyrae.
Caucasio crystalla ferunt de uertice lynces,
grypes Hyperborei pondera fulua soli.
furatae Veneris prato per inane columbae
florea conexis serta tulere rosis,
fractaque flebilium ramis electra sororum
cycnus oloriferi uexit ab amne Padi,
et Nilo Pygmaea grues post bella remenso
ore legunt Rubri germina cara maris.
uenit et extremo Phoenix longaeuus ab Euro
adportans unco cinnama rara pede.
nulla auium pecudumque fuit quae ferre negaret
uectigal meritae conubiale lyrae.
tunc opibus totoque Heliconis sedula regno
ornabat propriam Calliopea nurum.
ipsam praeterea dominam stellantis Olympi
ad nati thalamos ausa rogare parens.
ast Amor euigilans dixit 'mea pinna, uolemus'.
PSEVDO-AVSONIVS
350-400(? ) A. D.
_348. 'Gather ye Rosebuds'_
VER erat et blando mordentia frigora sensu
spirabat croceo mane reuecta dies:
strictior Eoos praecesserat aura iugalis
aestiferum suadens anticipare diem.
errabam riguis per quadrua compita in hortis
maturo cupiens me uegetare die.
uidi concretas per gramina flexa pruinas
pendere aut holerum stare cacuminibus.
uidi Paestano gaudere rosaria cultu
exoriente nouo roscida Lucifero.
rara pruinosis canebat gemma frutetis
ad primi radios interitura die.
ambigeres raperetne rosis Aurora ruborem
an daret et flores tingeret orta dies.
ros unus, color unus et unum mane duorum:
sideris et floris nam domina una Venus.
forsan et unus odor: sed celsior ille per auras
difflatur, spirat proximus iste magis.
communis Paphie dea sideris et dea floris
praecipit unius muricis esse habitum.
momentum intererat, quo se nascentia florum
germina conparibus diuiderent spatiis.
haec uiret angusto foliorum tecta galero,
hanc tenui folio purpura rubra notat,
haec aperit primi fastigia celsa obelisci
mucronem absoluens purpurei capitis.
uertice collectos illa exsinuabat amictus
iam meditans foliis se numerare suis:
nec mora: ridentis calathi patefecit honorem
prodens inclusi semina densa croci.
ac modo quae toto rutilauerat igne comarum
pallida conlapsis deseritur foliis.
mirabar celerem fugitiua aetate rapinam
et dum nascuntur consenuisse rosas:
ecce et defluxit rutili coma punica floris,
dum loquor, et tellus tecta rubore micat.
tot species tantosque ortus uariosque nouatus
una dies aperit, conficit una dies.
conquerimur, Natura, breuis quod gratia talis:
ostentata oculis ilico dona rapis.
quam longa una dies, aetas tam longa rosarum,
quas pubescentis iuncta senecta premit.
quam modo nascentem rutilus conspexit Eous,
hanc rediens sero uespere uidit anum.
sed bene, quod paucis licet interitura diebus
succedens aeuum prorogat ipsa suum.
collige, uirgo, rosas, dum flos nouus et noua pubes,
et memor esto aeuum sic properare tuum.
_349. For a Statue of Dido_
ILLA ego sum Dido, uultu quem conspicis, hospes,
assimilata modis pulcraque mirificis.
talis eram, sed non Maro quam mihi finxit erat mens
uita nec incestis laesa cupidinibus.
namque nec Aeneas uidit me Troïus umquam
nec Libyam aduenit classibus Iliacis,
sed furias fugiens atque arma procacis Hiarbae
seruaui, fateor, morte pudicitiam,
pectore transfixo, castus quod perculit ensis,
non furor aut laeso crudus amore dolor.
sic cecidisse iuuat: uixi sine uulnere famae,
ulta uirum positis moenibus oppetii.
inuida, cur in me stimulasti, Musa, Maronem,
fingeret ut nostrae damna pudicitiae?
uos magis historicis, lectores, credite de me
quam qui furta deum concubitusque canunt
falsidici uates, temerant qui carmine uerum
humanisque deos assimilant uitiis.
_350. A Pretty Boy_
DVM dubitat natura marem faceretne puellam,
factus es, o pulcher, paene puella, puer.
_351. Galla_
VADO, sed sine me, quia te sine, nec nisi tecum
totus ero, pars cum sim altera, Galla, tui.
uado tamen, sed dimidius, uado minor ipso
dimidio nec me iam locus unus habet:
nam tecum fere totus ero, quocumque recedam
pars ueniet mecum quantulacumque mei.
separor unus ego, sed partem sumo minorem
ipse mei, tecum pars mea maior abit.
si redeam, tibi totus ero: pars nulla uacabit,
quae mox non redeat in tua iura. uale.
AVIENVS
fl. 380 A. D.
_352. Prologue to the Aratea_
CARMINIS incentor mihi Iuppiter! auspice terras
linquo Ioue et celsam reserat dux Iuppiter aethram.
imus in astra Iouis monitu, Iouis omine caelum
et Iouis imperio mortalibus aethera pando.
Hic statio, hic sedes primi patris. iste paterni
principium motus, uis fulminis iste corusci,
uita elementorum, mundi calor, aetheris ignis
astrorumque uigor, perpes substantia lucis
et numerus celsi modulaminis. hic tener aer
materiaeque grauis concretio, sucus ab alto
corporibus caelo, cunctarum alimonia rerum,
flos et flamma animae. qui discurrente meatu
mentis primigenae penetralia dura resoluens
impleuit largo uenas operatus amore,
ordinis ut proprii foedus daret. iste calorem,
quo digesta capax solidaret semina mundus,
inseruit. rite hunc primum, medium adque secundum
uox secreta canit sibi, nam permixtus utrimque
et fultus sese geminum latus unus et idem est,
auctor agendorum propriique patrator amoris
et mundi uere factus pater. hic chaos altum
lumine perrupit, tenebrarum hic uincula primus
soluit et ipse parens rerum fluitantia fixit.
hic dispersa locis statuit primordia iustis,
hic digestorum speciem dedit, iste colorem
inposuit rebus sexuque inmixtus utroque
adque aeui pariter gemini, simul omnia lustrans,
sufficit alterno res semine. rerum opifex hic,
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
cuius et extremum tellus opus, ignea cuius
lumina sunt late sol et soror: ille diei
tendat ut infusi rutilum iubar, altera noctis
ut face flammanti tenebrosos rumpat amictus,
ne desit genitis pater ullo in tempore rebus.
istius ille anni pulcer chorus, alta ut hebescat
terra gelu, uer ut blandis adrideat auris,
puluerulenta siti tellurem ut torreat aestas
et grauis autumni redeat fetura parentis.
hoc duce per tumidi ferimur freta gurgitis, isto
praeceptore solum grauibus uersamus aratris.
iste modum statuit signis, hic rebus honorem
infundit, tenebris hic interlabitur aethrae,
uiscera et aetherios animans genitabilis artus.
denique ne longum marcentia corda iacerent
mundanique ortus mens inmemor omnia sensim
uilia conciperet neque se subduceret umquam
fontis in aeterni primordia, quo uelut amnis,
quem festina citis urget natura fluentis,
lapsu continuo ruiturae in corpora nostra
prorumpunt animae seriemque per aethera nectunt:
hic primum Cnidii radium senis intulit astris
mortalemque loqui docuit conuexa deorum,
cur Hyperionios nepa circumflecteret ignis,
autumni reditu cur sub gelido Capricorno
bruma pruinosi iuga tristia solueret anni,
cur spatium lucis, madidae cur tempora noctis
Libra celerque Aries demenso pondere Olympi
aequarent, qua parte polus sublimior alto
cardine caeruleas Thetidis non tangeret undas,
quis polus umbrifero lateat decliuis in axe
et uaga palanti cur signa errore ferantur.
quae rursum ingenio numerisque Solensibus idem
Iuppiter efferri melius dedit, incola Tauri
musa ut Cecropios raperetur et Aonas agros.
Me quoque nunc similis stimulat furor edere uersu
tempora, cum duris uersare ligonibus arua
conueniat, cum ueliuolo dare carbasa ponto
et cum uiticomo crinem tondere Lyaeo.
o mihi nota adyti iam numina Parnasei!
o per multa operum mea semper cura Camenae!
iam placet in superum uisus sustollere caelum
adque oculis reserare uiam per sidera. maior,
maior agit mentem solito deus, ampla patescit
Cirra mihi et totis se Helicon inspirat ab antris.
ANONYMOUS
384 A. D.
_353. Epitaph of M. Vettius Agorius Praetextatus and Paulina his Wife_
SPLENDOR parentum nil mihi maius dedit,
quam quod marito digna iam tum uisa sum.
sed lumen omne uel decus nomen uiri,
Agori, superbo qui creatus germine
patriam, senatum coniugemque inluminas
probitate mentis, moribus, studiis simul,
uirtutis apicem quis supremum nanctus es.
tu namque quidquid lingua utraque est proditum
cura soforum, porta quis caeli patet,
uel quae periti condidere carmina
uel quae solutis uocibus sunt edita,
meliora reddis quam legendo sumpseras.
sed ista parua: tu pius mystes sacris
teletis reperta mentis arcano premis
diuumque numen multiplex doctus colis,
sociam benigne coniugem nectens sacris
hominum deumque consciam ac fidam tibi.
quid nunc honores aut potestates loquar
hominumque uotis adpetita gaudia?
quae tu caduca ac parua semper autumans
diuum sacerdos infulis celsus clues.
tu me, marite, disciplinarum bono
puram ac pudicam sorte mortis eximens
in templa ducis ac famulam diuis dicas.
te teste cunctis imbuor mysteriis,
tu Dindymenes Atteosque antistitem
teletis honoras taureis consors pius.
Hecates ministram trina secreta edoces
Cererisque Graiae tu sacris dignam paras.
te propter omnes me beatam, me piam
celebrant, quod ipse me bonam disseminas,
totum per orbem ignota noscor omnibus.
nam te marito cur placere non queam?
exempla de me Romulae matres petunt
subolemque pulcram, si tuae similis, putant.
optant probantque nunc uiri nunc feminae
quae tu magister indidisti insignia.
his nunc ademptis maesta coniunx maceror,
felix, maritum si superstitem mihi
diui dedissent, sed tamen felix, tua
quia sum fuique postque mortem mox ero.
'Paulina nostri pectoris consortio,
fomes pudoris, castitatis uinculum
amorque purus et fides caelo sata,
arcana mentis cui reclusa credidi,
munus deorum qui maritalem torum
nectunt amicis et pudicis nexibus,
pietate matris, coniugali gratia,
nexu sororis, filiae modestia
et quanta amicis iungimur fiducia,
aetatis usu, consecrandi foedere,
iugi fideli simplici concordia
iuuans maritum, diligens ornans colens;
Paulina ueri et castitatis conscia,
dicata templis atque amica numinum,
sibi maritum praeferens, Romam uiro,
pudens fidelis pura mente et corpore,
benigna cunctis, utilis penatibus. . . '
ASMENIVS
circa 400 A. D.
_354. Thoughts in a Garden_
ADESTE Musae, maximi proles Iouis,
laudem feracis praedicemus hortuli.
hortus salubris corpori praebet cibos
uariosque fructus saepe cultori refert,
holus suaue, multiplex herbae genus,
uuas nitentis atque fetus arborum.
non defit hortis et uoluptas maxima
multisque mixta commodis iocunditas.
aquae strepentis uitreus lambit liquor
sulcoque ductus irrigat riuus sata.
flores nitescunt discolore germine
pinguntque terram gemmeis honoribus.
apes susurro murmurant gratae leui,
cum summa florum uel nouos rores legunt.
fecunda uitis coniuges ulmos grauat
textasue inumbrat pampinis harundines.
opaca praebent arbores umbracula
prohibentque densis feruidum solem comis.
aues canorae garrulos fundunt sonos
et semper auris cantibus mulcent suis.
oblectat hortus, auocat pascit tenet
animoque maesto demit angores grauis;
membris uigorem reddit et uisus capit,
refert labori pleniorem gratiam,
tribuit colenti multiforme gaudium.
THE ASMENIDAE
_I_
ASCLEPIADIVS
circa 400 A. D.
_355. Fortune_
O FORTVNA potens, at nimium leuis,
tantum iuris atrox quae tibi uindicas,
euertisque bonos, erigis improbos,
nec seruare potes muneribus fidem.
Fortuna immeritos auget honoribus,
Fortuna innocuos cladibus afficit.
iustos illa uiros pauperie grauat,
indignos eadem diuitiis beat.
haec aufert iuuenes ac retinet senes,
iniusto arbitrio tempora diuidens.
quod dignis adimit, traicit ad inpios.
nec discrimen habet rectaue iudicat:
inconstans fragilis perfida lubrica
nec quos clarificat perpetuo fouet,
nec quos deseruit perpetuo premit.
_II_
PALLADIVS
_356. Orpheus_
THREICIVS quondam uates fide creditur canora
mouisse sensus tristium ferarum
atque amnis tenuisse uagos, sed et alites uolantis,
et surda cantu concitasse saxa,
suauisonaeque modos testudinis arbores secutae
umbram feruntur praebuisse uati.
scilicet haud potuit, quae sunt sine, permouere, sensu
(finxere docti fabulam poetae),
sed placidis hominum dictis fera corda mitigauit
doctaque uitam uoce temperauit;
iustitiam docuit, coetu uaga congregauit uno,
moresque agrestis expoliuit Orpheus.
_III_
_357. Vergil Distichs_
_(a) Palladius. _
CONDITVS hic ego sum, cuius modo rustica Musa
per siluas, per rus uenit ad arma uirum.
_(b) Vomanius. _
A siluis ad agros, ab agris ad proelia uenit
Musa Maroneo nobilis ingenio.
_(c) Maximinus. _
Carminibus pecudes et rus et bella canendo
nomen inexstinctum Vergilius merui.
_IV_
_358. Vergil Quatrains_
_(a) Asclepiadius. _
SICANIVS uates siluis, Ascraeus in aruis,
Maeonius bellis ipse poeta fui.
Mantua se uita praeclari iactat alumni,
Parthenope famam morte Maronis habet.
_(b) Vitalis. _
Prima mihi Musa est sub fagi Tityrus umbra.
ad mea nauus humum iussa colonus arat.
proeliaque expertos cecini Troiana Latinos;
perque meos cineres inclita Parthenope.
_(c) Euphorbius. _
Romuleum Sicula qui fingit carmen auena
ruricolasque docet qua ratione serant,
quique Latinorum memorat fera bella Phrygumque,
hic cubat, hic meruit perpetuam requiem.
ANONYMOUS
circa 400 A. D. (? ).
_359. Carpe Diem_
CONVIVAE, tetricas hodie secludite curas,
ne maculent niueum nubila corda diem:
omnia sollicitae uertantur murmura mentis,
ut uacet indomitum pectus amicitiae.
non semper gaudere licet: fugit hora, iocemur:
difficile est fatis subripuisse diem.
_360. Epithalamium_
ITE, uerecundo coniungite foedera lecto
atque Cupidineos discite ferre iocos;
alliget amplexus tenerorum mater Amorum,
quae regit Idalium, quae Cnidon alma regit,
concordisque tegens cum maiestate benigna
constituat, patres et cito reddat auos.
_361. The Grave of Nymphius_
NYMPHIVS aeterno deuinctus membra sopore
hic situs est, caelo mens pia perfruitur.
mens uidet astra, quies tumuli conplectitur artus,
calcauit tristis sancta fides tenebras.
te tua pro meritis uirtutis ad astra uehebat
intuleratque alto debita fama polo.
immortalis eris, nam multa laude uigebit
uiuax uenturos gloria per populos.
te coluit proprium prouincia cuncta parentem,
optabant uitam publica uota tuam.
exseruere tuo quondam data munera sumptu
plaudentis populi gaudia per cuneos.
concilium procerum per te patria alma uocauit
seque tuo duxit sanctius ore loqui.
publicus orbatas modo luctus conficit urbis
confusique sedent, anxia turba, patres,
ut capite erepto torpentia membra rigescunt,
ut grex amisso principe maeret iners.
parua tibi, coniunx, magni solaria luctus
hunc tumuli titulum maesta Serena dicat.
haec indiuidui semper comes addita fulcri
unanimam tibi se lustra per octo dedit.
dulcis uita fuit tecum: comes anxia lucem
aeternam sperans hanc cupit esse breuem.
_362. Roses and Thorns_
QVIS deus hoc medium uallauit uepribus aurum,
iussit et inclusam sentibus esse rosam?
aspicite ut magni coeant in foedus amantes:
Martem spina refert, flos Veneris speculum est.
quid tibi cum magnis, puer, est, lasciue, sagittis?
hoc melius telo pungere corda potes!
nec flammas quaeras, sit ut alti pectoris ignis,
set tibi tormentum praebeat ista facis.
pallens herba rubet: color est hic semper amantum;
tam fugitiua rosa est quam fugitiuus amor
nam quod floricomis gaudet lasciua metallis,
aurum significat uilius esse rosa.
SVLPICIVS LVPERCVS SERVASIVS IVNIOR
circa 400 A. D. (? ).
_363. The Work of Time_
OMNE quod Natura parens creauit,
quamlibet firmum uideas, labascit:
tempore ac longo fragile et caducum
soluitur usu.
amnis insueta solet ire ualle.
mutat et rectos uia certa cursus,
rupta cum cedit male pertinaci
ripa fluento.
decidens scabrum cauat unda tofum,
ferreus uomis tenuatur agris,
splendet adtrito digitos honorans
anulus auro.
_364. On Avarice_
HEV misera in nimios hominum petulantia census!
caecus inutilium quo ruit ardor opum,
auri dira fames et non expleta libido,
ferali pretio uendat ut omne nefas?
sic latebras Eriphyla uiri patefecit, ubi aurum
accepit, turpis materiam sceleris;
sic quondam Acrisiae in gremium per claustra puellae
corruptore auro fluxit adulterium.
o quam mendose uotum insaturabile habendi
imbuit infami pectora nostra malo!
quamlibet immenso diues uigil incubet auro,
aestuat augendae dira cupido rei.
heu mala paupertas numquam locupletis auari.
dum struere inmodice quod tenet optat, eget.
quis metus huic legum quaeue est reuerentia ueri?
crescentis nummi si mage cura subest,
cognatorum animas promptum est fratrumque cruorem
fundier: affectus uincit auara fames.
diuitis est semper fragilis male quaerere gazas:
nulla huic in lucro cura pudoris erit.
istud templorum damno excidioque requirit;
hoc caelo iubeas ut petat: inde petet.
mirum ni pulcras artis Romana iuuentus
discat et egregio sudet in eloquio,
ut post iurisonae famosa stipendia linguae
barbaricae ingeniis anteferantur opes?
set tamen ex cultu adpetitur spes grata nepotum?
saltim istud nostri forsan honoris habent?
at qui sunt, quos propter honestum rumpere foedus
audeat inlicite pallida auaritia?
Romani sermonis egent, ridendaque uerba
frangit ad horrificos turbida lingua sonos.
ambusti torris species exesaque saeclo:
rapta putes priscis corpora de tumulis!
perplexi crines, frons improba, tempora pressa,
exstantes malae deficiente gena,
simantur uietae pando sinuamine nares,
territat os nudum caesaque labra tument.
defossum in uentrem propulso pondere tergum
frangitur et uacuo crure tument genua.
discolor in manibus species, ac turpius illud,
quod cutis obscure pallet in inuidiam.
CLAVDIVS CLAVDIANVS
fl. 400 A. D.
_365. An Eagle of Roman Song_
PARVOS non aquilis fas est educere fetus
ante fidem solis iudiciumque poli.
nam pater, excusso saluit cum tegmine proles
ouaque maternus rupit hiulca tepor,
protinus implumis conuertit ad aethera nidos
et recto flammas imperat ore pati.
consulit ardentis radios et luce magistra
natorum uiris ingeniumque probat.
degenerem refugo torsit qui lumine uisum,
unguibus hunc saeuis ira paterna ferit.
exploratores oculis qui pertulit ignis
sustinuitque acie nobiliore diem,
nutritur uolucrumque potens et fulminis heres,
gesturus summo tela trisulca Ioui.
me quoque Pieriis temptatum saepius antris
audet magna suo mittere Roma deo.
iam dominas auris, iam regia tecta meremur
et chelys Augusto iudice nostra sonat.
_366.
A Council of War--and War_
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui
lasciuique senes, quibus est insignis edendi
gloria corruptasque dapes uariasse decorum,
qui uentrem inuitant pretio traduntque palato
sidereas Iunonis auis et si qua loquendi
gnara coloratis uiridis defertur ab Indis,
quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam
ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis,
non freta longinquis Maeotia piscibus explent.
uestis odoratae studium; laus maxima risum
per uanos mouisse sales minimeque uiriles
munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa
serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas,
solliciti scaenae; Romam contemnere sueti
mirarique suas (quas Bosphorus obruat! ) aedis;
saltandi dociles aurigarumque periti.
pars humili de plebe duces; pars compede suras
cruraque signati nigro liuentia ferro
iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet
seque suo prodat titulo. sed prima potestas
Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.
dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi
iuris et admoto qui temperet omnia fumo,
feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.
considunt apices gemini dicionis Eoae,
hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga,
seruitio, non arte pares, hic saepius emptus,
alter ad Hispanos nutritus uerna penatis.
ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis
consulerent tantisque darent solacia morbis,
obliti subito Phrygiae bellisque relictis
ad solitos coepere iocos et iurgia Circi
tendere. nequiquam magna confligitur ira,
quis melius uibrata puer uertigine molli
membra rotet, uerrat quis marmora crine supino,
quis magis enodis laterum detorqueat artus,
quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet.
hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus,
his necdum commissa choro cantatur Agaue.
increpat Eutropius: non haec spectacula tempus
poscere; nunc alias armorum incumbere curas;
se satis Armenio fessum pro limite cingi
nec tantis unum subsistere posse periclis;
ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant:
qualis pauperibus nutrix inuisa puellis
assidet et tela communem quaerere uictum
rauca monet; festis illae lusisse diebus
orant et positis aequaeuas uisere pensis,
irataeque operi iam lasso pollice fila
turbant et teneros detergent stamine fletus.
emicat extemplo cunctis trepidantibus audax
crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum
aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno
uinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.
acer in absentis linguae iactator, abundans
corporis exiguusque animi, doctissimus artis
quondam lanificae: moderator pectinis unci
non alius lanam purgatis sordibus aeque
praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam
uellera per tenuis ferri producere rimas.
tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,
non septem uasto quatiens umbone iuuencos,
sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili
inter anus interque colos onerauerat, aluum.
adsurgit tandem uocemque expromit anhelam:
'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus
femineis clausi thalamis patimurque periclum
gliscere desidia? grauiorum turba malorum
texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.
me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis
ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis,
inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem
qui grauat efficiam leuiorem pondere lanae;
Tarbigilum timidum desertoresque Gruthungos
ut miseras populabor ouis et pace relata
pristina restituam Phrygias ad stamina matres. '
his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens
concilii clamor, qualis resonantibus olim
exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus
aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.
protinus excitis iter inremeabile signis
adripit infaustoque iubet bubone moueri
agmina Mygdonias mox impletura uolucris.
pulcer et urbanae cupiens exercitus umbrae,
assiduus ludis, auidus splendere lauacris
nec soles imbrisue pati multumque priori
dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,
dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe
sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.
cum duce mutatae uires. Byzantia robur
fregit luxuries Ancyranique triumphi.
non peditem praecedit eques; non commoda castris
eligitur regio; uicibus custodia nullis
aduigilat uallo; non explorantur eundae
uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt
ordine: confusi passim per opaca uagantur
lustra, per ignotas angusto tramite uallis.
sic uacui rectoris equi, sic orba magistro
fertur in abruptum casu, non sidere, puppis;
sic ruit in rupes amisso pisce sodali
belua, sulcandas qui praeuius edocet undas
inmensumque pecus paruae moderamine caudae
temperat et tanto coniungit foedera monstro;
illa natat rationis inops et caeca profundi;
iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti
palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.
Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis
spe nutrire leuis improuisusque repente,
dum grauibus marcent epulis hostique catenas
inter uina crepant, largo sopita Lyaeo
castra subit. pereunt alii, dura membra cubili
tarda leuant; alii leto iunxere soporem;
ast alios uicina palus sine more ruentis
excipit et cumulis inmanibus aggerat undas.
ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat
sudanti tremibundus equo: qui pondere postquam
decidit, implicitus limo cunctantia pronus
per uada reptabat. caeno subnixa tenaci
mergitur et pingui suspirat corpore moles
more suis, dapibus quae iam deuota futuris
turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco
armatur cingitque sinus secumque uolutat
quas figat uerubus partis, quae frusta calenti
mandet aquae quantoque cutem distendat echino:
flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu;
contexit uarius penetrans Chalcedona nidor.
ecce leuis frondes a tergo concutit aura:
credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror
impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem
integer et sola formidine saucius efflat.
quis tibi tractandos pro pectine, degener, ensis,
quis solio campum praeponere suasit auito?
quam bene texentum laudabas carmina tutus
et matutinis pellebas frigora mensis!
hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas,
tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.
iam uaga pallentem densis terroribus aulam
fama quatit; stratas acies, deleta canebat
agmina, Maeonios foedari caedibus agros,
Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni
Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum
in Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.
sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,
sunt qui correptis ratibus terraque marique
aduentare ferant; geminantur uera pauoris
ingenio: longe spectari e puppibus urbis
accensas, lucere fretum uentoque citatas
omnibus in pelago uelis haerere fauillas.
_367. The Marriage of Honorius and Maria_
HAVSERAT insolitos promissae uirginis ignis
Augustus primoque rudis flagrauerat aestu;
nec nouus unde calor nec quid suspiria uellent,
nouerat incipiens et adhuc ignarus amandi.
non illi uenator equus, non spicula curae,
non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat
in uulnus quod fixit Amor. quam saepe medullis
erupit gemitus! quotiens incanduit ore
confessus secreta rubor nomenque beatum
iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae
praeparat, et pulcros, Mariae sed luce minores,
eligit ornatus, quidquid uenerabilis olim
Liuia diuorumque nurus gessere superbae.
incusat spes aegra moras longique uidentur
stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe.
Scyria sic tenerum uirgo flammabat Achillem
fraudis adhuc expers bellatricisque docebat
ducere fila manus et, mox quos horruit Ide,
Thessalicos roseo nectebat pollice crinis.
haec etiam queritur secum: 'quonam usque uerendus
cunctatur mea uota socer? quid iungere differt
quam pepigit, castasque preces implere recusat?
non ego luxuriem regum moremque secutus
quaesiui uultum thalamis, ut nuntia formae
lena per innumeros iret pictura penatis,
nec uariis dubium thalamis laturus amorem
ardua commisi falsae conubia cerae.
non rapio praeceps alienae foedera taedae,
sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta
mandatis uno materni sanguinis ortu
communem partitur auum. fastidia supplex
deposui gessique procum; de limine sacro
oratum misi proceres, qui proxima nobis
iura tenent. fateor, Stilicho, non parua poposci,
sed certe mereor princeps hoc principe natus,
qui sibi te generum fraterna prole reuinxit,
cui Mariam debes. faenus mihi solue paternum,
redde suos aulae. mater fortasse rogari
mollior. o patrui germen, cui nominis heres
successi, sublime decus torrentis Hiberi,
stirpe soror, pietate parens, tibi creditus infans
inque tuo creui gremio partuque remoto
tu potius Flacilla mihi. quid diuidis ergo
pignora? quid iuueni natam non reddis alumno?
optatusne dies aderit? dabiturne iugalis
nox umquam? '
tali solatur uulnera questu.
risit Amor placidaeque uolat trans aequora matri
nuntius et totas iactantior explicat alas.
mons latus Ionium Cypri praeruptus obumbrat,
inuius humano gressu, Phariumque cubile
Proteos et septem despectat cornua Nili.
hunc neque canentes audent uestire pruinae
nec uenti pulsare, timent hunc laedere nimbi;
Luxuriae Venerique uacat. pars acrior anni
exsulat; aeterni patet indulgentia ueris.
in campum se fundit apex; hunc aurea saepes
circuit et fuluo defendit prata metallo.
Mulciber, ut perhibent, his oscula coniugis emit
moenibus et talis uxorius obtulit arces.
intus rura micant, manibus quae subdita nullis
perpetuum florent, Zephyro contenta colono,
umbrosumque nemus, quo non admittitur ales,
ni probet ante suos diua sub iudice cantus:
quae placuit, fruitur ramis; quae uicta, recedit.
uiuunt in Venerem frondes omnisque uicissim
felix arbor amat; nutant ad mutua palmae
foedera, populeo suspirat populus ictu
et platani platanis alnoque adsibilat alnus.
labuntur gemini fontes, hic dulcis, amarus
alter et infusis corrumpens mella uenenis,
unde Cupidineas armari fama sagittas.
mille pharetrati ludunt in margine fratres,
ore pares, aeuo similes, gens mollis Amorum.
hos Nymphae pariunt, illum Venus aurea solum
edidit. ille deos caelumque et sidera cornu
temperat et summos dignatur figere reges;
hi plebem feriunt. nec cetera numina desunt.
hic habitat nullo constricta Licentia nodo
et flecti faciles Irae uinoque madentes
Excubiae Lacrimaeque rudes et gratus amantum
Pallor et in primis titubans Audacia furtis
iucundique Metus et non secura Voluptas;
et lasciua uolant leuibus Periuria uentis.
quos inter petulans alta ceruice Iuuentas
excludit Senium luco procul.
atria diuae
permutant radios siluaque obstante uirescunt.
Lemnius haec etiam gemmis exstruxit et auro
admiscens artem pretio trabibusque smaragdi
supposuit caesas hyacinthi rupe columnas.
beryllo paries et iaspide lubrica surgunt
limina despectusque solo calcatur achates.
in medio glaebis redolentibus area diues
praebet odoratas messis; hic mitis amomi,
hic casiae matura seges, Panchaeaque turgent
cinnama, nec sicco frondescunt uimina costo
tardaque sudanti prorepunt balsama riuo.
quo postquam delapsus Amor longasque peregit
penna uias, alacer passuque superbior intrat.
caesariem tunc forte Venus subnixa corusco
fingebat solio. dextra laeuaque sorores
stabant Idaliae: largos haec nectaris imbris
irrigat, haec morsu numerosi dentis eburno
multifidum discrimen arat; sed tertia retro
dat uarios nexu nec iusto diuidit orbis
ordine neglectam partem studiosa relinquens:
plus error decuit. speculi nec uultus egebat
iudicio; similis tecto monstratur in omni
et rapitur, quocumque uidet, dum singula cernit
seque probat. nati uenientis conspicit umbram
ambrosioque sinu puerum complexa ferocem
'quid tantum gauisus? ' ait; 'quae proelia sudas,
improbe? quis iacuit telis? iterumne Tonantem
inter Sidonias cogis mugire iuuencas?
an Titana domas? an pastoralia Lunam
rursus in antra uocas? durum magnumque uideris
debellasse deum. '
suspensus in oscula matris
ille refert: 'Laetare, parens; inmane tropaeum
rettulimus, nostrum iam sensit Honorius arcum.
scis Mariam patremque ducem, qui cuspide Gallos
Italiumque fouet, nec te praeclara Serenae
fama latet. propera; regalibus adnue uotis:
iunge toros. '
gremio natum Cytherea remouit
et crinis festina ligat peplumque fluentem
adleuat et blando spirantem numine ceston
cingitur, impulsos pluuiis quo mitigat amnis,
quo mare, quo uentos irataque fulmina soluit.
ut stetit ad litus, paruos adfatur alumnos:
'heus! quis erit, pueri, uitreas qui lapsus in undas
huc rapidum Tritona uocet, quo uecta per altum
deferar? haud umquam tanto mihi uenerit usu.
sacri, quos petimus, thalami. pernicius omnes
quaerite, seu concha Libycum circumsonat aequor,
Aegaeas seu frangit aquas. quicumque repertum
duxerit, aurata donabitur ille pharetra. '
dixerat et sparsi diuisa plebe feruntur
exploratores pelagi. sub fluctibus ibat
Carpathiis Triton obluctantemque petebat
Cymothoen. timet illa ferum seseque sequenti
subripit et duris elabitur uda lacertis.
'heus', inquit speculatus Amor, 'non uestra sub imis
furta tegi potuere uadis. accingere nostram
uecturus dominam: pretium non uile laboris
Cymothoen facilem, quae nunc detrectat, habebis.
hac mercede ueni. '
prorupit gurgite toruus
semifer; undosi uerrebant bracchia crines;
hispida tendebant bifido uestigia cornu,
qua pistrix commissa uiro. ter pectora mouit;
iam quarto Paphias tractu sulcabat harenas.
umbratura deam retro sinuatur in arcum
belua; tum uiuo squalentia murice terga
purpureis mollita toris: hoc nauigat antro
fulta Venus; niueae delibant aequora plantae.
prosequitur uolucer late comitatus Amorum
tranquillumque choris quatitur mare. serta per omnem
Neptuni dispersa domum Cadmeia ludit
Leucothoe, frenatque rosis delphina Palaemon;
alternas uiolis Nereus interserit algas;
canitiem Glaucus ligat inmortalibus herbis.
nec non et uariis uectae Nereides ibant
audito rumore feris (hanc pisce soluto
subleuat Oceani monstrum Tartesia tigris;
hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas
trux aries; haec caeruleae suspensa leaenae
innatat; haec uiridem trahitur complexa iuuencum),
certatimque nouis onerant conubia donis.
cingula Cymothoe, rarum Galatea monile
et grauibus Psamathe bacis diadema ferebat
intextum, Rubro quas legerat ipsa profundo.
mergit se subito uellitque corallia Doto;
uimen erat dum stagna subit; processerat undis:
gemma fuit.
nudae Venerem cinxere cateruae
plaudentesque simul tali cum uoce sequuntur:
'hos Mariae cultus, haec munera nostra precamur
reginae regina feras. dic talia numquam
promeruisse Thetin nec cum soror Amphitrite
nostro nupta Ioui. deuotum sentiat aequor,
agnoscat famulum uirgo Stilichonia pontum.
uictricis nos saepe ratis classemque paternam
ueximus, attritis cum tenderet ultor Achiuis. '
iam Ligurum terris spumantia pectora Triton
adpulerat lassosque fretis extenderat orbis.
continuo sublime uolans ad moenia Gallis
condita, lanigeri suis ostentantia pellem,
peruenit. aduentu Veneris pulsata recedunt
nubila, clarescunt puris Aquilonibus Alpes.
laetaturque tamen; Mauortia signa rubescunt
floribus et subitis animantur frondibus hastae.
illa suum dictis adfatur talibus agmen:
'Gradiuum, nostri comites, arcete parumper,
ut soli uacet aula mihi. procul igneus horror
thoracum, gladiosque tegat uagina minacis.
stent bellatrices aquilae saeuique dracones;
fas sit castra meis hodie succumbere signis.
tibia pro lituis et pro clangore tubarum
molle lyrae festumque canant. epulentur ad ipsas
excubias; mediis spirent crateres in armis.
laxet terribilis maiestas regia fastus
et sociam plebem non indignata potestas
confundat turbae proceres. soluantur habenis
gaudia nec leges pudeat ridere seueras.
'tu festas, Hymenaee, facis, tu, Gratia, flores
elige, tu geminas, Concordia, necte coronas.
uos, pennata cohors, quo quemque uocauerit usus,
diuisa properate manu, neu marceat ulla
segnities: alii funalibus ordine ductis
plurima uenturae suspendite lumina nocti;
hi nostra nitidos postis obducere myrto
contendant; pars nectareis adspergite tecta
roribus et flamma lucos adolete Sabaeos;
pars infecta croco uelamina lutea Serum
pandite Sidoniasque solo praesternite uestis.
ast alii thalamum docto componite textu;
stamine gemmato picturatisque columnis
aedificetur apex, qualem non Lydia diues
erexit Pelopi nec quem struxere Lyaeo
Indorum spoliis et opaco palmite Bacchae.
illic exuuias omnis cumulate parentum:
quidquid auus senior Mauro uel Saxone uictis,
quidquid ab innumeris socio Stilichone tremendus
quaesiuit genitor bellis, quodcumque Gelonus
Armeniusue dedit; quantum crinita sagittis
attulit extremo Meroe circumflua Nilo;
misit Achaemenio quidquid de Tigride Medus,
cum supplex emeret Romanam Parthia pacem.
nobilibus gazis opibusque cubilia surgant
barbaricis; omnes thalamo conferte triumphos. '
sic ait et sponsae petit improuisa penatis.
illa autem secura tori taedasque parari
nescia diuinae fruitur sermone parentis
maternosque bibit mores exemplaque discit
prisca pudicitiae, Latios nec uoluere libros
desinit aut Graios, ipsa genetrice magistra,
Maeonius quaecumque senex aut Thracius Orpheus
aut Mytilenaeo modulatur pectine Sappho
(sic Triuiam Latona monet; sic mitis in antro
Mnemosyne docili tradit praecepta Thaliae):
cum procul augeri nitor et iucundior aer
attonitam lustrare domum fundique comarum
gratus odor. mox uera fides numenque refulsit.
cunctatur stupefacta Venus; nunc ora puellae
flammea, nunc niueo miratur uertice matrem.
haec modo crescenti, plenae par altera lunae:
adsurgit ceu forte minor sub matre uirenti
laurus et ingentis ramos olimque futuras
promittit iam parua comas; uel flore sub uno
ceu geminae Paestana rosae per iugera regnant:
haec largo matura die saturataque uernis
roribus indulget spatio; latet altera nodo
nec teneris audet foliis admittere soles.
adstitit et blande Mariam Cytherea salutat:
'salue sidereae proles augusta Serenae,
magnorum suboles regum parituraque reges:
te propter Paphias sedis Cyprumque reliqui,
te propter libuit tantos explere labores
et tantum transnare maris, ne uilior ultra
priuatos paterere lares neu tempore longo
dilatos iuuenis nutriret Honorius ignis.
accipe fortunam generis, diadema resume,
quod tribuas natis, et in haec penetralia rursus,
unde parens progressa, redi. fac nulla subesse
uincula cognatae: quamuis aliena fuisses
principibus, regnum poteras hoc ore mereri.
quae propior sceptris facies? qui dignior aula
uultus erat? non labra rosae, non colla pruinae,
non crinis aequant uiolae, non lumina flammae.
quam iuncti leuiter sese discrimine confert
umbra supercilii! miscet quam iusta pudorem
temperies nimio nec sanguine candor abundat!
Aurorae uincis digitos umerosque Dianae;
ipsam iam superas matrem. si Bacchus amator
dotali potuit caelum signare corona,
cur nullis uirgo redimitur pulcrior astris?
iam tibi molitur stellantia serta Bootes
inque decus Mariae iam sidera parturit aether.
o digno nectenda uiro tantique per orbem
consors imperii! iam te uenerabitur Hister;
nomen adorabunt Thulani; Rhenus et Albis
seruiet; in medios ibis regina Sygambros.
quid numerem gentis Atlanteosque recessus
oceani? toto pariter donabere mundo. '
dixit et ornatus, dederant quos nuper ouantes
Nereides, collo membrisque micantibus aptat.
ipsa caput distinguit acu, substringit amictus;
flammea uirgineis accommodat ipsa capillis.
ante fores iam pompa sonat, pilentaque sacra
praeradiant ductura nurum. calet obuius ire
iam princeps tardumque cupit discedere solem:
nobilis haud aliter sonipes, quem primus amoris
sollicitauit odor, tumidus quatiensque decoras
curuata ceruice iubas Pharsalia rura
peruolat et notos hinnitu flagitat amnis
naribus accensis; mulcet fecunda magistros
spes gregis et pulcro gaudent armenta marito.
candidus interea positis exercitus armis
exsultat socerum circa; nec signifer ullus
nec miles pluuiae flores dispergere ritu
cessat purpureoque ducem perfundere nimbo.
haec quoque uelati lauro myrtoque canebant:
'diue parens, seu te complectitur axis Olympi,
seu premis Elysias, animarum praemia, uallis,
en promissa tibi Stilicho iam uota peregit;
iam gratae rediere uices; cunabula pensat;
acceptum reddit thalamum, natoque reponit
quod dederat genitor. numquam te, sancte, pigebit
iudicii nec te pietas suprema fefellit.
dignus cui leges, dignus cui pignora tanti
principis et rerum commendarentur habenae.
dicere possemus quae proelia gesta sub Haemo
quaeque cruentarint fumantem Strymona pugnae,
quam notus clipeo, quanta ui fulminet hastam,
ni prohiberet Hymen. quae tempestiua relatu,
nunc canimus. quis consilio, quis iuris et aequi
nosse modum melior? quod semper dissilit, in te
conuenit, ingenio robur, prudentia marti.
fronte quis aequali? quem sic Romana decerent
culmina? sufficerent tantis quae pectora curis?
stes licet in populo, clamet quicumque uidebit:
hic est, hic Stilicho! sic se testatur et offert
celsa potestatis species, non uoce feroci,
non alto simulata gradu, non improba gestu.
affectant alii quidquid fingique laborant,
hoc donat natura tibi. pudor emicat una
formosusque rigor uultusque auctura uerendos
canities festina uenit. cum sorte remota
contingat senio grauitas uiresque iuuentae,
utraque te cingit propriis insignibus aetas.
ornatur Fortuna uiro. non ulla nocendi
tela nec infecti iugulis ciuilibus enses.
non odium terrore moues nec frena resoluit
gratia; diligimus pariter pariterque timemus.
ipse metus te noster amat, iustissime legum
arbiter, egregiae pacis fidissime custos,
optime ductorum, fortunatissime patrum.
plus iam, plus domino cuncti debere fatemur,
quod gener est, inuicte, tuus. uincire corona;
insere te nostris contempto iure choreis.
sic puer Eucherius superet uirtute parentem;
aurea sic uideat similis Thermantia taedas;
sic uterus crescat Mariae; sic natus in ostro
paruus Honoriades genibus considat auitis. '
_368. The Recluse_
FELIX, qui propriis aeuum transegit in aruis,
ipsa domus puerum quem uidet, ipsa senem,
qui baculo nitens in qua reptauit harena
unius numerat saecula longa casae.
ilium non uario traxit fortuna tumultu,
nec bibit ignotas mobilis hospes aquas.
non freta mercator tremuit, non classica miles,
non rauci lites pertulit ille fori.
indocilis rerum, uicinae nescius urbis,
adspectu fruitur liberiore poli.
frugibus alternis, non consule computat annum:
autumnum pomis, uer sibi flore notat.
idem condit ager soles idemque reducit,
metiturque suo rusticus orbe diem,
ingentem meminit paruo qui germine quercum
aequaeuumque uidet consenuisse nemus,
proxima cui nigris Verona remotior Indis
Benacumque putat litora Rubra lacum.
sed tamen indomitae uires firmisque lacertis
aetas robustum tertia cernit auum.
erret et extremos alter scrutetur Hiberos:
plus habet hic uitae, plus habet ille uiae.
_369. Epistle to Serena_
ORPHEA cum primae sociarent omina taedae
ruraque compleret Thracia festus Hymen,
certauere ferae picturataeque uolucres,
dona suo uati quae potiora darent,
quippe antri memores, cautes ubi saepe sonorae
praebuerant dulci mira theatra lyrae.
Caucasio crystalla ferunt de uertice lynces,
grypes Hyperborei pondera fulua soli.
furatae Veneris prato per inane columbae
florea conexis serta tulere rosis,
fractaque flebilium ramis electra sororum
cycnus oloriferi uexit ab amne Padi,
et Nilo Pygmaea grues post bella remenso
ore legunt Rubri germina cara maris.
uenit et extremo Phoenix longaeuus ab Euro
adportans unco cinnama rara pede.
nulla auium pecudumque fuit quae ferre negaret
uectigal meritae conubiale lyrae.
tunc opibus totoque Heliconis sedula regno
ornabat propriam Calliopea nurum.
ipsam praeterea dominam stellantis Olympi
ad nati thalamos ausa rogare parens.
