rerum opifex hic,
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
Oxford Book of Latin Verse
Narcissus_
FVRITIS, procaces Naides,
amore saeuo et irrito:
ephebus iste flos erit.
_338. Dedication of a Mirror_
LAIS anus Veneri speculum dico: dignum habeat se
aeterna aeternum forma ministerium.
at mihi nullus in hoc usus, quia cernere talem
qualis sum nolo, qualis eram nequeo.
_339. The Graves of a Household_
_i_
_His Wife_
HACTENVS ut caros, ita iusto funere fletos
functa piis cecinit nenia nostra modis.
nunc, dolor atque cruces nec contrectabile fulmen,
coniugis ereptae mors memoranda mihi.
nobilis a proauis et origine clara senatus,
moribus usque bonis clara Sabina magis,
te iuuenis primis luxi deceptus in annis
perque nouem caelebs te fleo olympiadas.
nec licet obductum senio sopire dolorem:
semper crudescit nam mihi poena recens.
admittunt alii solacia temporis aegri:
haec grauiora facit uulnera longa dies.
torqueo deceptos ego uita caelibe canos,
quoque magis solus, hoc mage maestus ago.
uolnus alit, quod muta domus silet et torus alget,
quod mala non cuiquam, non bona participo.
maereo, si coniunx alii bona, maereo contra,
si mala: ad exemplum tu mihi semper ades.
tu mihi crux ab utraque uenis, siue est mala, quod tu
dissimilis fueris, seu bona, quod similis.
non ego opes cassas et inania gaudia plango,
sed iuuenis iuueni quod mihi rapta uiro:
laeta, pudica, grauis, genus inclita et inclita forma,
o dolor atque decus coniugis Ausonii;
quae modo septenos quater inpletura Decembris,
liquisti natos, pignora nostra, duos.
illa fauore dei, sicut tua uota fuerunt,
florent, optatis accumulata bonis.
et precor ut uigeant tandemque superstite utroque
nuntiet hoc cineri nostra fauilla tuo.
_ii_
_His Father-in-law_
Desinite, o ueteres, Calpurnia nomina, Frugi
ut proprium hoc uestrae gentis habere decus:
nec solus semper censor Cato nec sibi solus
iustus Aristides his placeant titulis.
nam sapiens quicumque fuit uerumque fidemque
qui coluit, comitem se tibi, Censor, agat.
tu grauis et comis cum iustitiaque remissus,
austeris doctus iungere temperiem.
tu non adscito tibi me nec sanguine iuncto
optasti nostras consociare domos.
nempe aliqua in nobis morum simulacra tuorum
effigies nostri praebuit ingenii:
aut iam Fortunae sic se uertigo rotabat,
ut pondus fatis tam bona uota darent.
si quid apud manis sentis, fouet hoc tibi mentem,
quod fieri optaras, id uoluisse deum.
_iii_
_His Aunt_
Et amita Veneria properiter obiit,
cui breuia melea modifica recino:
cinis ita placidulus adoperiat eam
locaque tacita celeripes Erebi adeat.
_340. An Epitaph for his Father_
NOMEN ego Ausonius, non ultimus arte medendi
et, mea si nosses tempora, primus eram.
uicinas urbis colui patriaque domoque,
Vasates patria, sed lare Burdigalam.
curia me duplex et uterque senatus habebat
muneris exsortem, nomine participem.
non opulens nec egens, parcus sine sordibus egi:
uictum habitum mores semper inempta habui.
sermone inpromptus Latio, uerum Attica lingua
suffecit culti uocibus eloquii.
optuli opem cunctis poscentibus artis inemptae
officiumque meum cum pietate fuit.
iudicium de me studui praestare bonorum:
ipse mihi numquam, iudice me, placui.
officia in multos diuerso debita cultu
personis meritis tempore distribui.
litibus abstinui: non auxi, non minui rem:
indice me nullus, set neque teste perit.
inuidi numquam: cupere atque ambire refugi:
iurare aut falsum dicere par habui.
factio me sibi non, non coniuratio iunxit:
sincero colui foedere amicitias.
felicem sciui, non qui quod uellet haberet,
set qui per fatum non data non cuperet.
non occursator, non garrulus, obuia cernens
ualuis et uelo condita non adii.
famam, quae posset uitam lacerare bonorum,
non finxi et, ueram si scieram, tacui.
ira procul, spes uana procul, procul anxia cura
inque bonis hominum gaudia falsa procul.
uitati coetus eiuratique tumultus
et semper fictae principum amicitiae.
deliquisse nihil numquam laudem esse putaui
atque bonos mores legibus antetuli.
irasci promptus properaui condere motum
atque mihi poenas pro leuitate dedi.
coniugium per lustra nouem sine crimine concors
unum habui: natos quattuor edidimus.
prima obiit lactans: at qui fuit ultimus aeui,
pubertate rudi non rudis interiit.
maximus ad summum columen peruenit honorum,
praefectus Gallis et Libyae et Latio,
tranquillus, clemens, oculis uoce ore serenus,
in genitore suo mente animoque pater.
huius ego et natum et generum pro consule uidi:
consul ut ipse foret, spes mihi certa fuit.
matronale decus possedit filia, cuius
egregia et nuptae laus erat et uiduae.
quae nati generique et progeneri simul omnium
multiplici inlustris uidit honore domos.
ipse nec affectans nec detrectator honorum
praefectus magni nuncupor Illyrici.
haec me fortunae larga indulgentia suasit
numine adorato uitae obitum petere,
ne fortunatae spatium inuiolabile uitae
fatali morsu stringeret ulla dies.
optinui auditaeque preces: spem uota timorem
sopitus placido fine relinquo aliis.
inter maerentis, sed non ego maestus, amicos
dispositis iacui funeris arbitriis.
nonaginta annos, baculo sine, corpore toto
exegi, cunctis integer officiis.
haec quicumque leges, non aspernabere fari:
talis uita tibi qualia uota mihi.
_341. In Memory of his Teacher, Nepotianus_
FACETE, comis, animo iuuenali senex,
cui felle nullo, melle multo mens madens
aeuum per omne nil amarum miscuit,
medulla nostri, Nepotiane, pectoris:
tam seriorum quam iocorum particeps,
taciturne, Amyclas ut silendo uiceris,
te fabulantem non Vlixes linqueret,
liquit canentis qui melodas uirgines:
probe et pudice, parce, frugi, abstemie:
facunde, nulli rhetorum cedens stilo,
et disputator ad Cleanthen stoicus,
Scaurum Probumque corde callens intimo
et Epirote Cinea memor magis:
sodalis et conuictor, hospes iugiter,
parum quod hospes, mentis agitator meae.
consilia nullus mente tam pura dedit
uel altiore conditu texit data.
honore gesti praesidatus inclitus,
decies nouenas functus annorum uices,
duos relinquens liberos, mortem oppetis,
dolore multo quam tuorum tam meo.
_342. Epitaphs of Heroes_
_i_
_Menelaus_
FELIX o Menelae, deum cui debita sedes
decretumque piis manibus Elysium,
Tyndareo dilecte gener, dilecte Tonanti,
coniugii uindex, ultor adulterii,
aeterno pollens aeuo aeternaque iuuenta
nec leti passus tempora nec senii.
_ii_
_Deiphobus_
PRODITVS ad poenam sceleratae fraude Lacaenae
et deformato corpore Deiphobus
non habeo tumulum, nisi quem mihi uoce uocantis
et pius Aeneas et Maro conposuit.
_343. In Tumulo Hominis Felicis_
SPARGE mero cineres bene olentis et unguine nardi,
hospes, et adde rosis balsama puniceis.
perpetuum mihi uer agit inlacrimabilis urna
et commutaui saecula, non obii.
nulla mihi ueteris perierunt gaudia uitae,
seu meminisse putes omnia siue nihil.
_344. To his Villa_
SALVE, herediolum, maiorum regna meorum,
quod proauus, quod auus, quod pater excoluit,
quod mihi iam senior properata morte reliquit:
eheu nolueram tam cito posse frui!
iusta quidem series patri succedere, uerum
esse simul dominos gratior ordo piis.
nunc labor et curae mea sunt: sola ante uoluptas
partibus in nostris, cetera patris erant.
paruum herediolum, fateor: set nulla fuit res
parua umquam aequanimis, adde etiam unanimis.
ex animo rem stare aequo puto, non animum ex re.
cuncta cupit Croesus, Diogenes nihilum.
spargit Aristippus mediis in Syrtibus aurum:
aurea non satis est Lydia tota Midae.
cui nullus finis cupiendi, est nullus habendi.
ille opibus modus est, quem statuas animo.
uerum ager iste meus quantus sit, nosce: etiam me
noueris et noris te quoque, si potis es,
quamquam difficile est se noscere: γνῶθι σεαυτόν
quam propere legimus tam cito neclegimus.
agri his centum colo iugera, uinea centum
iugeribus colitur prataque dimidio.
silua supra duplum, quam prata et uinea et aruum.
cultor agri nobis nec superest nec abest.
fons propter puteusque breuis, tum purus et amnis:
nauiger hic refluus me uehit ac reuehit.
conduntur fructus geminum mihi semper in annum.
cui non longa penus, huic quoque prompta fames.
haec mihi nec procul urbe sita est nec prorsus ad urbem,
ne patiar turbas utque bonis potiar.
et quotiens mutare locum fastidia cogunt,
transeo et alternis rure uel urbe fruor.
_345. The Martyrdom of Cupid_
_A Dream of Fair Women_
AËRIS in campis, memorat quos musa Maronis,
myrteus amentis ubi lucus opacat amantis,
orgia ducebant heroides et sua quaeque,
ut quondam occiderant, leti argumenta gerebant,
errantes silua in magna et sub luce maligna
inter harundineasque comas grauidumque papauer
et tacitos sine labe lacus, sine murmure riuos.
quorum per ripas nebuloso lumine marcent
fleti, olim regum et puerorum nomina, flores:
mirator Narcissus et Oebalides Hyacinthus
et Crocus auricomans et murice pictus Adonis
et tragico scriptus gemitu Salaminius Aeas.
omnia quae lacrimis et amoribus anxia maestis
rursus in amissum reuocant heroidas aeuum.
exercent memores obita iam morte dolores.
fulmineos Semele decepta puerpera partus
deflet et ambustas lacerans per inania cunas
uentilat ignauum simulati fulguris ignem.
irrita dona querens, sexu gauisa uirili
maeret in antiquam Caenis reuocata figuram.
uulnera siccat adhuc Procris Cephalique cruentam
diligit et percussa manum. fert fumida testae
lumina Sestiaca praeceps de turre puella.
et de nimboso saltum Leucate minatur
mascula Lesbiacis Sappho peritura sagittis.
Harmoniae in cultu se Eriphyle maesta recenset,
infelix nato nec fortunata marito.
tota quoque aëriae Minoia fabula Cretae
picturarum instar tenui sub imagine uibrat.
Pasiphae niuei sequitur uestigia tauri.
licia fert glomerata manu deserta Ariadne.
respicit abiectas desperans Phaedra tabellas.
haec laqueum gerit, haec uanae simulacra coronae:
Daedaliae pudet hanc latebras subiisse iuuencae.
praereptas queritur per inania gaudia noctis
Laudamia duas, uiui functique mariti.
parte truces alia strictis mucronibus omnes
et Thisbe et Canace et Sidonis horret Elissa.
coniugis haec, haec patris et haec gerit hospitis ensem.
errat et ipsa, olim qualis per Latmia saxa
Endymioneos solita affectare sopores
cum face et astrigero diademate Luna bicornis.
centum aliae ueterum recolentes uulnera amorum
dulcibus et maestis refouent tormenta querellis.
quas inter medias furuae caliginis umbram
dispulit inconsultus Amor stridentibus alis.
agnouere omnes puerum memorique recursu
communem sensere reum, quamquam umida circum
nubila et auratis fulgentia cingula bullis
et pharetram et rutilae fuscarent lampados ignem:
agnoscunt tamen et uanum uibrare uigorem
occipiunt hostemque unum loca non sua nactum,
cum pigros ageret densa sub nocte uolatus,
facta nube premunt. trepidantem et cassa parantem
suffugia in coetum mediae traxere cateruae.
eligitur maesto myrtus notissima luco,
inuidiosa deum poenis. cruciauerat illic
spreta olim memorem Veneris Proserpina Adonim.
huius in excelso suspensum stipite Amorem
deuinctum post terga manus substrictaque plantis
uincula maerentem nullo moderamine poenae
afficiunt. reus est sine crimine, iudice nullo
accusatur Amor. se quisque absoluere gestit,
transferat ut proprias aliena in crimina culpas.
cunctae exprobrantes tolerati insignia leti
expediunt: haec arma putant, haec ultio dulcis,
ut quo quaeque perit studeat punire dolore.
haec laqueum tenet, haec speciem mucronis inanem
ingerit, illa cauos amnis rupemque fragosam
insanique metum pelagi et sine fluctibus aequor.
nonnullae flammas quatiunt trepidaeque minantur
stridentis nullo igne facis. rescindit adultum
Myrrha uterum lacrimis lucentibus inque pauentem
gemmea fletiferi iaculatur sucina trunci.
ipsa etiam simili genetrix obnoxia culpae
alma Venus tantos penetrat secura tumultus.
nec circumuento properans suffragia nato
terrorem ingeminat stimulisque accendit amaris
ancipites furias natique in crimina confert
dedecus ipsa suum, quod uincula caeca mariti
deprenso Mauorte tulit, quod pube pudenda
Hellespontiaci ridetur forma Priapi,
quod crudelis Eryx, quod semiuir Hermaphroditus.
nec satis in uerbis. roseo Venus aurea serto
maerentem pulsat puerum et grauiora pauentem.
olli purpureum mulcato corpore rorem
sutilis expressit crebro rosa uerbere, quae iam
tincta prius traxit rutilum magis ignea fucum.
inde truces cecidere minae uindictaque maior
crimine uisa suo, Venerem factura nocentem.
ipsae intercedunt heroides et sua quaeque
funera crudeli malunt adscribere fato.
tum gratis pia mater agit cessisse dolentis
et condonatas puero dimittere culpas.
talia nocturnis olim simulacra figuris
exercent trepidam casso terrore quietem.
quae postquam multa perpessus nocte Cupido
effugit, pulsa tandem caligine somni
euolat ad superos portaque euadit eburna.
_346. Valedictory_
SET damnosa nimis panditur area.
fac campum replices, Musa, papyrium.
ec iam fissipedis per calami uias
grassetur Gnidiae sulcus harundinis,
pingens aridulae subdita paginae
Cadmi filiolis atricoloribus.
aut cunctis pariter uersibus oblinat
furuam lacticolor sphongia sepiam.
parcamus uitio Dumnitonae domus,
ne sit charta mihi carior ostreis.
MODESTINVS
circa 350 A. D.
_347. Another Martyrdom of Cupid_
FORTE iacebat Amor uictus puer alite somno
myrti inter frutices pallentis roris in herba.
hunc procul emissae tenebrosa Ditis ab aula
circueunt animae, saeua face quas cruciarat.
'ecce meus uenator', ait 'hunc' Phaedra 'ligemus! '
crudelis 'crinem' clamabat Scylla 'metamus! '
Colchis et orba Procne 'numerosa caede necemus! '
Didon et Canace 'saeuo gladio perimamus! '
Myrrha 'meis ramis', Euhadneque 'igne crememus! '
'hunc' Arethusa inquit Byblisque 'in fonte necemus! '
ast Amor euigilans dixit 'mea pinna, uolemus'.
PSEVDO-AVSONIVS
350-400(? ) A. D.
_348. 'Gather ye Rosebuds'_
VER erat et blando mordentia frigora sensu
spirabat croceo mane reuecta dies:
strictior Eoos praecesserat aura iugalis
aestiferum suadens anticipare diem.
errabam riguis per quadrua compita in hortis
maturo cupiens me uegetare die.
uidi concretas per gramina flexa pruinas
pendere aut holerum stare cacuminibus.
uidi Paestano gaudere rosaria cultu
exoriente nouo roscida Lucifero.
rara pruinosis canebat gemma frutetis
ad primi radios interitura die.
ambigeres raperetne rosis Aurora ruborem
an daret et flores tingeret orta dies.
ros unus, color unus et unum mane duorum:
sideris et floris nam domina una Venus.
forsan et unus odor: sed celsior ille per auras
difflatur, spirat proximus iste magis.
communis Paphie dea sideris et dea floris
praecipit unius muricis esse habitum.
momentum intererat, quo se nascentia florum
germina conparibus diuiderent spatiis.
haec uiret angusto foliorum tecta galero,
hanc tenui folio purpura rubra notat,
haec aperit primi fastigia celsa obelisci
mucronem absoluens purpurei capitis.
uertice collectos illa exsinuabat amictus
iam meditans foliis se numerare suis:
nec mora: ridentis calathi patefecit honorem
prodens inclusi semina densa croci.
ac modo quae toto rutilauerat igne comarum
pallida conlapsis deseritur foliis.
mirabar celerem fugitiua aetate rapinam
et dum nascuntur consenuisse rosas:
ecce et defluxit rutili coma punica floris,
dum loquor, et tellus tecta rubore micat.
tot species tantosque ortus uariosque nouatus
una dies aperit, conficit una dies.
conquerimur, Natura, breuis quod gratia talis:
ostentata oculis ilico dona rapis.
quam longa una dies, aetas tam longa rosarum,
quas pubescentis iuncta senecta premit.
quam modo nascentem rutilus conspexit Eous,
hanc rediens sero uespere uidit anum.
sed bene, quod paucis licet interitura diebus
succedens aeuum prorogat ipsa suum.
collige, uirgo, rosas, dum flos nouus et noua pubes,
et memor esto aeuum sic properare tuum.
_349. For a Statue of Dido_
ILLA ego sum Dido, uultu quem conspicis, hospes,
assimilata modis pulcraque mirificis.
talis eram, sed non Maro quam mihi finxit erat mens
uita nec incestis laesa cupidinibus.
namque nec Aeneas uidit me Troïus umquam
nec Libyam aduenit classibus Iliacis,
sed furias fugiens atque arma procacis Hiarbae
seruaui, fateor, morte pudicitiam,
pectore transfixo, castus quod perculit ensis,
non furor aut laeso crudus amore dolor.
sic cecidisse iuuat: uixi sine uulnere famae,
ulta uirum positis moenibus oppetii.
inuida, cur in me stimulasti, Musa, Maronem,
fingeret ut nostrae damna pudicitiae?
uos magis historicis, lectores, credite de me
quam qui furta deum concubitusque canunt
falsidici uates, temerant qui carmine uerum
humanisque deos assimilant uitiis.
_350. A Pretty Boy_
DVM dubitat natura marem faceretne puellam,
factus es, o pulcher, paene puella, puer.
_351. Galla_
VADO, sed sine me, quia te sine, nec nisi tecum
totus ero, pars cum sim altera, Galla, tui.
uado tamen, sed dimidius, uado minor ipso
dimidio nec me iam locus unus habet:
nam tecum fere totus ero, quocumque recedam
pars ueniet mecum quantulacumque mei.
separor unus ego, sed partem sumo minorem
ipse mei, tecum pars mea maior abit.
si redeam, tibi totus ero: pars nulla uacabit,
quae mox non redeat in tua iura. uale.
AVIENVS
fl. 380 A. D.
_352. Prologue to the Aratea_
CARMINIS incentor mihi Iuppiter! auspice terras
linquo Ioue et celsam reserat dux Iuppiter aethram.
imus in astra Iouis monitu, Iouis omine caelum
et Iouis imperio mortalibus aethera pando.
Hic statio, hic sedes primi patris. iste paterni
principium motus, uis fulminis iste corusci,
uita elementorum, mundi calor, aetheris ignis
astrorumque uigor, perpes substantia lucis
et numerus celsi modulaminis. hic tener aer
materiaeque grauis concretio, sucus ab alto
corporibus caelo, cunctarum alimonia rerum,
flos et flamma animae. qui discurrente meatu
mentis primigenae penetralia dura resoluens
impleuit largo uenas operatus amore,
ordinis ut proprii foedus daret. iste calorem,
quo digesta capax solidaret semina mundus,
inseruit. rite hunc primum, medium adque secundum
uox secreta canit sibi, nam permixtus utrimque
et fultus sese geminum latus unus et idem est,
auctor agendorum propriique patrator amoris
et mundi uere factus pater. hic chaos altum
lumine perrupit, tenebrarum hic uincula primus
soluit et ipse parens rerum fluitantia fixit.
hic dispersa locis statuit primordia iustis,
hic digestorum speciem dedit, iste colorem
inposuit rebus sexuque inmixtus utroque
adque aeui pariter gemini, simul omnia lustrans,
sufficit alterno res semine.
rerum opifex hic,
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
cuius et extremum tellus opus, ignea cuius
lumina sunt late sol et soror: ille diei
tendat ut infusi rutilum iubar, altera noctis
ut face flammanti tenebrosos rumpat amictus,
ne desit genitis pater ullo in tempore rebus.
istius ille anni pulcer chorus, alta ut hebescat
terra gelu, uer ut blandis adrideat auris,
puluerulenta siti tellurem ut torreat aestas
et grauis autumni redeat fetura parentis.
hoc duce per tumidi ferimur freta gurgitis, isto
praeceptore solum grauibus uersamus aratris.
iste modum statuit signis, hic rebus honorem
infundit, tenebris hic interlabitur aethrae,
uiscera et aetherios animans genitabilis artus.
denique ne longum marcentia corda iacerent
mundanique ortus mens inmemor omnia sensim
uilia conciperet neque se subduceret umquam
fontis in aeterni primordia, quo uelut amnis,
quem festina citis urget natura fluentis,
lapsu continuo ruiturae in corpora nostra
prorumpunt animae seriemque per aethera nectunt:
hic primum Cnidii radium senis intulit astris
mortalemque loqui docuit conuexa deorum,
cur Hyperionios nepa circumflecteret ignis,
autumni reditu cur sub gelido Capricorno
bruma pruinosi iuga tristia solueret anni,
cur spatium lucis, madidae cur tempora noctis
Libra celerque Aries demenso pondere Olympi
aequarent, qua parte polus sublimior alto
cardine caeruleas Thetidis non tangeret undas,
quis polus umbrifero lateat decliuis in axe
et uaga palanti cur signa errore ferantur.
quae rursum ingenio numerisque Solensibus idem
Iuppiter efferri melius dedit, incola Tauri
musa ut Cecropios raperetur et Aonas agros.
Me quoque nunc similis stimulat furor edere uersu
tempora, cum duris uersare ligonibus arua
conueniat, cum ueliuolo dare carbasa ponto
et cum uiticomo crinem tondere Lyaeo.
o mihi nota adyti iam numina Parnasei!
o per multa operum mea semper cura Camenae!
iam placet in superum uisus sustollere caelum
adque oculis reserare uiam per sidera. maior,
maior agit mentem solito deus, ampla patescit
Cirra mihi et totis se Helicon inspirat ab antris.
ANONYMOUS
384 A. D.
_353. Epitaph of M. Vettius Agorius Praetextatus and Paulina his Wife_
SPLENDOR parentum nil mihi maius dedit,
quam quod marito digna iam tum uisa sum.
sed lumen omne uel decus nomen uiri,
Agori, superbo qui creatus germine
patriam, senatum coniugemque inluminas
probitate mentis, moribus, studiis simul,
uirtutis apicem quis supremum nanctus es.
tu namque quidquid lingua utraque est proditum
cura soforum, porta quis caeli patet,
uel quae periti condidere carmina
uel quae solutis uocibus sunt edita,
meliora reddis quam legendo sumpseras.
sed ista parua: tu pius mystes sacris
teletis reperta mentis arcano premis
diuumque numen multiplex doctus colis,
sociam benigne coniugem nectens sacris
hominum deumque consciam ac fidam tibi.
quid nunc honores aut potestates loquar
hominumque uotis adpetita gaudia?
quae tu caduca ac parua semper autumans
diuum sacerdos infulis celsus clues.
tu me, marite, disciplinarum bono
puram ac pudicam sorte mortis eximens
in templa ducis ac famulam diuis dicas.
te teste cunctis imbuor mysteriis,
tu Dindymenes Atteosque antistitem
teletis honoras taureis consors pius.
Hecates ministram trina secreta edoces
Cererisque Graiae tu sacris dignam paras.
te propter omnes me beatam, me piam
celebrant, quod ipse me bonam disseminas,
totum per orbem ignota noscor omnibus.
nam te marito cur placere non queam?
exempla de me Romulae matres petunt
subolemque pulcram, si tuae similis, putant.
optant probantque nunc uiri nunc feminae
quae tu magister indidisti insignia.
his nunc ademptis maesta coniunx maceror,
felix, maritum si superstitem mihi
diui dedissent, sed tamen felix, tua
quia sum fuique postque mortem mox ero.
'Paulina nostri pectoris consortio,
fomes pudoris, castitatis uinculum
amorque purus et fides caelo sata,
arcana mentis cui reclusa credidi,
munus deorum qui maritalem torum
nectunt amicis et pudicis nexibus,
pietate matris, coniugali gratia,
nexu sororis, filiae modestia
et quanta amicis iungimur fiducia,
aetatis usu, consecrandi foedere,
iugi fideli simplici concordia
iuuans maritum, diligens ornans colens;
Paulina ueri et castitatis conscia,
dicata templis atque amica numinum,
sibi maritum praeferens, Romam uiro,
pudens fidelis pura mente et corpore,
benigna cunctis, utilis penatibus. . . '
ASMENIVS
circa 400 A. D.
_354. Thoughts in a Garden_
ADESTE Musae, maximi proles Iouis,
laudem feracis praedicemus hortuli.
hortus salubris corpori praebet cibos
uariosque fructus saepe cultori refert,
holus suaue, multiplex herbae genus,
uuas nitentis atque fetus arborum.
non defit hortis et uoluptas maxima
multisque mixta commodis iocunditas.
aquae strepentis uitreus lambit liquor
sulcoque ductus irrigat riuus sata.
flores nitescunt discolore germine
pinguntque terram gemmeis honoribus.
apes susurro murmurant gratae leui,
cum summa florum uel nouos rores legunt.
fecunda uitis coniuges ulmos grauat
textasue inumbrat pampinis harundines.
opaca praebent arbores umbracula
prohibentque densis feruidum solem comis.
aues canorae garrulos fundunt sonos
et semper auris cantibus mulcent suis.
oblectat hortus, auocat pascit tenet
animoque maesto demit angores grauis;
membris uigorem reddit et uisus capit,
refert labori pleniorem gratiam,
tribuit colenti multiforme gaudium.
THE ASMENIDAE
_I_
ASCLEPIADIVS
circa 400 A. D.
_355. Fortune_
O FORTVNA potens, at nimium leuis,
tantum iuris atrox quae tibi uindicas,
euertisque bonos, erigis improbos,
nec seruare potes muneribus fidem.
Fortuna immeritos auget honoribus,
Fortuna innocuos cladibus afficit.
iustos illa uiros pauperie grauat,
indignos eadem diuitiis beat.
haec aufert iuuenes ac retinet senes,
iniusto arbitrio tempora diuidens.
quod dignis adimit, traicit ad inpios.
nec discrimen habet rectaue iudicat:
inconstans fragilis perfida lubrica
nec quos clarificat perpetuo fouet,
nec quos deseruit perpetuo premit.
_II_
PALLADIVS
_356. Orpheus_
THREICIVS quondam uates fide creditur canora
mouisse sensus tristium ferarum
atque amnis tenuisse uagos, sed et alites uolantis,
et surda cantu concitasse saxa,
suauisonaeque modos testudinis arbores secutae
umbram feruntur praebuisse uati.
scilicet haud potuit, quae sunt sine, permouere, sensu
(finxere docti fabulam poetae),
sed placidis hominum dictis fera corda mitigauit
doctaque uitam uoce temperauit;
iustitiam docuit, coetu uaga congregauit uno,
moresque agrestis expoliuit Orpheus.
_III_
_357. Vergil Distichs_
_(a) Palladius. _
CONDITVS hic ego sum, cuius modo rustica Musa
per siluas, per rus uenit ad arma uirum.
_(b) Vomanius. _
A siluis ad agros, ab agris ad proelia uenit
Musa Maroneo nobilis ingenio.
_(c) Maximinus. _
Carminibus pecudes et rus et bella canendo
nomen inexstinctum Vergilius merui.
_IV_
_358. Vergil Quatrains_
_(a) Asclepiadius. _
SICANIVS uates siluis, Ascraeus in aruis,
Maeonius bellis ipse poeta fui.
Mantua se uita praeclari iactat alumni,
Parthenope famam morte Maronis habet.
_(b) Vitalis. _
Prima mihi Musa est sub fagi Tityrus umbra.
ad mea nauus humum iussa colonus arat.
proeliaque expertos cecini Troiana Latinos;
perque meos cineres inclita Parthenope.
_(c) Euphorbius. _
Romuleum Sicula qui fingit carmen auena
ruricolasque docet qua ratione serant,
quique Latinorum memorat fera bella Phrygumque,
hic cubat, hic meruit perpetuam requiem.
ANONYMOUS
circa 400 A. D. (? ).
_359. Carpe Diem_
CONVIVAE, tetricas hodie secludite curas,
ne maculent niueum nubila corda diem:
omnia sollicitae uertantur murmura mentis,
ut uacet indomitum pectus amicitiae.
non semper gaudere licet: fugit hora, iocemur:
difficile est fatis subripuisse diem.
_360. Epithalamium_
ITE, uerecundo coniungite foedera lecto
atque Cupidineos discite ferre iocos;
alliget amplexus tenerorum mater Amorum,
quae regit Idalium, quae Cnidon alma regit,
concordisque tegens cum maiestate benigna
constituat, patres et cito reddat auos.
_361. The Grave of Nymphius_
NYMPHIVS aeterno deuinctus membra sopore
hic situs est, caelo mens pia perfruitur.
mens uidet astra, quies tumuli conplectitur artus,
calcauit tristis sancta fides tenebras.
te tua pro meritis uirtutis ad astra uehebat
intuleratque alto debita fama polo.
immortalis eris, nam multa laude uigebit
uiuax uenturos gloria per populos.
te coluit proprium prouincia cuncta parentem,
optabant uitam publica uota tuam.
exseruere tuo quondam data munera sumptu
plaudentis populi gaudia per cuneos.
concilium procerum per te patria alma uocauit
seque tuo duxit sanctius ore loqui.
publicus orbatas modo luctus conficit urbis
confusique sedent, anxia turba, patres,
ut capite erepto torpentia membra rigescunt,
ut grex amisso principe maeret iners.
parua tibi, coniunx, magni solaria luctus
hunc tumuli titulum maesta Serena dicat.
haec indiuidui semper comes addita fulcri
unanimam tibi se lustra per octo dedit.
dulcis uita fuit tecum: comes anxia lucem
aeternam sperans hanc cupit esse breuem.
_362. Roses and Thorns_
QVIS deus hoc medium uallauit uepribus aurum,
iussit et inclusam sentibus esse rosam?
aspicite ut magni coeant in foedus amantes:
Martem spina refert, flos Veneris speculum est.
quid tibi cum magnis, puer, est, lasciue, sagittis?
hoc melius telo pungere corda potes!
nec flammas quaeras, sit ut alti pectoris ignis,
set tibi tormentum praebeat ista facis.
pallens herba rubet: color est hic semper amantum;
tam fugitiua rosa est quam fugitiuus amor
nam quod floricomis gaudet lasciua metallis,
aurum significat uilius esse rosa.
SVLPICIVS LVPERCVS SERVASIVS IVNIOR
circa 400 A. D. (? ).
_363. The Work of Time_
OMNE quod Natura parens creauit,
quamlibet firmum uideas, labascit:
tempore ac longo fragile et caducum
soluitur usu.
amnis insueta solet ire ualle.
mutat et rectos uia certa cursus,
rupta cum cedit male pertinaci
ripa fluento.
decidens scabrum cauat unda tofum,
ferreus uomis tenuatur agris,
splendet adtrito digitos honorans
anulus auro.
_364. On Avarice_
HEV misera in nimios hominum petulantia census!
caecus inutilium quo ruit ardor opum,
auri dira fames et non expleta libido,
ferali pretio uendat ut omne nefas?
sic latebras Eriphyla uiri patefecit, ubi aurum
accepit, turpis materiam sceleris;
sic quondam Acrisiae in gremium per claustra puellae
corruptore auro fluxit adulterium.
o quam mendose uotum insaturabile habendi
imbuit infami pectora nostra malo!
quamlibet immenso diues uigil incubet auro,
aestuat augendae dira cupido rei.
heu mala paupertas numquam locupletis auari.
dum struere inmodice quod tenet optat, eget.
quis metus huic legum quaeue est reuerentia ueri?
crescentis nummi si mage cura subest,
cognatorum animas promptum est fratrumque cruorem
fundier: affectus uincit auara fames.
diuitis est semper fragilis male quaerere gazas:
nulla huic in lucro cura pudoris erit.
istud templorum damno excidioque requirit;
hoc caelo iubeas ut petat: inde petet.
mirum ni pulcras artis Romana iuuentus
discat et egregio sudet in eloquio,
ut post iurisonae famosa stipendia linguae
barbaricae ingeniis anteferantur opes?
set tamen ex cultu adpetitur spes grata nepotum?
saltim istud nostri forsan honoris habent?
at qui sunt, quos propter honestum rumpere foedus
audeat inlicite pallida auaritia?
Romani sermonis egent, ridendaque uerba
frangit ad horrificos turbida lingua sonos.
ambusti torris species exesaque saeclo:
rapta putes priscis corpora de tumulis!
perplexi crines, frons improba, tempora pressa,
exstantes malae deficiente gena,
simantur uietae pando sinuamine nares,
territat os nudum caesaque labra tument.
defossum in uentrem propulso pondere tergum
frangitur et uacuo crure tument genua.
discolor in manibus species, ac turpius illud,
quod cutis obscure pallet in inuidiam.
CLAVDIVS CLAVDIANVS
fl. 400 A. D.
_365. An Eagle of Roman Song_
PARVOS non aquilis fas est educere fetus
ante fidem solis iudiciumque poli.
nam pater, excusso saluit cum tegmine proles
ouaque maternus rupit hiulca tepor,
protinus implumis conuertit ad aethera nidos
et recto flammas imperat ore pati.
consulit ardentis radios et luce magistra
natorum uiris ingeniumque probat.
degenerem refugo torsit qui lumine uisum,
unguibus hunc saeuis ira paterna ferit.
exploratores oculis qui pertulit ignis
sustinuitque acie nobiliore diem,
nutritur uolucrumque potens et fulminis heres,
gesturus summo tela trisulca Ioui.
me quoque Pieriis temptatum saepius antris
audet magna suo mittere Roma deo.
iam dominas auris, iam regia tecta meremur
et chelys Augusto iudice nostra sonat.
_366. A Council of War--and War_
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui
lasciuique senes, quibus est insignis edendi
gloria corruptasque dapes uariasse decorum,
qui uentrem inuitant pretio traduntque palato
sidereas Iunonis auis et si qua loquendi
gnara coloratis uiridis defertur ab Indis,
quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam
ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis,
non freta longinquis Maeotia piscibus explent.
uestis odoratae studium; laus maxima risum
per uanos mouisse sales minimeque uiriles
munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa
serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas,
solliciti scaenae; Romam contemnere sueti
mirarique suas (quas Bosphorus obruat! ) aedis;
saltandi dociles aurigarumque periti.
pars humili de plebe duces; pars compede suras
cruraque signati nigro liuentia ferro
iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet
seque suo prodat titulo. sed prima potestas
Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.
dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi
iuris et admoto qui temperet omnia fumo,
feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.
considunt apices gemini dicionis Eoae,
hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga,
seruitio, non arte pares, hic saepius emptus,
alter ad Hispanos nutritus uerna penatis.
ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis
consulerent tantisque darent solacia morbis,
obliti subito Phrygiae bellisque relictis
ad solitos coepere iocos et iurgia Circi
tendere. nequiquam magna confligitur ira,
quis melius uibrata puer uertigine molli
membra rotet, uerrat quis marmora crine supino,
quis magis enodis laterum detorqueat artus,
quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet.
hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus,
his necdum commissa choro cantatur Agaue.
increpat Eutropius: non haec spectacula tempus
poscere; nunc alias armorum incumbere curas;
se satis Armenio fessum pro limite cingi
nec tantis unum subsistere posse periclis;
ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant:
qualis pauperibus nutrix inuisa puellis
assidet et tela communem quaerere uictum
rauca monet; festis illae lusisse diebus
orant et positis aequaeuas uisere pensis,
irataeque operi iam lasso pollice fila
turbant et teneros detergent stamine fletus.
emicat extemplo cunctis trepidantibus audax
crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum
aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno
uinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.
acer in absentis linguae iactator, abundans
corporis exiguusque animi, doctissimus artis
quondam lanificae: moderator pectinis unci
non alius lanam purgatis sordibus aeque
praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam
uellera per tenuis ferri producere rimas.
tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,
non septem uasto quatiens umbone iuuencos,
sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili
inter anus interque colos onerauerat, aluum.
adsurgit tandem uocemque expromit anhelam:
'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus
femineis clausi thalamis patimurque periclum
gliscere desidia? grauiorum turba malorum
texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.
me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis
ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis,
inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem
qui grauat efficiam leuiorem pondere lanae;
Tarbigilum timidum desertoresque Gruthungos
ut miseras populabor ouis et pace relata
pristina restituam Phrygias ad stamina matres. '
his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens
concilii clamor, qualis resonantibus olim
exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus
aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.
protinus excitis iter inremeabile signis
adripit infaustoque iubet bubone moueri
agmina Mygdonias mox impletura uolucris.
pulcer et urbanae cupiens exercitus umbrae,
assiduus ludis, auidus splendere lauacris
nec soles imbrisue pati multumque priori
dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,
dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe
sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.
cum duce mutatae uires. Byzantia robur
fregit luxuries Ancyranique triumphi.
non peditem praecedit eques; non commoda castris
eligitur regio; uicibus custodia nullis
aduigilat uallo; non explorantur eundae
uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt
ordine: confusi passim per opaca uagantur
lustra, per ignotas angusto tramite uallis.
sic uacui rectoris equi, sic orba magistro
fertur in abruptum casu, non sidere, puppis;
sic ruit in rupes amisso pisce sodali
belua, sulcandas qui praeuius edocet undas
inmensumque pecus paruae moderamine caudae
temperat et tanto coniungit foedera monstro;
illa natat rationis inops et caeca profundi;
iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti
palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.
Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis
spe nutrire leuis improuisusque repente,
dum grauibus marcent epulis hostique catenas
inter uina crepant, largo sopita Lyaeo
castra subit. pereunt alii, dura membra cubili
tarda leuant; alii leto iunxere soporem;
ast alios uicina palus sine more ruentis
excipit et cumulis inmanibus aggerat undas.
ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat
sudanti tremibundus equo: qui pondere postquam
decidit, implicitus limo cunctantia pronus
per uada reptabat. caeno subnixa tenaci
mergitur et pingui suspirat corpore moles
more suis, dapibus quae iam deuota futuris
turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco
armatur cingitque sinus secumque uolutat
quas figat uerubus partis, quae frusta calenti
mandet aquae quantoque cutem distendat echino:
flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu;
contexit uarius penetrans Chalcedona nidor.
ecce leuis frondes a tergo concutit aura:
credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror
impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem
integer et sola formidine saucius efflat.
quis tibi tractandos pro pectine, degener, ensis,
quis solio campum praeponere suasit auito?
quam bene texentum laudabas carmina tutus
et matutinis pellebas frigora mensis!
hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas,
tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.
iam uaga pallentem densis terroribus aulam
fama quatit; stratas acies, deleta canebat
agmina, Maeonios foedari caedibus agros,
Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni
Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum
in Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.
sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,
sunt qui correptis ratibus terraque marique
aduentare ferant; geminantur uera pauoris
ingenio: longe spectari e puppibus urbis
accensas, lucere fretum uentoque citatas
omnibus in pelago uelis haerere fauillas.
_367. The Marriage of Honorius and Maria_
HAVSERAT insolitos promissae uirginis ignis
Augustus primoque rudis flagrauerat aestu;
nec nouus unde calor nec quid suspiria uellent,
nouerat incipiens et adhuc ignarus amandi.
non illi uenator equus, non spicula curae,
non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat
in uulnus quod fixit Amor. quam saepe medullis
erupit gemitus! quotiens incanduit ore
confessus secreta rubor nomenque beatum
iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae
praeparat, et pulcros, Mariae sed luce minores,
eligit ornatus, quidquid uenerabilis olim
Liuia diuorumque nurus gessere superbae.
incusat spes aegra moras longique uidentur
stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe.
Scyria sic tenerum uirgo flammabat Achillem
fraudis adhuc expers bellatricisque docebat
ducere fila manus et, mox quos horruit Ide,
Thessalicos roseo nectebat pollice crinis.
haec etiam queritur secum: 'quonam usque uerendus
cunctatur mea uota socer? quid iungere differt
quam pepigit, castasque preces implere recusat?
non ego luxuriem regum moremque secutus
quaesiui uultum thalamis, ut nuntia formae
lena per innumeros iret pictura penatis,
nec uariis dubium thalamis laturus amorem
ardua commisi falsae conubia cerae.
non rapio praeceps alienae foedera taedae,
sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta
mandatis uno materni sanguinis ortu
communem partitur auum. fastidia supplex
deposui gessique procum; de limine sacro
oratum misi proceres, qui proxima nobis
iura tenent. fateor, Stilicho, non parua poposci,
sed certe mereor princeps hoc principe natus,
qui sibi te generum fraterna prole reuinxit,
cui Mariam debes. faenus mihi solue paternum,
redde suos aulae.
FVRITIS, procaces Naides,
amore saeuo et irrito:
ephebus iste flos erit.
_338. Dedication of a Mirror_
LAIS anus Veneri speculum dico: dignum habeat se
aeterna aeternum forma ministerium.
at mihi nullus in hoc usus, quia cernere talem
qualis sum nolo, qualis eram nequeo.
_339. The Graves of a Household_
_i_
_His Wife_
HACTENVS ut caros, ita iusto funere fletos
functa piis cecinit nenia nostra modis.
nunc, dolor atque cruces nec contrectabile fulmen,
coniugis ereptae mors memoranda mihi.
nobilis a proauis et origine clara senatus,
moribus usque bonis clara Sabina magis,
te iuuenis primis luxi deceptus in annis
perque nouem caelebs te fleo olympiadas.
nec licet obductum senio sopire dolorem:
semper crudescit nam mihi poena recens.
admittunt alii solacia temporis aegri:
haec grauiora facit uulnera longa dies.
torqueo deceptos ego uita caelibe canos,
quoque magis solus, hoc mage maestus ago.
uolnus alit, quod muta domus silet et torus alget,
quod mala non cuiquam, non bona participo.
maereo, si coniunx alii bona, maereo contra,
si mala: ad exemplum tu mihi semper ades.
tu mihi crux ab utraque uenis, siue est mala, quod tu
dissimilis fueris, seu bona, quod similis.
non ego opes cassas et inania gaudia plango,
sed iuuenis iuueni quod mihi rapta uiro:
laeta, pudica, grauis, genus inclita et inclita forma,
o dolor atque decus coniugis Ausonii;
quae modo septenos quater inpletura Decembris,
liquisti natos, pignora nostra, duos.
illa fauore dei, sicut tua uota fuerunt,
florent, optatis accumulata bonis.
et precor ut uigeant tandemque superstite utroque
nuntiet hoc cineri nostra fauilla tuo.
_ii_
_His Father-in-law_
Desinite, o ueteres, Calpurnia nomina, Frugi
ut proprium hoc uestrae gentis habere decus:
nec solus semper censor Cato nec sibi solus
iustus Aristides his placeant titulis.
nam sapiens quicumque fuit uerumque fidemque
qui coluit, comitem se tibi, Censor, agat.
tu grauis et comis cum iustitiaque remissus,
austeris doctus iungere temperiem.
tu non adscito tibi me nec sanguine iuncto
optasti nostras consociare domos.
nempe aliqua in nobis morum simulacra tuorum
effigies nostri praebuit ingenii:
aut iam Fortunae sic se uertigo rotabat,
ut pondus fatis tam bona uota darent.
si quid apud manis sentis, fouet hoc tibi mentem,
quod fieri optaras, id uoluisse deum.
_iii_
_His Aunt_
Et amita Veneria properiter obiit,
cui breuia melea modifica recino:
cinis ita placidulus adoperiat eam
locaque tacita celeripes Erebi adeat.
_340. An Epitaph for his Father_
NOMEN ego Ausonius, non ultimus arte medendi
et, mea si nosses tempora, primus eram.
uicinas urbis colui patriaque domoque,
Vasates patria, sed lare Burdigalam.
curia me duplex et uterque senatus habebat
muneris exsortem, nomine participem.
non opulens nec egens, parcus sine sordibus egi:
uictum habitum mores semper inempta habui.
sermone inpromptus Latio, uerum Attica lingua
suffecit culti uocibus eloquii.
optuli opem cunctis poscentibus artis inemptae
officiumque meum cum pietate fuit.
iudicium de me studui praestare bonorum:
ipse mihi numquam, iudice me, placui.
officia in multos diuerso debita cultu
personis meritis tempore distribui.
litibus abstinui: non auxi, non minui rem:
indice me nullus, set neque teste perit.
inuidi numquam: cupere atque ambire refugi:
iurare aut falsum dicere par habui.
factio me sibi non, non coniuratio iunxit:
sincero colui foedere amicitias.
felicem sciui, non qui quod uellet haberet,
set qui per fatum non data non cuperet.
non occursator, non garrulus, obuia cernens
ualuis et uelo condita non adii.
famam, quae posset uitam lacerare bonorum,
non finxi et, ueram si scieram, tacui.
ira procul, spes uana procul, procul anxia cura
inque bonis hominum gaudia falsa procul.
uitati coetus eiuratique tumultus
et semper fictae principum amicitiae.
deliquisse nihil numquam laudem esse putaui
atque bonos mores legibus antetuli.
irasci promptus properaui condere motum
atque mihi poenas pro leuitate dedi.
coniugium per lustra nouem sine crimine concors
unum habui: natos quattuor edidimus.
prima obiit lactans: at qui fuit ultimus aeui,
pubertate rudi non rudis interiit.
maximus ad summum columen peruenit honorum,
praefectus Gallis et Libyae et Latio,
tranquillus, clemens, oculis uoce ore serenus,
in genitore suo mente animoque pater.
huius ego et natum et generum pro consule uidi:
consul ut ipse foret, spes mihi certa fuit.
matronale decus possedit filia, cuius
egregia et nuptae laus erat et uiduae.
quae nati generique et progeneri simul omnium
multiplici inlustris uidit honore domos.
ipse nec affectans nec detrectator honorum
praefectus magni nuncupor Illyrici.
haec me fortunae larga indulgentia suasit
numine adorato uitae obitum petere,
ne fortunatae spatium inuiolabile uitae
fatali morsu stringeret ulla dies.
optinui auditaeque preces: spem uota timorem
sopitus placido fine relinquo aliis.
inter maerentis, sed non ego maestus, amicos
dispositis iacui funeris arbitriis.
nonaginta annos, baculo sine, corpore toto
exegi, cunctis integer officiis.
haec quicumque leges, non aspernabere fari:
talis uita tibi qualia uota mihi.
_341. In Memory of his Teacher, Nepotianus_
FACETE, comis, animo iuuenali senex,
cui felle nullo, melle multo mens madens
aeuum per omne nil amarum miscuit,
medulla nostri, Nepotiane, pectoris:
tam seriorum quam iocorum particeps,
taciturne, Amyclas ut silendo uiceris,
te fabulantem non Vlixes linqueret,
liquit canentis qui melodas uirgines:
probe et pudice, parce, frugi, abstemie:
facunde, nulli rhetorum cedens stilo,
et disputator ad Cleanthen stoicus,
Scaurum Probumque corde callens intimo
et Epirote Cinea memor magis:
sodalis et conuictor, hospes iugiter,
parum quod hospes, mentis agitator meae.
consilia nullus mente tam pura dedit
uel altiore conditu texit data.
honore gesti praesidatus inclitus,
decies nouenas functus annorum uices,
duos relinquens liberos, mortem oppetis,
dolore multo quam tuorum tam meo.
_342. Epitaphs of Heroes_
_i_
_Menelaus_
FELIX o Menelae, deum cui debita sedes
decretumque piis manibus Elysium,
Tyndareo dilecte gener, dilecte Tonanti,
coniugii uindex, ultor adulterii,
aeterno pollens aeuo aeternaque iuuenta
nec leti passus tempora nec senii.
_ii_
_Deiphobus_
PRODITVS ad poenam sceleratae fraude Lacaenae
et deformato corpore Deiphobus
non habeo tumulum, nisi quem mihi uoce uocantis
et pius Aeneas et Maro conposuit.
_343. In Tumulo Hominis Felicis_
SPARGE mero cineres bene olentis et unguine nardi,
hospes, et adde rosis balsama puniceis.
perpetuum mihi uer agit inlacrimabilis urna
et commutaui saecula, non obii.
nulla mihi ueteris perierunt gaudia uitae,
seu meminisse putes omnia siue nihil.
_344. To his Villa_
SALVE, herediolum, maiorum regna meorum,
quod proauus, quod auus, quod pater excoluit,
quod mihi iam senior properata morte reliquit:
eheu nolueram tam cito posse frui!
iusta quidem series patri succedere, uerum
esse simul dominos gratior ordo piis.
nunc labor et curae mea sunt: sola ante uoluptas
partibus in nostris, cetera patris erant.
paruum herediolum, fateor: set nulla fuit res
parua umquam aequanimis, adde etiam unanimis.
ex animo rem stare aequo puto, non animum ex re.
cuncta cupit Croesus, Diogenes nihilum.
spargit Aristippus mediis in Syrtibus aurum:
aurea non satis est Lydia tota Midae.
cui nullus finis cupiendi, est nullus habendi.
ille opibus modus est, quem statuas animo.
uerum ager iste meus quantus sit, nosce: etiam me
noueris et noris te quoque, si potis es,
quamquam difficile est se noscere: γνῶθι σεαυτόν
quam propere legimus tam cito neclegimus.
agri his centum colo iugera, uinea centum
iugeribus colitur prataque dimidio.
silua supra duplum, quam prata et uinea et aruum.
cultor agri nobis nec superest nec abest.
fons propter puteusque breuis, tum purus et amnis:
nauiger hic refluus me uehit ac reuehit.
conduntur fructus geminum mihi semper in annum.
cui non longa penus, huic quoque prompta fames.
haec mihi nec procul urbe sita est nec prorsus ad urbem,
ne patiar turbas utque bonis potiar.
et quotiens mutare locum fastidia cogunt,
transeo et alternis rure uel urbe fruor.
_345. The Martyrdom of Cupid_
_A Dream of Fair Women_
AËRIS in campis, memorat quos musa Maronis,
myrteus amentis ubi lucus opacat amantis,
orgia ducebant heroides et sua quaeque,
ut quondam occiderant, leti argumenta gerebant,
errantes silua in magna et sub luce maligna
inter harundineasque comas grauidumque papauer
et tacitos sine labe lacus, sine murmure riuos.
quorum per ripas nebuloso lumine marcent
fleti, olim regum et puerorum nomina, flores:
mirator Narcissus et Oebalides Hyacinthus
et Crocus auricomans et murice pictus Adonis
et tragico scriptus gemitu Salaminius Aeas.
omnia quae lacrimis et amoribus anxia maestis
rursus in amissum reuocant heroidas aeuum.
exercent memores obita iam morte dolores.
fulmineos Semele decepta puerpera partus
deflet et ambustas lacerans per inania cunas
uentilat ignauum simulati fulguris ignem.
irrita dona querens, sexu gauisa uirili
maeret in antiquam Caenis reuocata figuram.
uulnera siccat adhuc Procris Cephalique cruentam
diligit et percussa manum. fert fumida testae
lumina Sestiaca praeceps de turre puella.
et de nimboso saltum Leucate minatur
mascula Lesbiacis Sappho peritura sagittis.
Harmoniae in cultu se Eriphyle maesta recenset,
infelix nato nec fortunata marito.
tota quoque aëriae Minoia fabula Cretae
picturarum instar tenui sub imagine uibrat.
Pasiphae niuei sequitur uestigia tauri.
licia fert glomerata manu deserta Ariadne.
respicit abiectas desperans Phaedra tabellas.
haec laqueum gerit, haec uanae simulacra coronae:
Daedaliae pudet hanc latebras subiisse iuuencae.
praereptas queritur per inania gaudia noctis
Laudamia duas, uiui functique mariti.
parte truces alia strictis mucronibus omnes
et Thisbe et Canace et Sidonis horret Elissa.
coniugis haec, haec patris et haec gerit hospitis ensem.
errat et ipsa, olim qualis per Latmia saxa
Endymioneos solita affectare sopores
cum face et astrigero diademate Luna bicornis.
centum aliae ueterum recolentes uulnera amorum
dulcibus et maestis refouent tormenta querellis.
quas inter medias furuae caliginis umbram
dispulit inconsultus Amor stridentibus alis.
agnouere omnes puerum memorique recursu
communem sensere reum, quamquam umida circum
nubila et auratis fulgentia cingula bullis
et pharetram et rutilae fuscarent lampados ignem:
agnoscunt tamen et uanum uibrare uigorem
occipiunt hostemque unum loca non sua nactum,
cum pigros ageret densa sub nocte uolatus,
facta nube premunt. trepidantem et cassa parantem
suffugia in coetum mediae traxere cateruae.
eligitur maesto myrtus notissima luco,
inuidiosa deum poenis. cruciauerat illic
spreta olim memorem Veneris Proserpina Adonim.
huius in excelso suspensum stipite Amorem
deuinctum post terga manus substrictaque plantis
uincula maerentem nullo moderamine poenae
afficiunt. reus est sine crimine, iudice nullo
accusatur Amor. se quisque absoluere gestit,
transferat ut proprias aliena in crimina culpas.
cunctae exprobrantes tolerati insignia leti
expediunt: haec arma putant, haec ultio dulcis,
ut quo quaeque perit studeat punire dolore.
haec laqueum tenet, haec speciem mucronis inanem
ingerit, illa cauos amnis rupemque fragosam
insanique metum pelagi et sine fluctibus aequor.
nonnullae flammas quatiunt trepidaeque minantur
stridentis nullo igne facis. rescindit adultum
Myrrha uterum lacrimis lucentibus inque pauentem
gemmea fletiferi iaculatur sucina trunci.
ipsa etiam simili genetrix obnoxia culpae
alma Venus tantos penetrat secura tumultus.
nec circumuento properans suffragia nato
terrorem ingeminat stimulisque accendit amaris
ancipites furias natique in crimina confert
dedecus ipsa suum, quod uincula caeca mariti
deprenso Mauorte tulit, quod pube pudenda
Hellespontiaci ridetur forma Priapi,
quod crudelis Eryx, quod semiuir Hermaphroditus.
nec satis in uerbis. roseo Venus aurea serto
maerentem pulsat puerum et grauiora pauentem.
olli purpureum mulcato corpore rorem
sutilis expressit crebro rosa uerbere, quae iam
tincta prius traxit rutilum magis ignea fucum.
inde truces cecidere minae uindictaque maior
crimine uisa suo, Venerem factura nocentem.
ipsae intercedunt heroides et sua quaeque
funera crudeli malunt adscribere fato.
tum gratis pia mater agit cessisse dolentis
et condonatas puero dimittere culpas.
talia nocturnis olim simulacra figuris
exercent trepidam casso terrore quietem.
quae postquam multa perpessus nocte Cupido
effugit, pulsa tandem caligine somni
euolat ad superos portaque euadit eburna.
_346. Valedictory_
SET damnosa nimis panditur area.
fac campum replices, Musa, papyrium.
ec iam fissipedis per calami uias
grassetur Gnidiae sulcus harundinis,
pingens aridulae subdita paginae
Cadmi filiolis atricoloribus.
aut cunctis pariter uersibus oblinat
furuam lacticolor sphongia sepiam.
parcamus uitio Dumnitonae domus,
ne sit charta mihi carior ostreis.
MODESTINVS
circa 350 A. D.
_347. Another Martyrdom of Cupid_
FORTE iacebat Amor uictus puer alite somno
myrti inter frutices pallentis roris in herba.
hunc procul emissae tenebrosa Ditis ab aula
circueunt animae, saeua face quas cruciarat.
'ecce meus uenator', ait 'hunc' Phaedra 'ligemus! '
crudelis 'crinem' clamabat Scylla 'metamus! '
Colchis et orba Procne 'numerosa caede necemus! '
Didon et Canace 'saeuo gladio perimamus! '
Myrrha 'meis ramis', Euhadneque 'igne crememus! '
'hunc' Arethusa inquit Byblisque 'in fonte necemus! '
ast Amor euigilans dixit 'mea pinna, uolemus'.
PSEVDO-AVSONIVS
350-400(? ) A. D.
_348. 'Gather ye Rosebuds'_
VER erat et blando mordentia frigora sensu
spirabat croceo mane reuecta dies:
strictior Eoos praecesserat aura iugalis
aestiferum suadens anticipare diem.
errabam riguis per quadrua compita in hortis
maturo cupiens me uegetare die.
uidi concretas per gramina flexa pruinas
pendere aut holerum stare cacuminibus.
uidi Paestano gaudere rosaria cultu
exoriente nouo roscida Lucifero.
rara pruinosis canebat gemma frutetis
ad primi radios interitura die.
ambigeres raperetne rosis Aurora ruborem
an daret et flores tingeret orta dies.
ros unus, color unus et unum mane duorum:
sideris et floris nam domina una Venus.
forsan et unus odor: sed celsior ille per auras
difflatur, spirat proximus iste magis.
communis Paphie dea sideris et dea floris
praecipit unius muricis esse habitum.
momentum intererat, quo se nascentia florum
germina conparibus diuiderent spatiis.
haec uiret angusto foliorum tecta galero,
hanc tenui folio purpura rubra notat,
haec aperit primi fastigia celsa obelisci
mucronem absoluens purpurei capitis.
uertice collectos illa exsinuabat amictus
iam meditans foliis se numerare suis:
nec mora: ridentis calathi patefecit honorem
prodens inclusi semina densa croci.
ac modo quae toto rutilauerat igne comarum
pallida conlapsis deseritur foliis.
mirabar celerem fugitiua aetate rapinam
et dum nascuntur consenuisse rosas:
ecce et defluxit rutili coma punica floris,
dum loquor, et tellus tecta rubore micat.
tot species tantosque ortus uariosque nouatus
una dies aperit, conficit una dies.
conquerimur, Natura, breuis quod gratia talis:
ostentata oculis ilico dona rapis.
quam longa una dies, aetas tam longa rosarum,
quas pubescentis iuncta senecta premit.
quam modo nascentem rutilus conspexit Eous,
hanc rediens sero uespere uidit anum.
sed bene, quod paucis licet interitura diebus
succedens aeuum prorogat ipsa suum.
collige, uirgo, rosas, dum flos nouus et noua pubes,
et memor esto aeuum sic properare tuum.
_349. For a Statue of Dido_
ILLA ego sum Dido, uultu quem conspicis, hospes,
assimilata modis pulcraque mirificis.
talis eram, sed non Maro quam mihi finxit erat mens
uita nec incestis laesa cupidinibus.
namque nec Aeneas uidit me Troïus umquam
nec Libyam aduenit classibus Iliacis,
sed furias fugiens atque arma procacis Hiarbae
seruaui, fateor, morte pudicitiam,
pectore transfixo, castus quod perculit ensis,
non furor aut laeso crudus amore dolor.
sic cecidisse iuuat: uixi sine uulnere famae,
ulta uirum positis moenibus oppetii.
inuida, cur in me stimulasti, Musa, Maronem,
fingeret ut nostrae damna pudicitiae?
uos magis historicis, lectores, credite de me
quam qui furta deum concubitusque canunt
falsidici uates, temerant qui carmine uerum
humanisque deos assimilant uitiis.
_350. A Pretty Boy_
DVM dubitat natura marem faceretne puellam,
factus es, o pulcher, paene puella, puer.
_351. Galla_
VADO, sed sine me, quia te sine, nec nisi tecum
totus ero, pars cum sim altera, Galla, tui.
uado tamen, sed dimidius, uado minor ipso
dimidio nec me iam locus unus habet:
nam tecum fere totus ero, quocumque recedam
pars ueniet mecum quantulacumque mei.
separor unus ego, sed partem sumo minorem
ipse mei, tecum pars mea maior abit.
si redeam, tibi totus ero: pars nulla uacabit,
quae mox non redeat in tua iura. uale.
AVIENVS
fl. 380 A. D.
_352. Prologue to the Aratea_
CARMINIS incentor mihi Iuppiter! auspice terras
linquo Ioue et celsam reserat dux Iuppiter aethram.
imus in astra Iouis monitu, Iouis omine caelum
et Iouis imperio mortalibus aethera pando.
Hic statio, hic sedes primi patris. iste paterni
principium motus, uis fulminis iste corusci,
uita elementorum, mundi calor, aetheris ignis
astrorumque uigor, perpes substantia lucis
et numerus celsi modulaminis. hic tener aer
materiaeque grauis concretio, sucus ab alto
corporibus caelo, cunctarum alimonia rerum,
flos et flamma animae. qui discurrente meatu
mentis primigenae penetralia dura resoluens
impleuit largo uenas operatus amore,
ordinis ut proprii foedus daret. iste calorem,
quo digesta capax solidaret semina mundus,
inseruit. rite hunc primum, medium adque secundum
uox secreta canit sibi, nam permixtus utrimque
et fultus sese geminum latus unus et idem est,
auctor agendorum propriique patrator amoris
et mundi uere factus pater. hic chaos altum
lumine perrupit, tenebrarum hic uincula primus
soluit et ipse parens rerum fluitantia fixit.
hic dispersa locis statuit primordia iustis,
hic digestorum speciem dedit, iste colorem
inposuit rebus sexuque inmixtus utroque
adque aeui pariter gemini, simul omnia lustrans,
sufficit alterno res semine.
rerum opifex hic,
hic altor rerum, rex mundi, celsa potestas
aetheris adque Erebi, pigra inclinatio nodi,
insociabilium discretio iusta deorum.
cuius et extremum tellus opus, ignea cuius
lumina sunt late sol et soror: ille diei
tendat ut infusi rutilum iubar, altera noctis
ut face flammanti tenebrosos rumpat amictus,
ne desit genitis pater ullo in tempore rebus.
istius ille anni pulcer chorus, alta ut hebescat
terra gelu, uer ut blandis adrideat auris,
puluerulenta siti tellurem ut torreat aestas
et grauis autumni redeat fetura parentis.
hoc duce per tumidi ferimur freta gurgitis, isto
praeceptore solum grauibus uersamus aratris.
iste modum statuit signis, hic rebus honorem
infundit, tenebris hic interlabitur aethrae,
uiscera et aetherios animans genitabilis artus.
denique ne longum marcentia corda iacerent
mundanique ortus mens inmemor omnia sensim
uilia conciperet neque se subduceret umquam
fontis in aeterni primordia, quo uelut amnis,
quem festina citis urget natura fluentis,
lapsu continuo ruiturae in corpora nostra
prorumpunt animae seriemque per aethera nectunt:
hic primum Cnidii radium senis intulit astris
mortalemque loqui docuit conuexa deorum,
cur Hyperionios nepa circumflecteret ignis,
autumni reditu cur sub gelido Capricorno
bruma pruinosi iuga tristia solueret anni,
cur spatium lucis, madidae cur tempora noctis
Libra celerque Aries demenso pondere Olympi
aequarent, qua parte polus sublimior alto
cardine caeruleas Thetidis non tangeret undas,
quis polus umbrifero lateat decliuis in axe
et uaga palanti cur signa errore ferantur.
quae rursum ingenio numerisque Solensibus idem
Iuppiter efferri melius dedit, incola Tauri
musa ut Cecropios raperetur et Aonas agros.
Me quoque nunc similis stimulat furor edere uersu
tempora, cum duris uersare ligonibus arua
conueniat, cum ueliuolo dare carbasa ponto
et cum uiticomo crinem tondere Lyaeo.
o mihi nota adyti iam numina Parnasei!
o per multa operum mea semper cura Camenae!
iam placet in superum uisus sustollere caelum
adque oculis reserare uiam per sidera. maior,
maior agit mentem solito deus, ampla patescit
Cirra mihi et totis se Helicon inspirat ab antris.
ANONYMOUS
384 A. D.
_353. Epitaph of M. Vettius Agorius Praetextatus and Paulina his Wife_
SPLENDOR parentum nil mihi maius dedit,
quam quod marito digna iam tum uisa sum.
sed lumen omne uel decus nomen uiri,
Agori, superbo qui creatus germine
patriam, senatum coniugemque inluminas
probitate mentis, moribus, studiis simul,
uirtutis apicem quis supremum nanctus es.
tu namque quidquid lingua utraque est proditum
cura soforum, porta quis caeli patet,
uel quae periti condidere carmina
uel quae solutis uocibus sunt edita,
meliora reddis quam legendo sumpseras.
sed ista parua: tu pius mystes sacris
teletis reperta mentis arcano premis
diuumque numen multiplex doctus colis,
sociam benigne coniugem nectens sacris
hominum deumque consciam ac fidam tibi.
quid nunc honores aut potestates loquar
hominumque uotis adpetita gaudia?
quae tu caduca ac parua semper autumans
diuum sacerdos infulis celsus clues.
tu me, marite, disciplinarum bono
puram ac pudicam sorte mortis eximens
in templa ducis ac famulam diuis dicas.
te teste cunctis imbuor mysteriis,
tu Dindymenes Atteosque antistitem
teletis honoras taureis consors pius.
Hecates ministram trina secreta edoces
Cererisque Graiae tu sacris dignam paras.
te propter omnes me beatam, me piam
celebrant, quod ipse me bonam disseminas,
totum per orbem ignota noscor omnibus.
nam te marito cur placere non queam?
exempla de me Romulae matres petunt
subolemque pulcram, si tuae similis, putant.
optant probantque nunc uiri nunc feminae
quae tu magister indidisti insignia.
his nunc ademptis maesta coniunx maceror,
felix, maritum si superstitem mihi
diui dedissent, sed tamen felix, tua
quia sum fuique postque mortem mox ero.
'Paulina nostri pectoris consortio,
fomes pudoris, castitatis uinculum
amorque purus et fides caelo sata,
arcana mentis cui reclusa credidi,
munus deorum qui maritalem torum
nectunt amicis et pudicis nexibus,
pietate matris, coniugali gratia,
nexu sororis, filiae modestia
et quanta amicis iungimur fiducia,
aetatis usu, consecrandi foedere,
iugi fideli simplici concordia
iuuans maritum, diligens ornans colens;
Paulina ueri et castitatis conscia,
dicata templis atque amica numinum,
sibi maritum praeferens, Romam uiro,
pudens fidelis pura mente et corpore,
benigna cunctis, utilis penatibus. . . '
ASMENIVS
circa 400 A. D.
_354. Thoughts in a Garden_
ADESTE Musae, maximi proles Iouis,
laudem feracis praedicemus hortuli.
hortus salubris corpori praebet cibos
uariosque fructus saepe cultori refert,
holus suaue, multiplex herbae genus,
uuas nitentis atque fetus arborum.
non defit hortis et uoluptas maxima
multisque mixta commodis iocunditas.
aquae strepentis uitreus lambit liquor
sulcoque ductus irrigat riuus sata.
flores nitescunt discolore germine
pinguntque terram gemmeis honoribus.
apes susurro murmurant gratae leui,
cum summa florum uel nouos rores legunt.
fecunda uitis coniuges ulmos grauat
textasue inumbrat pampinis harundines.
opaca praebent arbores umbracula
prohibentque densis feruidum solem comis.
aues canorae garrulos fundunt sonos
et semper auris cantibus mulcent suis.
oblectat hortus, auocat pascit tenet
animoque maesto demit angores grauis;
membris uigorem reddit et uisus capit,
refert labori pleniorem gratiam,
tribuit colenti multiforme gaudium.
THE ASMENIDAE
_I_
ASCLEPIADIVS
circa 400 A. D.
_355. Fortune_
O FORTVNA potens, at nimium leuis,
tantum iuris atrox quae tibi uindicas,
euertisque bonos, erigis improbos,
nec seruare potes muneribus fidem.
Fortuna immeritos auget honoribus,
Fortuna innocuos cladibus afficit.
iustos illa uiros pauperie grauat,
indignos eadem diuitiis beat.
haec aufert iuuenes ac retinet senes,
iniusto arbitrio tempora diuidens.
quod dignis adimit, traicit ad inpios.
nec discrimen habet rectaue iudicat:
inconstans fragilis perfida lubrica
nec quos clarificat perpetuo fouet,
nec quos deseruit perpetuo premit.
_II_
PALLADIVS
_356. Orpheus_
THREICIVS quondam uates fide creditur canora
mouisse sensus tristium ferarum
atque amnis tenuisse uagos, sed et alites uolantis,
et surda cantu concitasse saxa,
suauisonaeque modos testudinis arbores secutae
umbram feruntur praebuisse uati.
scilicet haud potuit, quae sunt sine, permouere, sensu
(finxere docti fabulam poetae),
sed placidis hominum dictis fera corda mitigauit
doctaque uitam uoce temperauit;
iustitiam docuit, coetu uaga congregauit uno,
moresque agrestis expoliuit Orpheus.
_III_
_357. Vergil Distichs_
_(a) Palladius. _
CONDITVS hic ego sum, cuius modo rustica Musa
per siluas, per rus uenit ad arma uirum.
_(b) Vomanius. _
A siluis ad agros, ab agris ad proelia uenit
Musa Maroneo nobilis ingenio.
_(c) Maximinus. _
Carminibus pecudes et rus et bella canendo
nomen inexstinctum Vergilius merui.
_IV_
_358. Vergil Quatrains_
_(a) Asclepiadius. _
SICANIVS uates siluis, Ascraeus in aruis,
Maeonius bellis ipse poeta fui.
Mantua se uita praeclari iactat alumni,
Parthenope famam morte Maronis habet.
_(b) Vitalis. _
Prima mihi Musa est sub fagi Tityrus umbra.
ad mea nauus humum iussa colonus arat.
proeliaque expertos cecini Troiana Latinos;
perque meos cineres inclita Parthenope.
_(c) Euphorbius. _
Romuleum Sicula qui fingit carmen auena
ruricolasque docet qua ratione serant,
quique Latinorum memorat fera bella Phrygumque,
hic cubat, hic meruit perpetuam requiem.
ANONYMOUS
circa 400 A. D. (? ).
_359. Carpe Diem_
CONVIVAE, tetricas hodie secludite curas,
ne maculent niueum nubila corda diem:
omnia sollicitae uertantur murmura mentis,
ut uacet indomitum pectus amicitiae.
non semper gaudere licet: fugit hora, iocemur:
difficile est fatis subripuisse diem.
_360. Epithalamium_
ITE, uerecundo coniungite foedera lecto
atque Cupidineos discite ferre iocos;
alliget amplexus tenerorum mater Amorum,
quae regit Idalium, quae Cnidon alma regit,
concordisque tegens cum maiestate benigna
constituat, patres et cito reddat auos.
_361. The Grave of Nymphius_
NYMPHIVS aeterno deuinctus membra sopore
hic situs est, caelo mens pia perfruitur.
mens uidet astra, quies tumuli conplectitur artus,
calcauit tristis sancta fides tenebras.
te tua pro meritis uirtutis ad astra uehebat
intuleratque alto debita fama polo.
immortalis eris, nam multa laude uigebit
uiuax uenturos gloria per populos.
te coluit proprium prouincia cuncta parentem,
optabant uitam publica uota tuam.
exseruere tuo quondam data munera sumptu
plaudentis populi gaudia per cuneos.
concilium procerum per te patria alma uocauit
seque tuo duxit sanctius ore loqui.
publicus orbatas modo luctus conficit urbis
confusique sedent, anxia turba, patres,
ut capite erepto torpentia membra rigescunt,
ut grex amisso principe maeret iners.
parua tibi, coniunx, magni solaria luctus
hunc tumuli titulum maesta Serena dicat.
haec indiuidui semper comes addita fulcri
unanimam tibi se lustra per octo dedit.
dulcis uita fuit tecum: comes anxia lucem
aeternam sperans hanc cupit esse breuem.
_362. Roses and Thorns_
QVIS deus hoc medium uallauit uepribus aurum,
iussit et inclusam sentibus esse rosam?
aspicite ut magni coeant in foedus amantes:
Martem spina refert, flos Veneris speculum est.
quid tibi cum magnis, puer, est, lasciue, sagittis?
hoc melius telo pungere corda potes!
nec flammas quaeras, sit ut alti pectoris ignis,
set tibi tormentum praebeat ista facis.
pallens herba rubet: color est hic semper amantum;
tam fugitiua rosa est quam fugitiuus amor
nam quod floricomis gaudet lasciua metallis,
aurum significat uilius esse rosa.
SVLPICIVS LVPERCVS SERVASIVS IVNIOR
circa 400 A. D. (? ).
_363. The Work of Time_
OMNE quod Natura parens creauit,
quamlibet firmum uideas, labascit:
tempore ac longo fragile et caducum
soluitur usu.
amnis insueta solet ire ualle.
mutat et rectos uia certa cursus,
rupta cum cedit male pertinaci
ripa fluento.
decidens scabrum cauat unda tofum,
ferreus uomis tenuatur agris,
splendet adtrito digitos honorans
anulus auro.
_364. On Avarice_
HEV misera in nimios hominum petulantia census!
caecus inutilium quo ruit ardor opum,
auri dira fames et non expleta libido,
ferali pretio uendat ut omne nefas?
sic latebras Eriphyla uiri patefecit, ubi aurum
accepit, turpis materiam sceleris;
sic quondam Acrisiae in gremium per claustra puellae
corruptore auro fluxit adulterium.
o quam mendose uotum insaturabile habendi
imbuit infami pectora nostra malo!
quamlibet immenso diues uigil incubet auro,
aestuat augendae dira cupido rei.
heu mala paupertas numquam locupletis auari.
dum struere inmodice quod tenet optat, eget.
quis metus huic legum quaeue est reuerentia ueri?
crescentis nummi si mage cura subest,
cognatorum animas promptum est fratrumque cruorem
fundier: affectus uincit auara fames.
diuitis est semper fragilis male quaerere gazas:
nulla huic in lucro cura pudoris erit.
istud templorum damno excidioque requirit;
hoc caelo iubeas ut petat: inde petet.
mirum ni pulcras artis Romana iuuentus
discat et egregio sudet in eloquio,
ut post iurisonae famosa stipendia linguae
barbaricae ingeniis anteferantur opes?
set tamen ex cultu adpetitur spes grata nepotum?
saltim istud nostri forsan honoris habent?
at qui sunt, quos propter honestum rumpere foedus
audeat inlicite pallida auaritia?
Romani sermonis egent, ridendaque uerba
frangit ad horrificos turbida lingua sonos.
ambusti torris species exesaque saeclo:
rapta putes priscis corpora de tumulis!
perplexi crines, frons improba, tempora pressa,
exstantes malae deficiente gena,
simantur uietae pando sinuamine nares,
territat os nudum caesaque labra tument.
defossum in uentrem propulso pondere tergum
frangitur et uacuo crure tument genua.
discolor in manibus species, ac turpius illud,
quod cutis obscure pallet in inuidiam.
CLAVDIVS CLAVDIANVS
fl. 400 A. D.
_365. An Eagle of Roman Song_
PARVOS non aquilis fas est educere fetus
ante fidem solis iudiciumque poli.
nam pater, excusso saluit cum tegmine proles
ouaque maternus rupit hiulca tepor,
protinus implumis conuertit ad aethera nidos
et recto flammas imperat ore pati.
consulit ardentis radios et luce magistra
natorum uiris ingeniumque probat.
degenerem refugo torsit qui lumine uisum,
unguibus hunc saeuis ira paterna ferit.
exploratores oculis qui pertulit ignis
sustinuitque acie nobiliore diem,
nutritur uolucrumque potens et fulminis heres,
gesturus summo tela trisulca Ioui.
me quoque Pieriis temptatum saepius antris
audet magna suo mittere Roma deo.
iam dominas auris, iam regia tecta meremur
et chelys Augusto iudice nostra sonat.
_366. A Council of War--and War_
TANDEM concilium belli confessus agendi
ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui
lasciuique senes, quibus est insignis edendi
gloria corruptasque dapes uariasse decorum,
qui uentrem inuitant pretio traduntque palato
sidereas Iunonis auis et si qua loquendi
gnara coloratis uiridis defertur ab Indis,
quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam
ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis,
non freta longinquis Maeotia piscibus explent.
uestis odoratae studium; laus maxima risum
per uanos mouisse sales minimeque uiriles
munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa
serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas,
solliciti scaenae; Romam contemnere sueti
mirarique suas (quas Bosphorus obruat! ) aedis;
saltandi dociles aurigarumque periti.
pars humili de plebe duces; pars compede suras
cruraque signati nigro liuentia ferro
iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet
seque suo prodat titulo. sed prima potestas
Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.
dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi
iuris et admoto qui temperet omnia fumo,
feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.
considunt apices gemini dicionis Eoae,
hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga,
seruitio, non arte pares, hic saepius emptus,
alter ad Hispanos nutritus uerna penatis.
ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis
consulerent tantisque darent solacia morbis,
obliti subito Phrygiae bellisque relictis
ad solitos coepere iocos et iurgia Circi
tendere. nequiquam magna confligitur ira,
quis melius uibrata puer uertigine molli
membra rotet, uerrat quis marmora crine supino,
quis magis enodis laterum detorqueat artus,
quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet.
hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus,
his necdum commissa choro cantatur Agaue.
increpat Eutropius: non haec spectacula tempus
poscere; nunc alias armorum incumbere curas;
se satis Armenio fessum pro limite cingi
nec tantis unum subsistere posse periclis;
ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant:
qualis pauperibus nutrix inuisa puellis
assidet et tela communem quaerere uictum
rauca monet; festis illae lusisse diebus
orant et positis aequaeuas uisere pensis,
irataeque operi iam lasso pollice fila
turbant et teneros detergent stamine fletus.
emicat extemplo cunctis trepidantibus audax
crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum
aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno
uinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.
acer in absentis linguae iactator, abundans
corporis exiguusque animi, doctissimus artis
quondam lanificae: moderator pectinis unci
non alius lanam purgatis sordibus aeque
praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam
uellera per tenuis ferri producere rimas.
tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,
non septem uasto quatiens umbone iuuencos,
sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili
inter anus interque colos onerauerat, aluum.
adsurgit tandem uocemque expromit anhelam:
'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus
femineis clausi thalamis patimurque periclum
gliscere desidia? grauiorum turba malorum
texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.
me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis
ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis,
inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem
qui grauat efficiam leuiorem pondere lanae;
Tarbigilum timidum desertoresque Gruthungos
ut miseras populabor ouis et pace relata
pristina restituam Phrygias ad stamina matres. '
his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens
concilii clamor, qualis resonantibus olim
exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus
aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.
protinus excitis iter inremeabile signis
adripit infaustoque iubet bubone moueri
agmina Mygdonias mox impletura uolucris.
pulcer et urbanae cupiens exercitus umbrae,
assiduus ludis, auidus splendere lauacris
nec soles imbrisue pati multumque priori
dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,
dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe
sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.
cum duce mutatae uires. Byzantia robur
fregit luxuries Ancyranique triumphi.
non peditem praecedit eques; non commoda castris
eligitur regio; uicibus custodia nullis
aduigilat uallo; non explorantur eundae
uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt
ordine: confusi passim per opaca uagantur
lustra, per ignotas angusto tramite uallis.
sic uacui rectoris equi, sic orba magistro
fertur in abruptum casu, non sidere, puppis;
sic ruit in rupes amisso pisce sodali
belua, sulcandas qui praeuius edocet undas
inmensumque pecus paruae moderamine caudae
temperat et tanto coniungit foedera monstro;
illa natat rationis inops et caeca profundi;
iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti
palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.
Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis
spe nutrire leuis improuisusque repente,
dum grauibus marcent epulis hostique catenas
inter uina crepant, largo sopita Lyaeo
castra subit. pereunt alii, dura membra cubili
tarda leuant; alii leto iunxere soporem;
ast alios uicina palus sine more ruentis
excipit et cumulis inmanibus aggerat undas.
ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat
sudanti tremibundus equo: qui pondere postquam
decidit, implicitus limo cunctantia pronus
per uada reptabat. caeno subnixa tenaci
mergitur et pingui suspirat corpore moles
more suis, dapibus quae iam deuota futuris
turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco
armatur cingitque sinus secumque uolutat
quas figat uerubus partis, quae frusta calenti
mandet aquae quantoque cutem distendat echino:
flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu;
contexit uarius penetrans Chalcedona nidor.
ecce leuis frondes a tergo concutit aura:
credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror
impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem
integer et sola formidine saucius efflat.
quis tibi tractandos pro pectine, degener, ensis,
quis solio campum praeponere suasit auito?
quam bene texentum laudabas carmina tutus
et matutinis pellebas frigora mensis!
hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas,
tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.
iam uaga pallentem densis terroribus aulam
fama quatit; stratas acies, deleta canebat
agmina, Maeonios foedari caedibus agros,
Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni
Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum
in Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.
sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,
sunt qui correptis ratibus terraque marique
aduentare ferant; geminantur uera pauoris
ingenio: longe spectari e puppibus urbis
accensas, lucere fretum uentoque citatas
omnibus in pelago uelis haerere fauillas.
_367. The Marriage of Honorius and Maria_
HAVSERAT insolitos promissae uirginis ignis
Augustus primoque rudis flagrauerat aestu;
nec nouus unde calor nec quid suspiria uellent,
nouerat incipiens et adhuc ignarus amandi.
non illi uenator equus, non spicula curae,
non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat
in uulnus quod fixit Amor. quam saepe medullis
erupit gemitus! quotiens incanduit ore
confessus secreta rubor nomenque beatum
iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae
praeparat, et pulcros, Mariae sed luce minores,
eligit ornatus, quidquid uenerabilis olim
Liuia diuorumque nurus gessere superbae.
incusat spes aegra moras longique uidentur
stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe.
Scyria sic tenerum uirgo flammabat Achillem
fraudis adhuc expers bellatricisque docebat
ducere fila manus et, mox quos horruit Ide,
Thessalicos roseo nectebat pollice crinis.
haec etiam queritur secum: 'quonam usque uerendus
cunctatur mea uota socer? quid iungere differt
quam pepigit, castasque preces implere recusat?
non ego luxuriem regum moremque secutus
quaesiui uultum thalamis, ut nuntia formae
lena per innumeros iret pictura penatis,
nec uariis dubium thalamis laturus amorem
ardua commisi falsae conubia cerae.
non rapio praeceps alienae foedera taedae,
sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta
mandatis uno materni sanguinis ortu
communem partitur auum. fastidia supplex
deposui gessique procum; de limine sacro
oratum misi proceres, qui proxima nobis
iura tenent. fateor, Stilicho, non parua poposci,
sed certe mereor princeps hoc principe natus,
qui sibi te generum fraterna prole reuinxit,
cui Mariam debes. faenus mihi solue paternum,
redde suos aulae.
