No More Learning

_292. Apollo and Bacchus_

SIC Apollo, deinde Liber sic uidetur ignifer:
ambo sunt flammis creati prosatique ex ignibus;
ambo de donis calorem, uite et radio, conferunt;
noctis hic rumpit tenebras, hic tenebras pectoris.


_293. Bacchus_

BACCHE, uitium repertor, plenus adsis uitibus:
effluas dulcem liquorem conparandum nectari,
conditumque fac uetustum, ne malignis uenulis
asperum ducat saporem uersus usum in alterum.


_294. Women_

OMNIS mulier intra pectus celat uirus pestilens:
dulce de labris locuntur, corde uiuunt noxio.


_295. Evil Communications_

QVI mali sunt, non fuere matris ex aluo mali,
sed malos faciunt malorum falsa contubernia.


_296. A Study in Antithesis_

TAM malum est habere nummos, non habere quam malum est;
tam malum est audere semper, quam malum est semper pudor;
tam malum est tacere multum, quam malum est multum loqui;
tam malum est foris amica, quam malum est uxor domi:
nemo non haec uera dicit, nemo non contra facit.


_297. French and English_

SPERNE mores transmarinos, mille habent offucia.
ciue Romano per orbem nemo uiuit rectius:
quippe malim unum Catonem quam trecentos Socratas.


_298. The Rarity of Poets and their Patrons_

CONSVLES fiunt quotannis et noui proconsules;
solus aut rex aut poeta non quotannis nascitur.




C. SVLPICIVS APOLLINARIS

circa 140 A. D.


_299. Vergil's Aeneid_

IVSSERAT haec rapidis aboleri carmina flammis
Vergilius, Phrygium quae cecinere ducem;
Tucca uetat Variusque, simul tu, maxime Caesar,
non sinis et Latiae consulis historiae.
infelix gemino cecidit prope Pergamon igni,
et paene est alio Troia cremata rogo.


_300. Epitaph of Seneca_

CVRA, labor, meritum, sumpti pro munere honores,
ite, alias posthac sollicitate animas!
me procul a uobis deus euocat. ilicet actis
rebus terrenis, hospita terra, uale.
corpus, auara, tamen sollempnibus accipe saxis:
namque animam caelo reddimus, ossa tibi.




ANONYMOUS

215 A. D.


_301. Viue_

VIVE laetus quique uiuis, uita paruom munus est,
orta mox sensim uigescit, deinde sensim deficit.




P. LICINIVS GALLIENVS IMPERATOR

circa 260 A. D.


_302. Ludite_

ITE agite, o iuuenes, et desudate medullis
omnibus inter uos! non murmura uestra columbae,
brachia non hederae, non uincant oscula conchae.
ludite: sed uigilis nolite exstinguere lychnos:
omnia nocte uident, nil cras meminere lucernae.




M. AVRELIVS OLVMPIVS NEMESIANVS

circa 260 A. D.


_303. Exordium to a Poem on Hunting_

VENANDI cano mille uias hilarisque labores
discursusque citos, securi proelia ruris,
pandimus. Aonio iam nunc mihi pectus ab oestro
aestuat: ingentis Helicon iubet ire per agros,
Castaliusque mihi noua pocula fontis alumnus
ingerit et late campos metatus apertos
imponitque iugum uati retinetque corymbis
implicitum ducitque per auia, qua sola numquam
trita rotis. iuuat aurato procedere curru
et parere deo: uiridis en ire per herbas
imperat: intacto premimus uestigia musco;
et, quamuis cursus ostendat tramite noto
obuia Calliope facilis, insistere prato
complacitum, rudibus qua luceat orbita sulcis.
nam quis non Nioben numeroso funere maestam
iam cecinit? quis non Semelen ignemque iugalem
letalemque simul nouit de paelicis astu?
quis magno recreata tacet cunabula Baccho,
ut pater omnipotens maternos reddere mensis
dignatus iusti complerit tempora partus?
sunt qui sacrilego rorantis sanguine thyrsos
(nota nimis) dixisse uelint, qui uincula Dirces
Pisaeique tori legem Danaique cruentum
imperium sponsasque truces sub foedere primo
dulcia funereis mutantis gaudia taedis.
Byblidos indictum nulli scelus; impia Myrrhae
conubia et saeuo uiolatum crimine patrem
nouimus, utque Arabum fugiens cum carperet arua
iuit in arboreas frondis animamque uirentem.
sunt qui squamosi referant fera sibila Cadmi
stellatumque oculis custodem uirginis Ius
Herculeosque uelint semper numerare labores
miratumque rudis se tollere Terea pinnas
post epulas, Philomela, tuas; sunt ardua mundi
qui male temptantem curru Phaethonta loquantur
exstinctasque canant emisso fulmine flammas
fumantemque Padum, Cycnum plumamque senilem
et flentis semper germani funere siluas.
Tantalidum casus et sparsas sanguine mensas
condentemque caput uisis Titana Mycenis
horrendasque uices generis dixere priores.
Colchidos iratae sacris imbuta uenenis
munera non canimus pulchraeque incendia Glauces,
non crinem Nisi, non saeuae pocula Circes,
nec nocturna pie curantem busta sororem:
haec iam magnorum praecepit copia uatum,
omnis et antiqui uulgata est fabula saecli.
nos saltus uiridisque plagas camposque patentis
scrutamur totisque citi discurrimus aruis
et uarias cupimus facili cane sumere praedas;
nos timidos lepores, inbellis figere dammas
audacisque lupos, uulpem captare dolosam
gaudemus; nos flumineas errare per umbras
malumus et placidis ichneumona quaerere ripis
inter harundineas segetes faelemque minacem
arboris in trunco longis perfigere telis
implicitumque sinu spinosi corporis erem
ferre domum; talique placet dare lintea curae.
dum non magna ratis, uicinis sueta moueri
litoribus tutosque sinus percurrere remis,
nunc primum dat uela notis portusque fidelis
linquit et Adriacas audet temptare procellas.
mox uestros meliore lyra memorare triumphos
accingar, diui fortissima pignora Cari,
atque canam nostrum geminis sub finibus orbis
litus et edomitas fraterno numine gentis,
quae Rhenum Tigrimque bibunt Ararisque remotum
principium Nilique uident in origine fontem;
nec taceam, primum quae nuper bella sub Arcto
felici, Carine, manu confeceris, ipso
paene prior genitore deo, utque intima frater
Persidos et ueteres Babylonos ceperit arcis,
ultus Romulei uiolata cacumina regni;
imbellemque fugam referam clausasque pharetras
Parthorum laxosque arcus et spicula nulla.
haec uobis nostrae libabunt carmina Musae,
cum primum uultus sacros, bona numina terrae,
contigerit uidisse mihi: iam gaudia nota
temporis inpatiens sensus spretorque morarum
praesumit uideorque mihi iam cernere fratrum
augustos habitus, Romam clarumque senatum
et fidos ad bella duces et milite multo
agmina, quis fortis animat deuotio mentis:
aurea purpureo longe radiantia uelo
signa micant sinuatque trucis leuis aura dracones.
tu modo, quae saltus placidos siluasque pererras,
Latonae, Phoebe, magnum decus, heia age suetos
sume habitus arcumque manu pictamque pharetram
suspende ex humeris, sint aurea tela, sagittae,
candida puniceis aptentur crura coturnis,
sit chlamys aurato multum subtegmine lusa
conrugesque sinus gemmatis balteus artet
nexibus, implicitos cohibe diademate crinis.
tecum Naiades faciles uiridique iuuenta
pubentes Dryades Nymphaeque, unde amnibus umor,
adsint et docilis decantet Oreadas Echo.
duc age, diua, tuum frondosa per auia uatem:
te sequimur, tu pande domos et lustra ferarum.
huc igitur mecum, quisquis percussus amore
uenandi damnas litis rabidosque tumultus
ciuilisque fugis strepitus bellique fragores
nec praedas auido sectaris gurgite ponti.


_304. Pan_

NYCTILVS atque Micon nec non et pulcer Amyntas
torrentem patula uitabant ilice solem,
cum Pan uenatu fessus recubare sub ulmo
coeperat et somno lassatas sumere uiris;
quem super ex tereti pendebat fistula ramo.
hanc pueri, tamquam praedem pro carmine possent
sumere fasque esset calamos tractare deorum,
inuadunt furto sed nec resonare canorem
fistula quem suerat nec uult contexere carmen,
sed pro carminibus male dissona sibila reddit,
cum Pan excussus sonitu stridentis auenae
iamque uidens 'pueri, si carmina poscitis', inquit,
'ipse canam: nulli fas est inflare cicutas,
quas ego Maenaliis cera coniungo sub antris.
iamque ortus, Lenaee, tuos et semina uitis
ordine detexam: debemus carmina Baccho. '
haec fatus coepit calamis sic montiuagus Pan:
'te cano, qui grauidis hederata fronte corymbis
uitea serta plicas quique udo palmite tigris
ducis odoratis perfusus colla capillis,
uera Iouis proles; nam cum post sidera caeli
sola Iouem Semele uidit Iouis ora professum,
hunc pater omnipotens, uenturi prouidus aeui,
pertulit et iusto produxit tempore partus.
hunc Nymphae Faunique senes Satyrique procaces,
nosque etiam Nysae uiridi nutrimus in antro.
quin et Silenus paruum ueteranus alumnum
aut gremio fouet aut resupinis sustinet ulnis,
euocat aut risum digito motuue quietem
allicit aut tremulis quassat crepitacula palmis.
cui deus arridens horrentis pectore setas
uellicat aut digitis auris astringit acutas
adplauditue manu mutilum caput aut breue mentum
et simas tenero collidit pollice naris.
interea pueri florescit pube iuuentus
flauaque maturo tumuerunt tempora cornu.
tum primum laetas extendit pampinus uuas:
mirantur Satyri frondis et poma Lyaei.
tum deus 'o Satyri, maturos carpite fetus'
dixit 'et ignotos primi calcate racemos'.
uix haec ediderat, decerpunt uitibus uuas
et portant calathis celerique elidere planta
concaua saxa super properant: uindemia feruet
collibus in summis, crebro pede rumpitur uua
nudaque purpureo sparguntur pectora musto.
tum Satyri, lasciua cohors, sibi pocula quisque
obuia corripiunt: quae fors dedit, occupat usus.
cantharon hic retinet, cornu bibit alter adunco,
concauat ille manus palmasque in pocula uertit,
pronus at ille lacu bibit et crepitantibus haurit
musta labris; alius uocalia cymbala mergit,
atque alius latices pressis resupinus ab uuis
excipit: at potus (saliens liquor ore resultat);
euomit, inque humeros et pectora defluit humor.
omnia ludus habet cantusque chorique licentes;
tum primum roseo Silenus cymbia musto
plena senex auide non aequis uiribus hausit.
ex illo uenas inflatus nectare dulci
hesternoque grauis semper ridetur Iaccho.
quin etiam deus ille, deus Ioue prosatus ipso,
et plantis uuas premit et de uitibus hastas
integit et lynci praebet cratera bibenti. '
haec Pan Maenalia pueros in ualle docebat,
sparsas donec ouis campo conducere in unum
nox iubet, uberibus suadens siccare fluorem
lactis et in niueas astrictum cogere glebas.




ANONYMOUS


_305. Epitaph on M. P. Flavius Postumius Varus_

VIXI beatus dis, amicis, literis.
manis colamus, namque opertis manibus
diuina uis est aeuiterni temporis.


_306. To the Sea_

VNDARVM rector, genitor maris, arbiter orbis,
Oceane o placido conplectens omnia fluctu,
tu legem terris moderato limite signas,
tu pelagi quodcumque facis fontisque lacusque.
flumina quin etiam te norunt omnia patrem,
te potant nubes ut reddant frugibus imbris;
Cyaneoque sinu caeli tu diceris oras
partibus ex cunctis inmensas cingere nexu.
tu fessos Phoebi reficis sub gurgite currus
exhaustisque die radiis alimenta ministras,
gentibus ut clarum referat lux aurea solem.
si mare, si terras caelum mundumque gubernas,
me quoque cunctorum partem, uenerabilis, audi,
alme parens rerum, supplex precor. ergo carinam
conserues, ubicumque tuo committere ponto
hanc animam, transire fretum et discurrere cursus
aequoris horrisoni sortis fera iussa iubebunt:
tende fauens glaucum per leuia dorsa profundum,
ac tantum tremulo crispentur caerula motu,
quantum uela ferant, quantum sinat otia remis;
sint fluctus, celerem ualeant qui pellere puppem,
quos numerare libens possim, quos cernere laetus;
seruet inoffensam laterum par linea libram,
et sulcante uiam rostro submurmuret unda.
da pater, ut tute liceat transmittere cursum,
perfer ad optatos securo in litore portus
me comitesque meos. quod cum permiseris esse,
reddam, quod potero, plenas pro munere gratis.


_307. Boating Song_

HEIA, uiri, nostrum reboans echo sonet heia!
arbiter effusi late maris ore sereno
placatum strauit pelagus posuitque procellam,
edomitique uago sederunt pondere fluctus.
heia, uiri, nostrum reboans echo sonet heia!
annisu parili tremat ictibus acta carina.
nunc dabit arridens pelago concordia caeli
uentorum motu praegnanti currere uelo.
heia, uiri, nostrum reboans echo sonet heia!
aequora prora secet delphinis aemula saltu,
quisque gemat largum, promat se quisque lacertis,
pone trahens canum deducta sit orbita sulcum.
heia, uiri, nostrum reboans echo sonet heia!
echo te pultet, portiscule: nos tamen heia.
conuulsum remis spumet mare: nos tamen heia.
uocibus adsiduis litus resonet: tamen heia.


_308. 'Margaret'_

_A Dog's Epitaph_

GALLIA me genuit, nomen mihi diuitis undae
concha dedit, formae nominis aptus honos.
docta per incertas audax discurrere siluas
collibus hirsutas atque agitare feras,
non grauibus uinclis unquam consueta teneri
uerbera nec niueo corpore saeua pati.
molli namque sinu domini dominaeque iacebam
et noram in strato lassa cubare toro,
et plus quam licuit muto canis ore loquebar:
nulli latratus pertimuere meos.
sed iam fata subi partu iactata sinistro,
quam nunc sub paruo marmore terra tegit.




CLAVDIVS

circa 280(? ) A. D.


_309. To the Moon_

LVNA decus mundi, magni pars maxima caeli,
Luna, uagus noctis splendor, quam signa secuntur,
Luna parens mensum numerosa prole renascens:
tu biiugos stellante polos ab Sole gubernas,
te redeunte dies fraternus colligit horas;
te pater Oceanus renouato respicit amne,
te spirant terrae, tu uinclis Tartara cingis;
tu sistro resonas, Brimo, tu cymbala quassas;
Isis Luna Core, uel Vesta es Iuno Cybelle.
septenis tu lumine eges sub mense diebus
et rursum renouas alternans lumina mensis.
tunc minor es, cum plena uenis; tunc plena resurgens,
cum minor es: crescis semper, cum deficis orbe.
huc ades et nostris precibus dea blandior esto
Luciferique iugis concordis siste iuuencas,
ut uoluat fortuna rotam, qua prospera currant.




L. CAELIVS LACTANTIVS FIRMIANVS

fl. 290 A. D.


_310. The Phoenix_

EST locus in primo felix oriente remotus,
qua patet aeterni maxima porta poli.
nec tamen aestiuos hiemisue propinquus ad ortus
sed qua sol uerno fundit ab axe diem.
illic planities tractus diffundit apertos,
nec tumulus crescit nec caua uallis hiat,
sed nostros montis, quorum iuga celsa putantur,
per bis sex ulnas imminet ille locus.
hic Solis nemus est et consitus arbore multa
lucus perpetuae frondis honore uirens.
cum Phaethonteis flagrasset ab ignibus axis,
ille locus flammis inuiolatus erat;
et cum diluuium mersisset fluctibus orbem
Deucalioneas exsuperauit aquas.
non huc exsangues Morbi, non aegra Senectus
nec Mors crudelis nec Metus asper adest,
nec Scelus infandum nec opum uesana Cupido
aut Sitis aut ardens caedis amore Furor;
Luctus acerbus abest et Egestas obsita pannis
et Curae insomnes et uiolenta Fames.
non ibi tempestas nec uis furit horrida uenti
nec gelido terram rore pruina tegit;
nulla super campos tendit sua uellera nubes
nec cadit ex alto turbidus umor aquae.
est fons in medio, quem uiuum nomine dicunt,
perspicuus, lenis, dulcibus uber aquis;
qui semel erumpens per singula tempora mensum
duodecies undis inrigat omne nemus.
hic genus arboreum procero stipite surgens
non lapsura solo mitia poma gerit.
hoc nemus, hos lucos auis incolit unica Phoenix,
unica si uiuit morte refecta sua.
paret et obsequitur Phoebo ueneranda satelles:
hoc Natura parens munus habere dedit.
lutea cum primum surgens Aurora rubescit,
cum primum rosea sidera luce fugat,
ter quater illa pias inmergit corpus in undas,
ter quater e uiuo gurgite libat aquam.
tollitur ac summo considit in arboris altae
uertice, quae totum despicit una nemus,
et conuersa nouos Phoebi nascentis ad ortus
exspectat radios et iubar exoriens.
atque ubi Sol pepulit fulgentis limina portae
et primi emicuit luminis aura leuis,
incipit illa sacri modulamina fundere cantus
et mira lucem uoce ciere nouam;
quam nec aedoniae uoces nec tibia possit
musica Cirrhaeis adsimulare modis,
et neque olor moriens imitari posse putetur
nec Cylleneae fila canora lyrae.
postquam Phoebus equos in aperta effudit Olympi
atque orbem totum protulit usque means,
illa ter alarum repetito uerbere plaudit
igniferumque caput ter uenerata silet.
atque eadem celeris etiam discriminat horas
innarrabilibus nocte dieque sonis,
antistes luci nemorumque uerenda sacerdos
et sola arcanis conscia, Phoebe, tuis.
quae postquam uitae iam mille peregerit annos
ac si reddiderint tempora longa grauem,
ut reparet lapsum spatiis uergentibus aeuum,
adsuetum nemoris dulce cubile fugit;
cumque renascendi studio loca sancta reliquit,
tunc petit hunc orbem, mors ubi regna tenet.
derigit in Syriam celeris longaeua uolatus,
Phoenicen nomen cui dedit ipsa uetus,
secretosque petit deserta per auia lucos,
sicubi per saltus silua remota latet.
tum legit aerio sublimem uertice palmam,
quae Graium Phoenix ex aue nomen habet,
in quam nulla nocens animans prorepere possit,
lubricus aut serpens aut auis ulla rapax.
tum uentos claudit pendentibus Aeolus antris,
ne uiolent flabris aera purpureum,
neu concreta noto nubes per inania caeli
submoueat radios solis et obsit aui.
construit inde sibi seu nidum siue sepulcrum:
nam perit ut uiuat, se tamen ipsa creat.
colligit hinc sucos et odores diuite silua,
quos legit Assyrius, quos opulentus Araps,
quos aut Pygmaeae gentes aut India carpit
aut molli generat terra Sabaea sinu.
cinnamon hic auramque procul spirantis amomi
congerit et mixto balsama cum polio.
non casiae mitis nec olens suffimen acanthi
nec turis lacrimae guttaque pinguis abest.
his addit teneras nardi pubentis aristas
et sociat myrrae uim, Nabathaea, tuae.
protinus instructo corpus mutabile nido
uitalique toro membra uieta locat.
ore dehinc sucos membris circumque supraque
inicit exsequiis inmoritura suis.
tunc inter uarios animam commendat odores,
depositi tanti nec timet illa fidem.
interea corpus genitali morte peremptum
aestuat, et flammam parturit ipse calor,
aetherioque procul de lumine concipit ignem,
flagrat et ambustum soluitur in cineres.
quos uelut in massam generans in morte coactos
conflat; et effectum seminis instar habet.
complerit mensum si fetus tempora certa,
sese oui teretis colligit in speciem;
hinc animal primum sine membris fertur oriri,
sed fertur uermi lacteus esse color:
ac uelut agrestes, cum filo ad saxa tenentur,
mutari tineae papilione solent:
inde reformatur quali fuit ante figura
et Phoenix ruptis pullulat exuuiis.
non illi cibus est nostro concessus in orbe
nec cuiquam inplumem pascere cura subest;
ambrosios libat caelesti nectare rores,
stellifero tenues qui cecidere polo.
hos legit, his alitur mediis in odoribus ales,
donec maturam proferat effigiem.
ast ubi primaeua coepit florere iuuenta,
euolat ad patrias iam reditura domus.
ante tamen, proprio quicquid de corpore restat,
ossaque uel cineres exuuiasque suas
unguine balsameo myrraque et ture soluto
condit et in formam conglobat ore pio.
quam pedibus gestans contendit Solis ad urbem
inque ara residens ponit in aede sacra.
mirandam sese praestat praebetque uerendam:
tantus aui decor est, tantus abundat honor.
praecipuus color est, quali sunt sidera caeli,
praecoqua uel qualis Punica grana tegit:
qualis inest foliis, quae fert agreste papauer,
cum pandit uestes Flora rubente solo.
hoc humeri pectusque decens uelamine fulgent,
hoc caput, hoc ceruix summaque terga nitent;
caudaque porrigitur fuluo distincta metallo,
in cuius maculis purpura mixta rubet;
aura auri pennas insignit, desuper Iris
pingere ceu nubis splendida rore solet;
albicat insignis mixto uiridante smaragdo
et puro cornu gemmea cuspis hiat;
ingentis oculos credas geminos hyacinthos,
quorum de medio lucida flamma micat;
arquata est rutilo capiti radiata corona
Phoebei referens uerticis alta decus;
crura tegunt squamae Tyrio depicta ueneno,
ast unguis roseo tinguit honore color.
effigies inter pauonis mixta figuram
cernitur et pictam Phasidis inter auem.
magnitiem, terris Arabum quae gignitur, ales
uix aequare potest, seu fera seu sit auis.
non tamen est tarda, ut uolucres quae corpore magno
incessus pigros per graue pondus habent,
sed leuis ac uelox, regali plena decore;
talis in aspectu se tenet usque hominum.
huc uenit Aegyptus tanti ad miracula uisus
et raram uolucrem turba salutat ouans.
protinus exsculpunt sacrato in marmore formam
et titulo signant remque diemque nouo.
contrahit in coetum sese genus omne uolantum,
nec praedae memor est ulla nec ulla metus.
alituum stipata choro uolat illa per altum
turbaque prosequitur munere laeta pio.
sed postquam puri peruenit ad aetheris auras,
mox redit; illa suis conditur inde locis.
o fortunatae sortis finisque uolucrem,
cui de se nasci praestitit ipse deus!
o felix, seu mas seu femina siue necutrum,
felix quae Veneris foedera nulla coit!
mors illi Venus est, sola est in morte uoluptas:
ut possit nasci, appetit ante mori.
ipsa sibi proles, suus est pater et suus heres,
nutrix ipsa sui, semper alumna sibi.
ipsa quidem, sed non eadem est; eademque nec ipsa est,
aeternam uitam mortis adepta bono.




CATO

290(? ) A. D.


_311. Moral Distichs_

_i_

_Learning_

(_a_) INSTRVE praeceptis animum, ne discere cessa;
nam sine doctrina uita est quasi mortis imago.

(_b_) multa legas facito, tum lectis neglege multa;
nam miranda canunt, sed non credenda poetae.

(_c_) disce sed a doctis, indoctos ipse doceto:
propaganda etenim est rerum doctrina bonarum.

(_d_) discere ne cessa: cura sapientia crescit,
rara datur longo prudentia temporis usu.

(_e_) disce aliquid; nam cum subito Fortuna recessit,
ars remanet uitamque hominis non deserit umquam.

_ii_

_Religion_

(_a_) SI deus est animus, nobis ut carmina dicunt,
hic tibi praecipue sit pura mente colendus.

(_b_) an di sint caelumque regant ne quaere doceri:
cum sis mortalis, quae sunt mortalia cura.

(_c_) quid deus intendat noli perquirere sorte:
quid statuat de te sine te deliberat ille.

(_d_) ture deum placa, uitulum sine crescat aratro:
ne credas gaudere deum cum caede litatur.

_iii_

_Friendship_

(_a_) SI potes, ignotis etiam prodesse memento:
utilius regno est meritis adquirere amicos.

(_b_) cum tibi uel socium uel fidum quaeris amicum,
non tibi fortuna est hominis sed uita petenda.

(_c_) ignotum notis noli praeponere amicis:
cognita iudicio constant, incognita casu.

(_d_) uincere cum possis, interdum cede sodali,
obsequio quoniam dulces retinentur amici.

(_e_) gratior officiis, quo sis mage carior, esto,
ne nomen subeas quod dicunt officiperdi.

(_f_) officium alterius multis narrare memento;
at quaecumque aliis benefeceris ipse, sileto.

(_g_) damnaris numquam post longum tempus amicum:
mutauit mores, sed pignora prima memento.

_iv_

_Death_

(_a_) NE timeas illam, quae uitae est ultima finis:
qui mortem metuit, quod uiuit, perdit id ipsum.

(_b_) linque metum leti; nam stultum est tempore in omni,
dum mortem metuas, amittere gaudia uitae.

(_c_) fac tibi proponas, mortem non esse timendam:
quae bona si non est, finis tamen illa malorum est.

(_d_) rebus in aduersis animum submittere noli:
spem retine; spes una hominem nec morte relinquit.

_v_

_The Speech of Men_

(_a_) PROSPICITO tecum tacitus quid quisque loquatur:
sermo hominum mores et celat et indicat idem.

(_b_) contra uerbosos noli contendere uerbis:
sermo datur cunctis, animi sapientia paucis.

(_c_) cum te aliquis laudat, iudex tuus esse memento:
plus aliis de te quam tu tibi credere noli.
(_d_) iudicium populi numquam contempseris unus:
ne nulli placeas, dum uis contemnere multos.

(_e_) cum recte uiuas, ne cures uerba malorum:
arbitrii non est nostri quid quisque loquatur.

(_f_) si uitam inspicias hominum, si denique mores,
cum culpant alios: nemo sine crimine uiuit.

_vi_

_Wives and Slaves_

(_a_) CVM seruos fueris proprios mercatus in usus
et famulos dicas, homines tamen esse memento.

(_b_) nil temere uxori de seruis crede querenti:
semper enim mulier quem coniux diligit odit.

(_c_) uxoris linguam, si frugi est, ferre memento;
namque malum est non uelle pati nec carpere posse.

(_d_) uxorem fuge ne ducas sub nomine dotis,
nec retinere uelis, si coeperit esse molesta.




REPOSIANVS

circa 290 A. D.


_312. The Bridal Bower of Mars and Venus_

ORNAT terra nemus: nunc lotos mitis inumbrat,
nunc laurus, nunc myrtus. habent sua munera rami;
namque hic per frondis redolentia mala relucent.
uilia non illo surgebant gramina luco:
pingunt purpureos candentia lilia flores;
hic rosa cum uiolis, hic omnis gratia odorum,
hic inter uiolas coma mollis laeta hyacinthi:
dignus amore locus, cui tot sint munera rerum.
non tamen in lucis aurum, non purpura fulget:
flos lectus, flos uincla tori, substramina flores:
deliciis Veneris diues natura laborat.
texerat hic liquidos fontis non uilis arundo,
sed qua saeua puer conponat tela Cupido.
hunc solum Paphie puto lucum fecit amori:
hic Martem exspectare solet. quid Gratia cessat,
quid Charites? cur, saeue puer, non lilia nectis?
tu lectum consterne rosis, tu serta parato
et roseis crinem nodis subnecte decenter!




PENTADIVS

circa 290 A. D.


_313. Narcissus_

HIC est ille, suis nimium qui credidit umbris,
Narcissus uero dignus amore puer.
cernis ab inriguo repetentem gramine ripas,
ut per quas periit crescere possit aquas.


_314. Woman_

CREDE ratem uentis, animum ne crede puellis;
namque est feminea tutior unda fide.
femina nulla bona est, uel, si bona contigit una,
nescio quo fato est res mala facta bona.




ANONYMOUS

circa 290 A. D.


_315. Epitaph on the Actor Vitalis_

QVID tibi, mors, faciam, quae nulli parcere nosti,
nescia laetitiam, nescia amare iocos.
his ego praeualui toto notissimus orbi,
hinc mihi larga domus, hinc mihi census erat.
gaudebam semper; quid enim, si gaudia desint,
hic uagus ac fallax utile mundus habet?
me uiso rabidi subito cecidere furores;
ridebat summus me ueniente dolor.
non licuit quemquam curis mordacibus uri
nec rerum incerta mobilitate trahi.
uincebat cunctos praesentia nostra timores
et mecum felix quaelibet hora fuit.
motibus ac dictis (tragici quoque larua placebat)
exhilarans uariis tristia corda modis
fingebam uultus, habitus ac uerba loquentum,
ut plures uno credibile ore loqui.
ipse etiam, quem nostra oculis geminabat imago,
horruit in uultu se magis esse meo.
o quotiens imitata meo se femina gestu
uidit et erubuit totaque muta fuit!
ergo quot in nostro uiuebant corpore formae
tot mecum raptas abstulit atra dies.
quo uos iam tristi turbatus deprecor ore,
qui titulum legitis cum pietate meum:
'o quam laetus eras, Vitalis' dicite maesti,
'sint tibi di tali, sint tibi fata, modo. '




TIBERIANVS

fl. A. D. 335.


_316. A Woodland Scene_

AMNIS ibat inter arua ualle fusus frigida,
luce ridens calculorum, flore pictus herbido.
caerulas superne laurus et uirecta myrtea
leniter motabat aura blandiente sibilo.
subter autem molle gramen flore adulto creuerat:
et croco solum rubebat et lucebat liliis
et nemus fragrabat omne uiolarum suspiritu.
inter ista dona ueris gemmeasque gratias
omnium regina odorum uel colorum Lucifer
auriflora praeminebat, flamma Diones, rosa.
roscidum nemus rigebat inter uda gramina:
fonte crebro murmurabant hinc et inde riuuli,
antra muscus et uirentes intus myrtus uinxerant,
qua fluenta labibunda guttis ibant lucidis.
has per umbras omnis ales plus canora quam putes
cantibus uernis strepebat et susurris dulcibus;
hic loquentis murmur amnis concinebat frondibus,
quis melos uocalis aurae musa zephyri mouerat.
sic euntem per uirecta pulcra odora et musica
ales amnis aura lucus flos et umbra iuuerat.


_317. Gold_

AVRVM, quod nigri manes, quod turbida mersant
flumina, quod duris extorsit poena metallis!
aurum, quo pretio reserantur limina Ditis,
quo Stygii regina poli Proserpina gaudet!
aurum, quod penetrat thalamos rumpitque pudorem,
qua tectus saepe inlecebra micat impius ensis!
in gremium Danaes non auro fluxit adulter
mentitus pretio faciem fuluoque ueneno?
non Polydorum hospes saeuo necat incitus auro?
altrix infelix, sub quo custode pericli
commendas natum, cui regia pignora credis?
fit tutor pueri, fit custos sanguinis aurum!
inmitis nidos coluber custodiet ante
et uitulos fetae poterunt seruare leaenae.
sic etiam ut Troiam popularet Dorica pubes
aurum causa fuit: pretium dignissima merces.
infami probro palmam conuendit adulter.
denique cernamus, quos aurum uenit in usus.
auro emitur facinus, pudor almus uenditur auro,
tum patria atque parens, leges pietasque fidesque:
omne nefas auro tegitur, fas proditur auro.
porro hoc Pactolus, porro fluat et niger Hermus!
aurum, res gladii, furor amens, ardor auarus,
te celent semper uada turbida, te uada nigra,
te tellus mersum premat infera, te sibi nasci
Tartareus cupiat Phlegethon Stygiaeque paludes!
inter liuentis pereat tibi fulgor arenas,
nec post ad superos redeat famis aurea puros!


_318. 'Too Adventurous Wings'_

ALES, dum madidis grauata pennis
udos tardius explicat uolatus,
defecta in medio repente nisu
capta est pondere depremente plumae:
cassato solito uigore pennae,
quae uitam dederant, dedere letum;
ac, quis ardua nunc tenebat alis,
isdem protinus incidit ruinae.
quid sublimia circuisse prodest?
qui celsi steterant, iacent sub imis!
exemplum capiant, nimis petendo
qui mentis tumidi uolant secundis.


_319. God_

OMNIPOTENS, annosa poli quem suspicit aetas,
quem sub millenis semper contutibus unum
nec numero quisquam poterit pensare nec aeuo,
nunc esto affatus, si quo te nomine dignum est,
seu sacer ignoto gaudes, quo maxima tellus
intremuit, sistunt rapidos uaga sidera cursus.
tu solus, tu multus item, tu primus et idem
postremus mediusque simul mundique superstes
(nam sine fine tui labentia tempora finis),
altera ab alterno spectans fera turbine certo
rerum fata rapi uitasque inuoluier aeuo
atque iterum reducis supera in conuexa referri,
scilicet ut mundo redeat quod partubus astra
perdiderint refluumque iterum per corpora fiat.
tu (siquidem fas est in temet tendere sensum
et speciem temptare sacram, qua sidera cingis
immensus longamque simul complecteris aethram)
fulgentis forsan rapida sub imagine Phoebi
flammifluum quoddam iubar es, quo cuncta coruscans
ipse uides nostrumque premis solemque diemque.
tu genus omne deum, tu rerum causa uigorque,
tu natura omnis, deus innumerabilis unus,
tu sexu plenus toto, tibi nascitur olim
sidereus mundus (genus hinc hominumque deumque),
lucens, augusto stellatus flore iuuentae.
quem (precor, aspires), qua sit ratione creatus,
quo genitus factusue modo, da nosse uolenti;
da, pater, augustas ut possim noscere causas,
mundanas olim molis quo foedere rerum
sustuleris animamque leui quo maximus olim
texueris numero, quo congrege dissimilique,
quidque id sit uegetum, quod per cita corpora uiuit.


_320. Peruigilium Veneris_

CRAS amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
uer nouum: uer iam canorum: uere natus orbis est!
uere concordant amores, uere nubunt alites
et nemus comam resoluit de maritis imbribus:
et recentibus uirentis ducit umbras floribus.
cras amorum copulatrix inter umbras arborum
inplicat casas uirentis de flagello myrteo,
cras Dione iura dicet fulta sublimi throno.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
ipsa gemmis purpurantem pingit annum floridis,
ipsa surgentis papillas de Fauoni spiritu
urget in nodos tepentis, ipsa roris lucidi,
noctis aura quem relinquit, spargit umentis aquas.
en micant lacrimae trementes de caduco pondere:
gutta praeceps orbe paruo sustinet casus suos.
en pudorem florulentae prodiderunt purpurae:
umor ille quem serenis astra rorant noctibus
mane uirgines papillas soluit umenti peplo.
ipsa iussit mane totae uirgines nubant rosae;
facta Cypridis de cruore deque Amoris osculis
deque gemmis deque flabris deque solis purpuris,
cras pudorem qui latebat ueste tectus ignea
unico marita uoto non rubebit soluere.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
ipsa Nymphas diua luco iussit ire myrteo:
'ite, Nymphae, posuit arma, feriatus est Amor:
iussus est inermis ire, nudus ire iussus est,
neu quid arcu neu sagitta neu quid igne laederet. '
it puer comes puellis; nec tamen credi potest,
esse Amorem feriatum, si sagittas exuit;
sed tamen, Nymphae, cauete, quod Cupido pulcer est:
totus est in armis idem quando nudus est Amor.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
conpari Venus pudore mittit ante uirgines:
'una res est quam rogamus: cede, uirgo Delia,
ut nemus sit incruentum de ferinis stragibus.
ipsa uellet te rogare, si pudicam flecteret,
ipsa uellet ut uenires, si deceret uirginem.
iam tribus choros uideres feriantis noctibus
congreges inter cateruas ire per saltus tuos
floreas inter coronas, myrteas inter casas.
nec Ceres nec Bacchus absunt nec poetarum deus.
peruiglanda tota nox est, est recinenda canticis:
regnet in siluis Dione: tu recede, Delia. '
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
iussit Hyblaeis tribunal stare diua floribus:
praeses ipsa iura dicet, adsidebunt Gratiae.
Hybla, totos funde flores, quidquid annus adtulit;
Hybla, florum subde uestem, quantus Ennae campus est.
ruris hic erunt puellae uel puellae fontium
quaeque siluas quaeque lucos quaeque montis incolunt.
iussit omnes adsidere pueri mater alitis,
iussit at nudo puellas nil Amori credere:
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
cras erit quom primus aether copulauit nuptias.
ut pater totum crearet uernis annum nubibus,
in sinum maritus imber fluxit almae coniugis,
unde fetus mixtus omnis aleret magno corpore.
tunc cruore de superno spumeo pontus globo
caerulas inter cateruas inter et bipedes equos
fecit undantem Dionen de marinis imbribus.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
ipsa uenas atque mentem permeanti spiritu
intus occultis gubernat procreatrix uiribus,
perque caelum perque terras perque pontum subditum
praeuium sui teporem seminali tramite
inbuit iussitque mundum nosse nascendi uias.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
ipsa Troianos penatis in Latinos transtulit,
ipsa Laurentem puellam coniugem nato dedit,
moxque Marti de sacello dat pudicam uirginem,
Romuleas ipsa fecit cum Sabinis nuptias.
unde Ramnes et Quirites atque prolem posterum
Romulo marem crearet et nepotem Caesarem;
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
rura fecundat uoluptas, rura Venerem sentiunt;
ipse Amor puer Dionae rure natus dicitur.
hunc ager cum parturiret ipsa suscepit sinu,
ipsa florum delicatis educauit osculis.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!
ecce iam subter genestas explicant tauri latus,
quisque tutus quo tenetur coniugali foedere:
subter umbras cum maritis ecce balantum greges.
iam loquaces ore rauco stagna cygni perstrepunt:
et canoras non tacere diua iussit alites:
adsonat Terei puella subter umbram populi,
ut putes motus amoris ore dici musico
et neges queri sororem de marito barbaro.
illa cantat: nos tacemus? quando uer ueniet meum?
quando fiam uti chelidon ut tacere desinam?
perdidi Musam tacendo nec me Phoebus respicit.
sic Amyclas cum tacerent perdidit silentium.
cras amet qui numquam amauit quique amauit cras amet!




ANONYMOUS

circa 350 A. D. (? ).


_321. Epitaph of a Charioteer_

HOC rudis aurigae requiescunt ossa sepulcro
nec tamen ignari flectere lora manu,
iam qui quadriiugos auderem scandere currus
et tamen a biiugis non remouerer equis.
inuidere meis annis crudelia fata,
fata quibus nequeas opposuisse manus.
nec mihi concessa est morituro gloria circi,
donaret lacrimas ne pia turba mihi.
ussere ardentes intus mea uiscera morbi,
uincere quos medicae non potuere manus.
sparge, precor, flores supra mea busta, uiator:
fauisti uiuo forsitan ipse mihi.




ALCIMIVS

fl. 354 A. D.


_322. Vergil and Homer_

_i_

DE numero uatum si quis seponat Homerum,
proximus a primo tunc Maro primus erit.
at si post primum Maro seponatur Homerum,
longe erit a primo, quisque secundus erit.

_ii_

Maeonio uati qui par aut proximus esset,
consultus Paean risit et haec cecinit;
si potuit nasci, quem tu sequereris, Homere,
nascetur, qui te possit, Homere, sequi.


_323. A Present from Lesbia_

LVX mea puniceum misit mihi Lesbia malum:
iam sordent animo cetera poma meo.
sordent uelleribus uestita cydonia canis,
sordent hirsutae munera castaneae;
nolo nuces, Amarylli, tuas nec cerea pruna:
rusticus haec Corydon munera magna putet.
horreo sanguineo male mora rubentia suco:
heu graue funesti crimen amoris habent!
missa et dente leui paulo libata placenta:
nectarea e labris dulcia liba suis:
nescio quid plus melle sapit, quod contigit ipsa
spirans Cecropium dulcis ab ore thymum.


_324. Eloquent Eyes_

O BLANDOS oculos et o facetos
et quadam propria nota loquacis!
illic et Venus et leues Amores
atque ipsa in medio sedet Voluptas.




D. MAGNVS AVSONIVS

310-95 A. D.


_325. Dedication_

'CVI dono lepidum nouum libellum? '
Veronensis ait poeta quondam,
inuentoque dedit statim Nepoti.
at nos inlepidum, rudem libellum,
burras quisquilias ineptiasque,
credemus gremio cui fouendum?
inueni, trepidae silete nugae,
nec doctum minus et magis benignum,
quam quem Gallia praebuit Catullo.
hoc nullus mihi carior meorum,
quem pluris faciunt nouem sorores,
quam cunctos alios, Marone dempto.
Pacatum haut dubie, poeta, dicis.
ipse est. intrepide uolate, uersus,
et nidum in gremio fouete tuto.
hic uos diligere, hic uolet tueri:
ignoscenda teget, probata tradet:
post hunc iudicium timete nullum.


_326. To Tetradius: A Remonstrance_

O QVI uenustos uberi facundia
sales opimas, Tetradi,
cauesque, ne sit tristis et dulci carens
amara concinnatio:
qui felle carmen atque melle temperans
torpere musas non sinis,
pariterque fucas quaeque gustu ignaua sunt
et quae sapore tristia:
rudis camenas qui Suessae praeuenis
aeuoque cedis, non stilo:
cur me propinquum Santonorum moenibus
declinas, ut Lucas boues
olim resumpto praeferocis proelio
fugit iuuentus Romula?
non ut tigris te, non leonis impetu,
amore sed caro expeto.
uidere alumni gestio uoltus mei
et indole optata frui.
inuitus olim deuoraui absentiae
necessitatem pristinae,
quondam docendi munere adstrictum graui
Iculisma cum te absconderet,
et inuidebam deuio ac solo loco
opes camenarum tegi.
at nunc frequentis atque claros nec procul
cum floreas inter uiros
tibique nostras uentus auras deferat
aurisque sermo uerberet,
cur me supino pectoris fastu tumens
spernis poetam consulem,
tuique amantem teque mirantem ac tua
desiderantem carmina
oblitus alto neglegis fastidio?
plectendus exemplo tuo,
ni stabilis aeuo pectoris nostri fides
quamquam recusantis amet.
uale. ualere si uoles me, peruola
cum scrinio et musis tuis.


_327. A Letter to Paulinus_

IAMBE Parthis et Cydonum spiculis,
iambe pinnis alitum uelocior,
Padi ruentis impetu torrentior,
magna sonorae grandinis ui densior,
flammis corusci fulguris uibratior,
iam nunc per auras Persei talaribus
petasoque ditis Arcados uectus uola.
si uera fama est Hippocrene, quam pedis
pulsu citati cornipes fudit fremens,
tu fonte in ipso procreatus Pegasi,
primus duorum metra iunxisti pedum
trimetrisque Musis concinentibus nouem
caedem in draconis concitasti Delium.
fer hanc salutem praepes et uolucripes
Paulini ad usque moenia, Ebromagum loquor,
et protinus, iam si resumptis uiribus
alacri refecti corporis motu uiget,
saluere iussum mox reposce mutuum.
nihil moreris iamque, dum loquor, redi,
imitatus illum stirpis auctorem tuae,
triplici furentem qui Chimaeram incendio
superuolauit tutus igne proximo.
dic te ualere, dic saluere te iubet
amicus et uicinus et fautor tuus,
honoris auctor, altor ingeni tui.
dic et magister, dic parens, dic omnia
blanda atque sancta caritatis nomina
haueque dicto dic uale actutum et redi.
quod si rogabit, quid super scriptis nouis
maturus aeui nec rudis diiudicem,
nescire dices, sed paratum iam fore
heroicorum uersuum plenum essedum.
cui subiugabo de molarum ambagibus,
qui machinali saxa uoluunt pondere,
tripedes caballos terga ruptos uerbere,
his ut uehantur tres sodales nuntii.
fors et rogabit, quos sodalis dixeris
simul uenire: dic, 'trinodem dactylum
uidi paratum crucianti cantherio:
spondeus illi lentipes ibat comes,
paribus moratur qui locis cursum meum,
mihique similis, semper aduersus tamen,
nec par nec impar, qui trochaeus dicitur. '
haec fare cursim nec moratus peruola,
aliquid reportans interim munusculi
de largitate musici promptarii.


_328. To his Wife_

VXOR, uiuamusque ut uiximus et teneamus
nomina, quae primo sumpsimus in thalamo:
nec ferat ulla dies, ut commutemur in aeuo,
quin tibi sim iuuenis tuque puella mihi.
Nestore sim quamuis prouectior aemulaque annis
uincas Cumanam tu quoque Deiphoben,
nos ignoremus quid sit matura senectus.
scire aeui meritum, non numerare decet.


_329. Nemesis_

(From the Greek)

ME lapidem quondam Persae aduexere, tropaeum
ut fierem bello: nunc ego sum Nemesis.
ac sicut Graecis uictoribus adsto tropaeum,
punio sic Persas uanilocos Nemesis.


_330. One-sided Love_

(From the Greek)

HOC quod amare uocant misce aut dissolue, Cupido:
aut neutrum flammis ure uel ure duos.


_331. The Spartan's Shield_

MATER Lacaena clipeo obarmans filium
'cum hoc', inquit, 'aut in hoc redi. '


_332. In Commendation of his Book_

EST quod mane legas, est et quod uespere. laetis
seria miscuimus, temperie ut placeant.
non unus uitae color est nec carminis unus
lector: habet tempus pagina quaeque suum.
hoc mitrata Venus probat, hoc galeata Minerua,
Stoicus has partis, has Epicurus amat.
salua mihi ueterum maneat dum regula morum,
plaudat permissis sobria Musa iocis.


_333. To his Book_

SI tineas cariemque pati te, charta, necesse est,
incipe uersiculis ante perire meis.
'malo,' inquis, 'tineis.